Taliban’ın esir tuttuğu ABD’li emekli donanma subayına karşılık, uyuşturucu kaçakçısı olan üst düzey bir Taliban üyesinin karşılıklı serbest bırakılması ile sonuçlanan müzakereler, Afganistan ile ABD arasındaki yeni işbirliği dönemini gözler önüne serdi.
Taliban Dışişleri Bakanı Emir Han Muttaki, “Kabil Havalimanı’nda bugün Mark Frerichs ABD’ye, Beşir Nurzey de bize teslim edildi” dedi. Gelişme, ABD Başkanı Joe Biden’ın, “Afgan savaş ağası” olarak nitelendirdiği Nurzey’in serbest bırakılması talebinin üzerine başlayan müzakerelerin ardından geldi, bu çok zor bir karardı.
Biden, “Mark’ın özgürlüğünü sağlayan müzakereleri başarılı bir çözüme ulaştırmak, hafife almadığım zor kararlar gerektirdi” dedi.
Taliban hükümeti yetkilileri, Hacı Beşir Nurzey’i iyi sahne edilmiş bir törenle, kahraman gibi karşıladı. Nurzey, çelenk taşıyan maskeli Taliban askerleri tarafından selamlandı. Nurzey, Muttaki ile birlikte düzenlediği basın toplantısında, Taliban’ın çabaları olmasaydı serbest kalmasının mümkün olmadığını söyledi. Nurzey, bir ABD vatandaşına karşılık serbest bırakılmasının Afganistan ile Amerikalılar arasında barışın kaynağı olacağına inanıyor.
Muttaki de, Nurzey’in serbest bırakılmasının ABD ile ilişkilerin geliştirilmesine yardımcı olacağını belirterek, “Guantanamo’da tutulan Nurzey’in serbest bırakılması ABD ile Afganistan arasındaki ilişkilerde yeni bir sayfa açtı” dedi.
Nurzey, ABD’nin son aylarda serbest bıraktığı ikinci Afgan mahkum oldu. ABD’nin ünlü Guantanamo Körfezi hapishanesinde 15 yıl tutuklu kalan Esedullah Harun, Haziran ayında serbest bırakıldı. El Kaide ile bağlantılı olduğu iddia edilen Harun, Küba’daki ABD gözaltı merkezinde yıllarca herhangi bir resmi suçlama yapılmaksızın tutulmasının ardından 2006 yılında tutuklandı.
Ancak Nurzey, 17 yılı aşkın bir süredir parmaklıklar ardındaydı. ABD Nurzey’i ABD ve Avrupa’ya değeri 50 milyon doları aşan uyuşturucu kaçakçılığından ömür boyu hapis cezasına çarptırmıştı.
Washington için Frerichs’in serbest bırakılması ise öncelikti ve Ocak ayında Biden, Taliban’ı meşruiyetinin değerlendirilmesini bekliyorsa Frerichs’i serbest bırakması konusunda uyardı. ABD ve müttefikleri, Taliban’ı henüz Afganistan’ın yeni hükümeti olarak tanımıyorlar.
Gelişmelere hakim olan Taliban’dan bir kaynak Harici’ye verdiği demeçte, “ABD, Taliban’ı uyardıktan hemen sonra Haziran ayında takasa onay verdi” dedi. Konunun hassasiyeti nedeniyle isminin açıklanmasını istemeyen yetkili, “ABD, daha fazla ekonomik yaptırım tehdidi ile Taliban’a birkaç ay boyunca baskı yaptı, ancak Taliban, hiçbir şey almadan Frerichs’i serbest bırakmayı reddettiğini söyledi” dedi. Yetkili, Taliban’ın en başından beri “Biz size Frerichs’i veriyoruz, siz de bize Nurzey’i veriyorsunuz” dediğini aktardı.
Taliban, iktidarı geri almadan bir yıl önce Şubat 2020’de Frerichs’i kaçırdı. Bir donanma gazisi olan Frerichs, on yıl boyunca Afganistan’daki inşaat projelerinde inşaat mühendisi olarak çalışmıştı. Serbest bırakılmasının ardından pazartesi günü Doha’ya giden Frerichs’in sağlığı iyi durumda.
Nurzey’e kısa bir bakış
Hacı Beşir Nurzey hüküm giymiş eski bir Afgan uyuşturucu baronu. Taliban’ın kurucusu ve genç dini lideri Molla Ömer’in yakın bir müttefiki olan Nurzey, ilk Taliban hükümetinin de kilit destekçilerinden.
Ancak, diğer yandan ABD hükümeti adına gizli ajan olarak çalıştığı söylenen Nurzey’in Ocak 2002’de Taliban’ın sakladığı 15 kamyon silahı Afganistan’daki ABD kuvvetlerine teslim ettiği biliniyor. Nuzey aynı yıl (2002), ABD’yi düşman olarak nitelendiren Taliban ile irtibattaydı, Taliban’a para ve silah sağladı.
Nurzey’in adı, milyonlarca dolarlık eroin kaçakçılığı yaptıktan sonra kamuoyunun dikkatini daha da çekti ve 1 Haziran 2004’te ABD’nin “Yabancı Narkotik Çeteleri Belirleme Yasası” uyarınca yaptırıma uğradı. Nurzey 2005 yılında New York’ta Amerikalı yetkililerle bir araya geldi ve ABD, adı en çok aranan uyuşturucu kaçakçıları arasında olmasına rağmen Nurzey’e tutuklanmayacağına dair güvence verdi. Ancak 2009 yılında tutuklandı ve uyuşturucu kaçakçılığı suçlamasıyla ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
Nurzey, 1979’dan 1989’a kadar Afganistan’ı işgal eden Sovyet güçlerine karşı da savaştı.
