Ankara-Şam arasındaki ‘pürüzler’ ve Arap dünyasına açılan kapı

Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentyev ve beraberindeki heyeti kabul etti. Şam’da yapılan görüşmede Türkiye ile normalleşme gündemi ve diğer bölgesel gelişmeler ele alındı.

Suriye Cumhurbaşkanı, “Bu tür görüşmeler, verimli olması ve Şam’ın beklediği somut hedeflere ulaşılması için Rusya ve Suriye arasında önceden koordine edilerek ve planlanarak hazırlanmalı,” ifadelerini kullandı.

Suriye Cumhurbaşkanı Esad, Şam’ın beklediği somut sonuçlar arasında “Suriye topraklarındaki işgalin sona ermesi ve teröre desteğin kesilmesi” olduğunu Putin’in temsilcisi Lavrentyev’e söyledi.

Görüşmede Lavrentyev de ülkesinin Moskova’daki üçlü görüşmeden duyduğu memnuniyeti dile getirdi ve temasların dışişleri bakanlıkları seviyesine çıkarılmasını önemli gördüklerini belirtti.

Diplomatik temasları kapsamında Lübnan’ın Başkenti Beyrut’ta bulunan İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan da Türkiye ile Suriye arasındaki diyaloğu memnuniyetle karşıladıklarını dile getirdi. Abdullahiyan, “Görüşmelerin, iki ülkenin çıkarlarına olumlu yansıyabileceğine inanıyoruz,” değerlendirmesinde bulundu.

“ABD’nin bir rejim değişikliği politikası olmadığını” savunan ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price ise Türkiye ve Suriye arasındaki normalleşme sürecini desteklemediklerini söyledi. Sözcü Price, Esad yönetiminin Suriye’de “kıyım” yaptığını öne sürerek bunun için hesap vermesi gerektiğini anlattı.

Normalleşmede şu ana kadar ne yaşandı?

28 Aralık tarihli Moskova’daki üçlü (Türkiye, Rusya, Suriye) savunma bakanları toplantısının ardından Türkiye ve Suriye’den olumlu açıklamalar geldi. Şam’da yayımlanan El Vatan gazetesi görüşmeden bir gün sonra temasların “olumlu bir atmosferde” gerçekleştiğini yazdı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da Suriye Cumhurbaşkanı Esad’la belirli bir takvimde görüşmek istediğini tekrarladı.

Temasları istihbarat ve askeri düzlemden diplomatik düzeye taşınması için ocak ayının ikinci yarısına işaret ediliyordu. Ancak Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, bu görüşmenin şubat ayının başında olabileceğini açıkladı.

Bu rötarın arkasında normalleşme temposunu yavaşlatan bir dizi unsur yer alıyor. Şam için en büyük sorun Türk askerinin Suriye’deki varlığı ve Türkiye’nin ÖSO’ya verdiği destek.

Ak Parti Genel Başkanı Başdanışmanı ve Yeni Şafak yazarı Yasin Aktay’ın “Halep’in geçici bir statüyle Türkiye’nin kontrolüne verilmesi” önerisinde bulunması da Suriye tarafındaki güvensizlik hissini büyüten çarpıcı bir örnek.

Görüşmelerde ÖSO’ya verilen desteğin kesilmesi talebine Ankara’nın şimdilik yeşil ışık yakmaması da Şam açından bir diğer temel sorun. TSK’nın Suriye’deki kurumsal varlığı ise Şam’a göre; iktidardan pay talep eden ÖSO’yu ayakta tutan yegâne güç.

Esad-Lavrentyev görüşmesinin yapıldığı gün Lübnan merkezli El Mayadin kanalına konuşan Suriyeli üst düzey kaynaklar, Şam’ın “Ankara’nın seçime ilişkin hedefleriyle ilgilenmediğini, TSK’nın çekilmesine ilişkin gündemin netlik kazanması gerektiğini, Dışişleri Bakanları toplantısının henüz Şam tarafından onaylanmadığını” söyledi. Suriye’nin uzun süredir tekrarladığı bu argümanlar bir yönüyle Rusya’ya yönelik mesajlar içeriyor.

Özetle Suriye, müttefiki Rusya’dan, yeri ve zamanı geldiğinde Türkiye’yi Suriye topraklarından çıkarmak için verdiği sözü tutmasını istiyor. Şam ayrıca kayıtsız şartsız hiçbir somut kazanım elde etmeden, Türkiye’deki seçim kampanyasının bir unsuru haline dönüşerek temasların seviyesini yükseltmek istemediğini tekraren dile getiriyor.

Şam’ın Türkiye ile normalleşmede Moskova’nın baskısına rağmen ağırdan almasını sağlayan bir unsurun da geri planda işleyen Arap ülkeleriyle normalleşme süreci olduğu söylenebilir. Yani Suriye sadece Türkiye ile değil Arap dünyası ile de hummalı bir geri dönüş diplomasisi yürütüyor. Ve durumun sağladığı bir takım avantajlar mevcut.

Üstelik o cephede işler Türkiye ile olduğundan daha hızlı işliyor ve Araplarla normalleşmede Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) bir adım önde görünüyor. Kasım ayından bu yana iki kez Şam’ı ziyaret eden BAE Dışişleri Bakanı Abdullah bin Zayid Al Nahyan 4 Ocak’ta Suriye lideri Esad’la Şam’da görüştü, Riyad ile Şam arasındaki mektup trafiğini sağladı. Son bir yıldır Suriye İstihbarat Başkanı Husam Luka’nın Suudi mevkidaşı Halit bin Ali Humeydan ile yoğun temasları da Suudi-Suriye diyaloğunun olgunlaştığının göstergesi olarak değerlendiriliyor.

12 Ocak tarihinde Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan ile Mısırlı mevkidaşı Samih Şükri Kahire’de bir araya geldi ve İran ile Türkiye’ye “Arap işlerine karışmayın” mesajı verdiler. İki ülkenin “Suriye topraklarına yönelik operasyon tehdidini reddettiği” de açıklandı.

Gelişmeler, Ankara’yı çoklu bir “normalleşme” trafiğinde doğru anı yakalamaya zorluyor. Ankara, Suriye ile normalleşirken, Suriye de Arap dünyasıyla normalleşiyor. İran’ın da bu yönde çabaları var ve Ankara’nın Suud-Mısır ve BAE ile normalleşme çabaları da aynı anda sürüyor. Beş yıl önce Suriye ile normalleşmek Ankara için daha kolay olabilecekken artık çok aktörlü bir normalleşmede elini güçlendiren Şam’ın taleplerini Ankara’nın dikkate alması gerektiği görülüyor.