Merkezi İsviçre’de bulunan emtia ticareti devlerinden Glencore’un, bu yılın Temmuz ayında binlerce ton Rus bakırını Türkiye üzerinden İtalya’ya getirdiği bildirildi.
Financial Times’ın (FT) elde ettiği gümrük belgeleri ve fotoğraflara göre, Londra borsasında işlem gören petrol ve metal devi, Temmuz ayında Türkiye’den İtalya’nın Livorno limanına ihraç edilen ve Rusya’nın Ural Madencilik ve Metalurji Şirketi (UMMC) tarafından üretilen en az 5.000 ton bakır levha satın aldı.
Rus metallerinin ticareti konusunda genel bir yaptırım olmamasına rağmen, savaşın başlamasından bu yana bazı oligarklara ve üreticilere kısıtlamalar getirilmişti. İngiltere ve AB geçen yıl UMMC yöneticilerine yaptırım uyguladı fakat şirketin kendisine yaptırım uygulamadı. Glencore’un Rusya’nın en büyük ikinci bakır üreticisi ile ticareti devam ederken ABD bu yılın Temmuz ayında UMMC’ye daha geniş yaptırımlar uyguladı.
FT’ye göre Glencore’un yaptırımları ihlal ettiğine dair bir iddia yok. Fakat bu işlemler, Avrupa’nın kritik emtialar konusunda Rusya’ya bağımlılığının ve Türkiye’nin bir aktarma merkezi olarak artan rolünün altını çiziyor.
Öte yandan sevkiyatlarda BAE merkezli bir şirket de rol oynuyor. Sevkiyatlar, 2019 yılında kurulan BAE merkezli bir kuruluş olan Haldivor Energy tarafından Glencore’a satıldı ve elektrik kabloları, transformatörler ve elektronik cihazlarda kullanılan bakır ürünleri üretmek üzere İtalya’nın kuzeyindeki Lombardiya’da bulunan Carlo Colombo filmaşin (tel demiri) fabrikasına gönderildi.
Üst düzey bir emtia tüccarı, “Rus çinko ve bakırının ve daha az ölçüde de alüminyumunun geçiş noktası olarak Türkiye’ye sahipsiniz. Bu bir antrepo noktası oluşturuyor,” dedi.
Glencore, işlemin Ukrayna savaşından önce yürürlükte olan bir sözleşmenin ‘son kısmı’ olduğunu ve ‘savaşın patlak vermesinden bu yana UMMC ile yeni bir iş yapmadığını’ söyledi. Şirket, bunun Mart 2022’de uygulamaya koyduğu Rusya ile yeni iş yapmama politikasına uygun olduğunu da sözlerine ekledi.
Türkiye’nin Rusya’dan bakır ithalatı, 2021 yılında 50.000 tonun altındayken 2023’te 150.000 tonun üzerine çıktı. Türkiye’nin İtalya’ya bakır ihracatı ise 2022 yılı itibariyle 30.000 tonun üzerine çıktı. 2021’de bu rakam 26.000 ton civarındaydı. Bir araştırma şirketi olan CRU Group, Türkiye’nin 330.000 tonluk toplam bakır katot ve filmaşin ithalatının 2023 yılının ilk altı ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre 125.000 ton arttığını tahmin ediyor ve bunun ‘yurtiçi ihtiyacın çok üzerinde’ olduğunu söylüyor. İtalya, Almanya ve İngiltere’deki keskin düşüşlere kıyasla bu yıl yüzde 3 büyüyerek Türkiye’nin en büyük bakır ihracat noktası haline geldi. Uzmanlar, bunun İtalya’nın Rus bakırının ticaret rotasının ayrılmaz bir parçası haline geldiğine işaret ettiğini söyledi.
Avrupalı yetkililer Rusya ile Türkiye, Çin ve BAE gibi üçüncü ülkeler üzerinden yapılan ticaretin Batı yaptırımlarının etkinliğini engellediğini belirtiyor. FT’ye konuşan bir İtalyan hükümet yetkilisi, “AB’nin yaptırımların uygulanmasında yaşadığı sorun üçüncü ülkeler üzerinden yapılan ithalat ve ihracattır,” dedi.
Glencore, üretici Rusal ile yaptığı çok yıllı tedarik anlaşması kapsamında Rus alüminyumu ticareti yapmaya devam ediyor. Bu anlaşmanın, ticareti yapılan hacimlere bağlı olarak, gelecek yılın sonunda sona ermesi bekleniyor.
