Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) ticari kargo hizmetleri vermek üzere çarşamba günü iki şirketi seçerek SpaceX’in Avrupa versiyonunu yaratma girişiminde düğmeye bastı.
Financial Times’ın (FT) aktardığına göre sadece üç yıl önce kurulan bir Fransız-Alman şirketi olan The Exploration Company (TEC) ve bir Fransız-İtalyan uzay sistemleri tedarikçisi Thales Alenia Space, 2028 yılına kadar alçak dünya yörüngesine ticari olarak güvenilir bir hizmet inşa etmek üzere ayrı ayrı 25 milyon avroluk ilk finansmanı kazandı. Yüzbinlerce avro olması beklenen ikinci tur finansmana 2025’te yapılacak bir sonraki ESA bakanlar toplantısında karar verilecek.
Bu hamle, ESA’nın yaklaşık 20 yıl önce ABD uzay ajansı NASA’nın öncülük ettiği, roket ve uzay aracı geliştirmek yerine ticari şirketlerden uçuş hizmetleri satın alma stratejisini benimseme yolunda attığı ilk somut adım.
NASA’nın sabit fiyatlı hizmet sözleşmeleri verme stratejisi, bugün ISS’ye fırlatma, kargo ve mürettebat hizmetleri sağlayan SpaceX’inin büyümesi için çok önemliydi.
ESA’nın ticarileşmesi tam gaz
Göreve geldiğinden bu yana Avrupa’nın uzay sektörünü beslemek ve maliyetleri düşürmek için tedarikte daha ticari bir yaklaşım benimsenmesi yönünde baskı yapan ESA Genel Direktörü Josef Aschbacher, “Alçak dünya yörüngesi kargo dönüş hizmet sözleşmelerinin imzalanması, ESA’nın uzay ekonomisinin bir sonraki döneminin taleplerini karşılamak için nasıl modernize olduğunu gösteriyor,” dedi.
ESA bu araçların insanlı uzay uçuşlarına ya da Ay görevlerine de uyarlanabileceğini umuyor.
ESA’nın insan ve robot keşiflerinden sorumlu direktörü Daniel Neuenschwander, FT’ye verdiği son mülakatta, “Alçak dünya yörüngesine mürettebatlı taşımacılığa ya da Lunar Gateway’den [Nasa ve ortakları tarafından geliştirilen ve Ay’ın yörüngesine oturacak olan uzay istasyonu] kargo getirmeye olanak sağlayacak kabiliyetleri sahip olmak istiyoruz,” dedi.
ESA’nın bütçesi NASA’ya göre çok küçük
Bu strateji NASA’nın 2006 yılında başlattığı Ticari Yörünge Ulaştırma Hizmetleri (COTS) programına dayanıyor. Fakat ESA tarafından sağlanan meblağlar SpaceX’in başarısını sağlayan meblağlardan çok daha küçük. NASA başlangıçta ISS’ye ikmal hizmeti verebilecek bir araç geliştirmek üzere aralarında SpaceX’in de bulunduğu iki şirkete 400 milyon dolardan fazla fon sağlamış ve iki yıl içinde 3,4 milyar dolarlık sabit fiyatlı sözleşmeler üzerinde anlaşmaya varmıştı.
ESA’nın bu ilk aşama için sadece 75 milyon avrosu var. Çarşamba günü yapılan duyuruda tahsis edilmeyen 25 milyon avronun, Fransız ArianeGroup’un bir yan kuruluşu olan MaiaSpace olduğu düşünülen üçüncü bir teklif sahibine verilmesi bekleniyordu.
Startup üç senede 70 milyon dolar topladı
ESA geçtiğimiz aralık ayında kargo aracı yarışmasını başlatmadan önce bile hem TEC hem de Thales Alenia Space kendi kargo aracı tasarımları üzerinde çalışıyordu.
2021’de kurulduğundan bu yana yaklaşık 70 milyon dolar fon toplayan TEC, sözleşmenin Nyx aracı için “bir kilometre taşı başarısı” olduğunu söyledi.
Thales Alenia Space ise kargo programının uzay keşif ortamının hızla geliştiği, kurumsal ve ticari oyuncuların alçak dünya yörüngesini, Ay’ı ve Mars’ı keşfetmek için görevlere başladığı bir zamanda geldiğini söyledi.
