ABD’li bir diplomatın, Çin’in ülkedeki Kuşak ve Yol girişiminin kalbi olan Pakistan’ın Gwadar limanına yaptığı son ziyaret, İslamabad’ın rakip güçlerle bağlarını dengeleme girişimi olarak yorumlandı.
ABD’nin Pakistan Büyükelçisi Donald Blome, bu ayın başlarında, 2021’de maslahatgüzarın kısa bir ziyaretinden bu yana Gwadar’a bir ABD’li diplomat tarafından yapılan ilk ziyareti gerçekleştirdi. Bundan önce ABD’li yetkililer 2006 yılından beri Gwadar’a ayak basmamıştı.
Güneybatı Belucistan eyaletindeki sahil kasabası, 50 milyar dolarlık Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) projesi için temel bir tesis olan, Çin tarafından inşa edilen ve işletilen bir derin deniz limanına ev sahipliği yapıyor. Blome buradayken yerel yetkililer ve Pakistan Donanmasının batı komutanı ile bir araya geldi.
ABD’nin İslamabad Büyükelçiliği 12 Eylül’deki ziyaretle ilgili olarak “Büyükelçi Blome Gwadar Limanı’nı da ziyaret etti ve liman operasyonları, Gwadar’ın bölgesel bir aktarma merkezi olma potansiyeli ve Pakistan’ın en büyük ihracat pazarı olan ABD ile bağlantı kurma yolları hakkında bilgi aldı” dedi.
Bu yüksek profilli tur Pakistan’ın Çin ile ilişkilerinde hassas bir döneme denk geldi. Pekin, ağustos ortasında Çinli mühendislerden oluşan bir konvoyun pusuya düşürülmesi ve bunun güvenlik güçleri tarafından engellenmesi de dahil olmak üzere ülkedeki çıkarlarına ve personeline yönelik artan tehdit ve saldırılardan endişe duyuyor.
Ayrıca nakit sıkıntısı çeken Pakistan, CPEC kapsamında inşa edilen enerji santrallerine yaptığı ödemeleri geciktirdi. İslamabad’ın, CPEC’in en büyük projesi olan ve Ana Hat-1 olarak bilinen demiryolunun maliyetini 9,9 milyar dolardan 6,6 milyar dolara düşürmek için Pekin ile pazarlık yaptığı bildiriliyor.
Pakistan Dışişleri Bakanlığı’ndan bir temsilci yaptığı açıklamada “Pakistan yabancı devlet adamlarını ve diplomatları Gwadar’ı ziyaret etmeleri ve Gwadar’ın potansiyelini ve bu bölgede refah için nasıl bir oyun değiştirici olabileceğini görmeleri için ziyareti memnuniyetle karşıladı” dedi.
‘Pekin’e karşı koz’
Nikkei Asia’ya isminin açıklanmaması kaydıyla konuşan bir hükümet yetkilisi ise, İslamabad’ın önümüzdeki ay tamamlanması beklenen CPEC projeleri müzakerelerinde Pekin’e karşı bir koz elde etmek istediğini söyledi. Yetkili, “Blome’un ziyareti bu bağlamda görülmeli” dedi.
Gwadar Kırsal Toplum Kalkınma Konseyi Başkanı Nasir Sohrabi, ziyareti Amerika’nın Gwadar’da bir şekilde çalışma arzusunun bir ifadesi olarak görüyor. Yetkili, “Pakistan, CPEC projelerinde bir şekilde imtiyaz elde etmek için Çin’e baskı yapmanın bir yolu olarak Gwadar’da ABD ile çalışmayı ima ediyor olabilir” dedi.
Sohrabi, ABD’nin “bu ziyaretle Gwadar’da varlığını hissettirdiğini” söyledi.
Eski Başbakan İmran Han’ın Nisan 2022’de devrilmesinden bu yana Pakistan’ın yönetim kademesi zaman zaman ABD ile gerilen ilişkilerini onarmaya çalışıyor.
Nikkei’ye konuşan Wilson Center Güney Asya Enstitüsü Direktörü Michael Kugelman, “Pakistan’daki müesses nizam tüm yumurtalarını Çin sepetine koymaktan kaçınmaya ve Washington ile daha yakın ilişkiler kurmaya çalışıyor gibi görünüyor” dedi.
Ziyarete ABD-Çin stratejik rekabeti merceğinden bakan Kugelman, bunun Washington’a güven vermek için tasarlanmış olabileceğini söyledi.
Pentagon 2022 yılında Kongre’ye sunduğu yıllık raporda Gwadar’ın bir gün Halk Kurtuluş Ordusu Donanması’na ev sahipliği yapabileceğini belirtmişti.
Kugelman, “Pakistan, Pekin’in Gwadar’ı askeri amaçlarla, özellikle de limanı bir Çin deniz üssü olarak kullanma potansiyeli açısından kullanması konusundaki ABD endişelerini hafifletmek istemiş olabilir,” dedi ve ekledi: “Bu güvenceyi sağlamanın iyi bir yolu Blome’a bir tur düzenlemektir.”
Öte yandan Kugelman, ABD’nin Pakistan’a yatırım yapma ve Pakistan’la daha geniş çapta ticaret yapma arzusunu güçlendirmek için bu geziyi gerçekleştirmiş olabileceğini söyledi.
Kugelman, “Bu, ABD’nin şu anda Pakistan’daki en önemli hedeflerinden biri, ancak [Pakistan’da] ekonomik istikrar sağlanana kadar bunu başarmak zor olacak” dedi ve şu yorumu ekledi: “Pakistan’daki çalkantılı ekonomik ortam göz önüne alındığında, özellikle Gwadar gibi hassas bir bölgede yeni ve büyük bir ABD yatırımı yakın vadede pek olası görünmüyor.”
