ABD kuşatmasına karşı Duma Başkanı Volodin’in parlamenter diplomasisi

12 -13 Aralık 2022’de Rus parlamento heyeti Ankara’ya resmi ziyaretleri sırasında, Anıtkabir’de Atatürk’e saygı duruşunda bulundu ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden (TBMM) meslektaşlarıyla görüşmeler yaptı. Ziyaretin sonunda, heyetin lideri ve Devlet Duması (Rus parlamentosu) başkanı Vyacheslav Volodin, Türk mevkidaşı TBMM başkanı Mustafa Şentop ile ortak açıklama yaptı ve daha sonra Türkiye Cumhurbaşkanı Recep  Tayyip Erdoğan ile bir araya geldi.

Yunanistan, Kıbrıs ve Kuzey Suriye ile yaşanan gerginliklerin ortasında, bu trans-Avrasya gezisi Türk medyasında pek de yer bulmadı — ama aslında bu sansasyonel bir gelişmeydi. Rusya’nın kritik güvenli bölgelerini korumak için askeri bir operasyon başlattığı 24 Şubat 2022’den sonra — son 25 yıl boyunca Yugoslavya, Afganistan, Irak, Suriye ve Libya’yı yeryüzünden silen ülke tarafından ‘yasadışı saldırganlık’ olarak nitelendirilen olay — ABD, Batı merkezli düzene uymamaya ve kendi oyununu oynamaya cesaret eden tek dünya aktörünü çaresizce kuşatmaya ve izole etmeye çalışıyor.

Türk okurlarım bu durumu 1910’ların sonlarında yaşananlara benzetebilir, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı’nın hatasını takiben, Batı’nın, Türkleri dünya siyasi sisteminden alaycı bir şekilde dışladığı ve onları Batılı kuklalardan oluşan güvenlik kordonu ile kuşatmaya çalıştığı dönem. Nihai amaç, bağımsız politikası stratejik Doğu Akdeniz bölgesi üzerindeki Batı hakimiyetine bir tehdit oluşturduğu için bu eski ülkeyi dağıtmaktı. Aksine, yeni Türkiye Cumhuriyeti’ni tanıyan ve ona askeri yardımda bulunan ilk yabancı ortak o zamanki Sovyet Rusya’ydı.

Aynı şekilde — yüz yıl sonraki hikayemize dönecek olursak — Şubat 2022’deki depremden bu yana Batı, Rus yetkililerin birçok dış temasını kesti. Ancak ‘toplumlar arası diplomasi’ diye bir terim vardır: Ulus tarafından seçilmiş parlamento üyeleri veya temsilcilerinin, ülke dışındaki eski veya yeni müttefiklerle köprü kurması anlamına gelir.

Ve Duma başkanı, Vyacheslav Volodin, Rus çıkarlarını desteklemek için bu özel yolu kullanıyor. Yaklaşık 750  bin abonesi olan telegram kanalında ABD’ye ‘Sodom İmparatorluğu’ diyen ve Okhotny Ryad’da (Devlet Duması’nda bir yer) Batılı ultra liberal değerlere karşı savaşan 58 yaşındaki bu adam kimdir diye sorabilirsiniz.

1990’larda, Rus demokrasisinin ilk zamanlarında, Bay Volodin siyasi merdivenin tüm basamaklarını tırmandı: Saratov ilindeki belediye meclisi üyeliğinden Rusya Parlamentosu üyeliğine. Ve şimdi, onlarca yıl sonra, 450 vekilinden birini Devlet Duması başkanına dönüştürmeyi başardı. Ben de dahil olmak üzere her siyasi gözlemci için akla gelen soru şu olacaktır: Nasıl? Bunun muhtemel sebeplerinden biri Volodin’in Rusya lideri Vladimir Putin’e olan tartışılmaz sadakati. Peki ya diğerleri?

Ekim 2019’u hatırlıyorum: Bir gazeteci olarak, Volodin liderliğindeki Rus parlamento heyetinin benzer bir resmi Türkiye ziyaretine eşlik etmiştim. Moskova’dan İstanbul’a IL-96 uçağında uçarken, kendimizi Amerika’yı tehdit eden Soğuk Savaş pilotları olarak hayal etmiştik. Gerçekten de dört motoruyla, bu Rus yapımı geniş gövdeli  hava devi başka bir yarımküreye ulaşabilir; bu kadar çok sayıda motor daha güvenilirdir, ancak yüksek yakıt tüketimine sahiptir. ABD ve AB yapımı iki jetli Boeing veya Airbus‘a karşı daha az etkilidir. Bu nedenle bazı Rus uzmanlar ulusal uçakların geliştirilmesini durdurmayı önerdi — çünkü petrolümüzü ve gazımızı her zaman Batılı teknik mucizelerle değiştirebilecektik.

O tarihte, üç yıldan uzun bir süre önce İstanbul’da, parlamentolar arası bir güvenlik konferansının gerçekleşmesi gerekiyordu. ‘Gerekiyordu’ diyorum, çünkü Rusya, Türkiye, Pakistan, Çin ve Afganistan’dan gelen vekillerin yanı sıra, başlıca bölgesel güç olan İran’dan gelen heyet de ziyaretini son anda iptal etmişti. Belki de Türkiye o dönem Kuzey Suriye’deki askeri operasyonunu yeni başlattığı için olabilir: Tahran’ın kesinlikle karşı çıktığı bir eylem. Bu nedenle, ABD liderliğindeki NATO’ya bölgesel bir alternatif olabilecek bir güvenlik platformu kurma niyeti iyiydi, ancak hedeflenen tam anlamıyla gerçekleşmedi.

Bazı değişikliklere rağmen, Volodin’in gezisinin ve diğerlerinin programı son derece sıkışıktı. Planımızda şehir turu yoktu, sadece çalışma grupları ve yerel yetkililerle toplantılar yapıldı. Şaşırtıcı ama Moskova’da yokluğumuz 24 saatten az sürdü.

Zaman geçtikçe bazı metaforlar gerçek olur. 23 Şubat 2022’de — Ukrayna üzerindeki Rus operasyonunun başlamasından sadece bir gün önce — IL-96 uçağımız başka bir yarım küredeki bir ada olan Küba’ya ulaştı. Moskova’nın eski müttefikine karşı Batı ekseninde yapılan parlamento ziyaretiyle, Devlet Duması’nın uçağı, Amerikan arka bahçesinde uçak gemisi olarak Küba’yı kullandığında, Sovyetler Birliği’nin en iyi günlerinin politikasını yansıttı.

Ertesi gün 24 Şubat geldi. Düzinelerce Batı ülkesi hemen muazzam bir Rusya karşıtı kampanya başlattı. Haber bültenlerine bakarken heyetimizin bazı üyeleri endişeye kapıldı. Ancak Volodin’in şüphesi yoktu: rotamıza devam etti ve iki saat sonra bir başka eski Sovyet müttefiki olan Orta Amerika eyaleti Nikaragua’ya indik. Ulusal parlamentoda Volodin, Rus eylemlerinin nedenlerini açıklayan- örneğin Ukrayna anlaşmazlığının asıl ilham kaynağının yıllardır Ukrayna’ya silah sağlayan Washington olması- güçlü bir konuşma yaptı ve tüm Orta Amerika onu dinliyordu.

Bu anlatıyı sorgulayabilirsiniz, ancak Beyaz Saray’ın ‘demokrasiye yönelik bir tehdit’ olarak ilan ettiği herkese saldırması muhtemel olan ABD nezdinde böyle bir manevra yapmanın cesurca olduğu konusunda hemfikir olacağımızı düşünüyorum.

Bu küresel savaşın olduğu zaman diliminde, başka bir şey hatırlıyorum: Barış. Bir parlamento muhabiri olarak, Volodin’in Devlet Duması’nın bir sonraki adımlarını açıklamak için üst düzey medya gazetecileriyle gayri resmi görüşmelerini yürüttüğü brifing odasındayım. Kurallara göre, tüm elektronik cihazlar yasak, bu nedenle sadece hafızama ve elimle yazdığım notlarıma güvenmek zorundayım — bu klasik Rus edebiyatı zamanlarını hatırlatıyor. Ancak böyle kayıt dışı bir ortam hepimizin daha açık konuşmasını sağlar.

Volodin, ‘Mimarlıkta yetenekliyim. İki gecede, bir huzurevi projesi tasarladım ve sonra hayırseverlerin parası ile inşa edildi’ diyor. Halka açık yerlerde hayırseverliği hakkında konuşma taraftarı değil: yetenekli çocuklar için okullar veya Rus oblastlarının yoksul bölgelerinde inşa ettiği sanatoryumlar.

Ve şimdi, Aralık 2022’nin ortalarında, parlamento heyetimiz Türkiye’yi yeniden ziyaret etti. Erdoğan ile Volodin arasındaki Ankara görüşmesiyle ilgili resmî açıklama kısa ve özdü: Volodin, Türk cumhurbaşkanına Rusya lideri Vladimir Putin’in ‘hoş geldin’ mesajını iletti. Bunun anlamı neydi? Tahminden öteye gidemeyiz. Bununla birlikte, Moskova’nın Batı’ya karşı alternatif bir Doğu İttifakı kurduğu açıktır — ve Volodin’in parlamenter diplomasisi bu politikanın sınırında yer alıyor.