Imtiaz Ahmed, Gazeteci
Bangladeş – Dakka
Bangladeş, ana muhalefet partisi Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) ile bazı sol ve sağ İslami siyasi partilerin boykotu altında 7 Ocak 2024 Pazar günü 12. Jatiya Sangsad (Ulusal Meclis) seçimlerine gidiyor.
Seçim Komisyonu (SK) yetkililerine göre, 7 Ocak’taki seçimlerde 28 siyasi partiden 1.534 ve 436 bağımsız olmak üzere toplam 1.970 aday 299 parlamento koltuğu için yarışıyor.
Komisyon ülke genelinde eş zamanlı olarak 300 seçim bölgesinin tamamı için seçim takvimi açıklamasına rağmen, Naogaon-2 seçim bölgesinden bir yarışmacının hayatını kaybetmesi nedeniyle seçimler 299 bölgede yapılacak.
Bangladeş hükümeti seçim günü olan 7 Ocak’ı resmi tatil ilan etti.
Oy verme işlemi 7 Ocak günü sabah saat 8.00’de başlayacak ve aynı gün saat 16.00’ya kadar devam edecek.
Perşembe günü adayların seçim kampanyası yürütmeleri için son gün olduğundan milletvekili adaylarının birçoğu kapı kapı dolaşarak kendileri için oy isterken görüldü.
Bangladeş, Başbakan Sheikh Hasina’nın liderliğinde son 15 yılda muazzam bir kalkınmaya tanık oldu. Güney Asya ülkesi 2021 yılında orta gelir grubuna üye oldu ve 2026 yılına kadar en az gelişmiş ülke (LDC) statüsünden çıkmaya hazırlanıyor.
Ülkede son 15 yılda Padma Köprüsü, Chittagong’daki Karnaphuli nehrinin altına inşa edilen Bangabandhu Sheikh Mujibur Rahman Tüneli, Hazrat Shahjalal Uluslararası Havalimanı’nın genişletilmesi, Dakka şehrinde metro demiryolu hizmetinin başlatılması ve Chittagong’da yapımı devam eden Matarbari Derin Deniz Limanı inşasına şahit oldu.
Bangladeş’te 2014 ve 2018 yıllarında yapılan son iki parlamento seçimine ilişkin tartışmalar devam etmekte olup ana muhalefet partisi BNP, iktidardaki Bangladeş Awami Ligi’ni seçim sürecine müdahale etmekle suçlamıştır.
Bangladeş ilk parlamento seçimini 1973 yılında gerçekleştirmişti ve Bangladeş Awami Ligi 300 sandalyeden 293’ünü kazanarak ezici bir zafer elde etmişti.
Askeri yöneticiler General Ziaur Rahman ve General Hossain Mohammad Ershad 1979 ve 1986 yıllarında parlamento seçimlerini gerçekleştirmiş ve partileri – Bangladeş Milliyetçi Partisi ve Jatiya Partisi – sırasıyla seçimleri kazanmıştı.
Bangladeş ayrıca 1991, 1996, 2001 ve 2008 yıllarında geçici hükümetler altında parlamento seçimleri gerçekleştirmiş olup, sivil toplum üyeleri, ekonomistler, gazeteciler, iş dünyası liderleri, tarihçiler, eğitimciler ve hatta önde gelen iktidar ve muhalefet siyasi partilerinin çoğuna göre belki de ülke tarihindeki en güvenilir seçimlerdir.
Ülke 1971 yılında Pakistan ordusuyla girdiği kanlı bir savaş sonucunda bağımsızlığını kazandı. Kurtuluş savaşında yaklaşık 30 bin kişi hayatını kaybetti ve yaklaşık 3 bin kadın ve kız çocuğu fiziksel saldırıya uğradı.
Güney Asya’daki ülkeler -Hindistan, Nepal, Sri Lanka, Maldivler, Butan ve hatta Pakistan- yıllar içinde güvenilir ve şeffaf bir seçim sistemi geliştirmiş olsalar da Bangladeş’te başlıca siyasi partiler arasında parlamento seçimlerinin yürütülmesine ilişkin tartışmalar hala devam etmektedir.
Tarafsız siyasi kişilere göre, muhalefet partilerine saygı gösterme kültürü son 52 yılda gelişmedi ve hatta son yıllarda durum daha da kötüleşti.
Bangladeş’in eski Seçim Komiseri (2007-2012) M Sakhawat Hossain katıldığı çeşitli programlarda ana muhalefet partisi Bangladeş Milliyetçi Partisi’nin (BNP) yer almadığı bir parlamento seçiminin ülkedeki siyasi krizi derinleştireceği görüşünde.
32’den fazla kitap yazan Taswar Ahmad, ulusal ve uluslararası televizyonlarda güvenlik ve savunma analisti olarak köşe yazarlığı ve serbest yorumculuk yapmaktadır.
Kuzey Güney Üniversitesi Bilgisayar Bilimi ve Mühendisliği Bölümü öğrencisi Taswar Ahmad, muhabirimize yaptığı açıklamada hayatında ilk kez parlamento seçimlerinde oy kullanacağı için heyecanlı olduğunu söyledi.
Eskaton Garden’da önde gelen bir İngilizce gazetenin genç çalışanı Ahmed Rasel, bu parlamento seçimini boykot edeceğini söyledi ve bunu iktidardaki siyasi partinin alay konusu olarak nitelendirdi.
ABD ve Hindistan’dan farklı açıklamalar
Bu arada ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller geçtiğimiz günlerde düzenlediği olağan basın brifinginde ABD’nin barışçıl bir şekilde yürütülen özgür, adil ve güvenilir bir seçim istediğini söyledi.
“Bangladeş’te bir siyasi partiyi desteklemiyoruz; bir siyasi partiyi diğerine tercih etmiyoruz. Tüm tarafları itidalli davranmaya, şiddetten kaçınmaya ve barışçıl bir şekilde yürütülecek özgür ve adil seçimlerin koşullarını yaratmak için birlikte çalışmaya çağırıyoruz” dedi.
Büyükelçi Peter Haas’a yönelik son tehdit iddiaları sorulduğunda ise ABD Dışişleri sözcüsü şunları söyledi: “Yurtdışındaki diplomatlarımızın emniyeti ve güvenliği elbette bizim en önemli önceliğimizdir. Onlara yönelik her türlü tehdidi çok ciddiye alırız. Diplomatik personelimize yönelik şiddet ya da şiddet tehditleri kabul edilemez. Büyükelçi Haas’a yönelik tehditkâr söylemlere ilişkin endişelerimizi Bangladeş Hükümeti’ne defalarca ilettik. Kendilerine Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi uyarınca ABD diplomatik misyonlarının ve personelinin emniyet ve güvenliğini sağlama yükümlülükleri olduğunu hatırlatırız.”
Bu arada Avrupa Birliği’nin (AB) Bangladeş Büyükelçisi Charles Whiteley de Bangladeş’te barışçıl, adil ve katılımcı seçimlere vurgu yaptı.
Awami Ligi Genel Sekreteri ve Karayolu Taşımacılığı ve Köprüler Bakanı Obaidul Quader ile görüşmesinin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada “Bangladeş’te barışçıl, özgür, adil ve katılımcı seçimleri teşvik ediyoruz” dedi.
Perşembe günü Yeni Delhi’de düzenlenen haftalık basın brifinginde Hindistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Randhir Jaiswal ise, “Bangladeş’teki seçimler – ve bunu çok tutarlı bir şekilde söylüyoruz – Bangladeş’in iç meselesidir” dedi.
“Geleceklerine karar vermek Bangladeş halkının görevidir” diye ekledi.
Söz konusu açıklamaları gazetecilerin 7 Ocak’ta Bangladeş’te yapılacak seçimlere ana muhalefet partilerinin katılmaması nedeniyle seçimlerin güvenilirliği konusunda Hindistan’ın ne düşündüğünü sorması üzerine yaptı.
Gazeteciler ayrıca Hindistan’ın Bangladeş’e herhangi bir resmi gözlemci ekibi gönderip göndermediğini sordular, Randhir bu soruya yorum yapmadı.
Kıdemli diplomat Randhir Jaiswal çarşamba günü Arindam Bagchi’nin yerine Hindistan Dışişleri Bakanlığı’nın yeni sözcüsü olarak göreve başladı.
Başbakan Hasina’dan ‘sandığa sahip çıkın’ çağrısı
Bu arada Bangladeş Awami Ligi Başkanı ve Başbakan Sheikh Hasina çarşamba günü yaptığı açıklamada halkı 7 Ocak genel seçimlerinde oylarını kullanarak BNP ve Cemaat’in kundaklama şiddetine uygun bir cevap vermeye çağırdı.
“Sadece oyunuzu kullanmakla kalmayın, oyunuzu koruyun da. Kundaklama şiddetine, militan ve terörist BNP ve Cemaat’e uygun bir cevap verin,” dedi AL Dhaka City Güney ve Kuzey birimleri tarafından şehrin Dhanmondi bölgesindeki Kalabagan Krirachakra Alanında ortaklaşa düzenlenen seçim mitinginde yaptığı konuşmada.
Bangladeş halkından “ülkeyi yok etmek isteyen kundakçı BNP ve Cemaat’e karşı her zaman uyanık olmalarını” istedi.
“BNP ve Cemaat kundaklama şiddetine başvurarak yaklaşan seçimlerde oylarınızı çalmak istiyor” dedi.
Başbakan, seçmenleri 7 Ocak sabahı sandık başına gitmeye ve oylarını kullanmaya çağırdı, böylece kimse oy haklarını ve seçimlerini ellerinden alamayacaktı.
BNP’nin oylara hile karıştırmayı alışkanlık haline getirdiğini iddia eden Başbakan, partinin oy çalamayacağı için seçimleri boykot ettiğini söyledi.
“Seçime katılmak istemiyorlar, daha ziyade seçimi bozmak istiyorlar… Ama seçimi durduracak kadar cesaretleri yok. Bunu yapamayacaklar” diye devam etti.
BNP’nin 2008 seçimlerindeki kötü performansına da değinen Hasina, birçok kişinin daha önce BNP’nin çok güçlü bir parti olduğunu ve o seçimlerde Awami League’e eşit ya da daha fazla sandalye kazanacağını düşündüğünü söyledi.
“Artık halkın oylarını alıyoruz çünkü her sektörde onlar için çalışarak halkın kalbini kazandık. Oylara hile karıştırmamıza gerek yok” dedi ve BNP’nin oylara hile karıştırmadan kazanamayacağını, bunun 2008 seçimlerinde kanıtlandığını sözlerine ekledi.
Başbakan, hükümetinin Buriganga, Balu ve Turag da dahil olmak üzere Dakka’yı çevreleyen nehirleri kirlilikten arındırmak, gezilebilirliklerini artırmak ve kıyılarında yürüyüş yolları inşa etmek için projeler üstlendiğini söyledi.
Dakka’nın güzelliğini artırmak ve böylece şehir sakinlerinin güvenliğini sağlamak için farklı hizmetlere ait havai kabloların aşamalı olarak yer altına alınacağını söyledi.
Başbakan 2024 yeni yılı vesilesiyle herkesi selamladı.
AL Başkanı, partisinin Dakka’daki farklı seçim bölgelerinden 12. parlamento seçimlerinde yarışan 15 adayını tanıtarak onlar için oy istedi.
Ana muhalefet partisinden protesto ve boykot çağrısı
Bangladeş’in ana muhalefet partisi Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) lideri Abdul Moyeen Khan ise perşembe günü yaptığı açıklamada hükümetin 7 Ocak’ta yapılacak ‘göstermelik’ seçimle ezici bir yenilgiye uğrayacağını iddia etti.
“Hükümet 7 Ocak’ta zafer kazanacağını düşünüyor. Gerçek şu ki Awami Ligi 7 Ocak’ta Bangladeş’te ağır bir yenilgiye uğrayacak” dedi.
Bir mitingde konuşan BNP lideri ayrıca bağımsızlık yanlısı bir güç olduğunu iddia eden Awami League’in yanlış yolda yürüdüğünü söyledi. “Eğer yanlış yolda yürümeye devam ederlerse, tarihin çöplüğüne atılacaklar. Siz (AL) bu acı gerçeğin farkına varmalısınız.”
BNP yanlısı profesyonellerin oluşturduğu bir platform olan Bangladeş Smmalita Peshajibi Parishad, 7 Ocak’ta yapılması planlanan 12. parlamento seçimlerini protesto etmek amacıyla Jatiya Basın Kulübü önünde bir miting düzenledi.
Daha sonra BNP daimi komite üyesi Moyeen, liderler ve farklı meslek kuruluşları ile birlikte yayalara seçimi boykot etmeleri çağrısında bulunan broşürler dağıttı.
Hükümeti, seçimi iptal ederek, parlamentoyu ve kabineyi feshederek ülkede barışı yeniden tesis etmek için doğru yola gelmeye çağırdı. “Bangladeş’in 18 milyon insanını kurşunlarla, ses bombalarıyla ve göz yaşartıcı gazla bastıramayacaksınız. Bu yüzden müzakere yoluna gelin, barış yoluna gelin.”
BNP lideri, aralarında BNP’nin de bulunduğu 63 siyasi partinin liberal, demokratik ve barışçıl siyasete inandıkları için seçimi boykot ettiklerini söyledi: “Bu nedenle hükümete yanlış yoldan geri dönmesi çağrısında bulunuyorum. Ülke halkının görüşlerine nasıl saygı duyulacağını öğrenmeye çalışın. Özgürlük Savaşı yanlısı güçler olduğunuzu iddia ediyorsunuz. Eğer durum buysa, neden demokrasiyi feda ettiniz?”
Hem Bangladeş halkının hem de yabancıların 7 Ocak seçimlerine güvenmediğini söyledi.
Moyeen, farklı uluslararası medya kuruluşlarından gazetecilerin Dakka’ya gelerek Bangladeş’te nasıl sözde bir seçim yapıldığını raporlarıyla ortaya koyduklarını söyledi.
Bu arada BNP Kıdemli Genel Sekreteri Ruhul Kabir Rizvi sabah saatlerinde Uttara Rajuk Okulu yakınlarında BNP’nin pazar günkü seçimleri boykot etme çağrısını içeren broşürler dağıttı.
Burada gazetecilere konuşan Rizvi, hükümet hangi stratejiye başvurursa başvursun pazar günü sandık başına sıradan seçmenlerin değil sadece Awami Ligi liderleri ve çalışanlarının gideceğini söyledi.
BNP lideri, “Hükümet sahte adaylar göstererek demokratik dünyaya adil bir seçim yapıldığını göstereceğini düşündü… ancak Bangladeş’te sahne yönetimli bir seçim yapıldığı demokratik dünya için açık hale geldi” dedi.
Rizvi, hükümetin devlet mekanizmasını kullanarak sahte bir seçim düzenleyerek iktidarda kalamayacağını söyledi. “Eğer siz (hükümet) ülkeyi tehlikeye doğru iterseniz sonuçları iyi olmayacaktır. İnsanlar seçimi boykot edecek ve sandık başına gitmeyecekler” dedi.
Rizvi salı günü yaptığı açıklamada da 28 Temmuz 2023 tarihinden bu yana muhalefet partisi tarafından uygulanan siyasi programlar nedeniyle polis tarafından açılan 1.124 davada yüz binden fazla BNP lideri ve aktivistinin suçlandığını iddia etmişti.
Rizvi, düzenlediği sanal basın toplantısında, bu süre zarfında BNP’nin 24,541 lider ve aktivistinin tutuklandığını ve aralarında gazetecilerin de bulunduğu 27 kişinin öldürüldüğünü söyledi.
Rizvi, “Hapishane yetkilileri BNP Genel Sekreteri Syed Moazzem Hossain Alal’ın hapishane içindeki bölüm olanaklarını iptal etti” diye ekledi.
Öğle saatlerinde Gülşan-2 bölgesinde bildiri dağıtan Rizvi, halkı bir kez daha yaklaşan seçimleri boykot etmeye çağırdı ve anketleri bir maskaralık olarak nitelendirdi.
“Ulus yasadışı sahte seçimlerle aldatılıyor; bu tüm ulusa karşı yapılmış bir sahtekarlıktır. Bu yasadışı seçime karşı durmalı ve boykot etmeliyiz” dedi.
Seçmenleri seçimleri engellemeye çağırarak, “Faşist Awami Ligi hükümeti insanların oy kullanma hakkına hile karıştırdı; ifade özgürlüğünü ellerinden aldılar. Ülkeyi tek partili bir devlet olarak şekillendirmek istiyorlar ama bu bağımsız topraklarda mümkün olmayacak” dedi. Ayrıca BNP’nin Bangladeş’te demokrasiyi barışçıl bir süreçle yeniden canlandıracağını söyledi.
Diğer bazı partilerin yanı sıra BNP de seçimlerin 2011 yılında anayasal hükmü kaldırılan bir geçici hükümet altında yapılması çağrısında bulunmuştu.
Bu arada BNP, 12. Jatiya Sangsad seçimlerini protesto etmek amacıyla cumartesi sabahından itibaren 48 saatlik bir grev ilan etti. Rizvi perşembe günü yaptığı sanal basın brifinginde, muhalefet partisi ve müttefiklerinin cumartesi sabah 6’dan pazartesi sabah 6’ya kadar grev programına uyacaklarını duyurdu.
Seçim Komisyonundan açıklama
Seçim Komisyonu Başkanı (SKM) Kazi Habibul Awal perşembe günü yaptığı açıklamada Seçim Komisyonu’nun farklı yabancı ülkelerin diplomatlarına ve farklı uluslararası kuruluşların temsilcilerine yaklaşan parlamento seçimlerinin özgür, adil ve güvenilir olacağına dair güvence verdiğini söyledi.
Farklı yabancı ülkelerin diplomatlarına ve farklı uluslararası kuruluşların temsilcilerine 12. parlamento seçimlerinin son ve genel durumu hakkında bir şehir otelinde brifing verdikten sonra gazetecilere verdiği demeçte “Yaklaşan parlamento seçimleri özgür, adil ve güvenilir olacak” dedi.
Seçim Komiserleri (EC) Brig Gen Md Ahsan Habib Khan (Retd), Rashida Sultana, Md. Alamgir, Md. Anisur Rahman, Dışişleri kıdemli sekreteri Masud Bin Momen, Bilgi ve Yayın kıdemli sekreteri Md. Humayun Kabir Khandaker, Seçim Komisyonu Sekreteri Md. Jahangir Alam, Baş Enformasyon Görevlisi Md. Shahinoor Miah da hazır bulundu.
Awal, Seçim Komisyonunun 7 Ocak’ta yapılması planlanan parlamento seçimlerinin özgür, adil ve güvenilir bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli tüm tedbirleri aldığını söyledi.
“Şeffaf, güvenilir, özgür ve adil olması için parlamento seçimiyle ilgili tüm durumlara odaklanıyoruz,” diye ekledi.
Awal, farklı ülkelerin diplomatlarının ve farklı yabancı kurumların temsilcilerinin birçok kez Seçim Komisyonuna gelerek özgür, adil ve güvenilir bir genel seçim yapılması yönündeki arzularını dile getirdiklerini söyledi.
Yabancı diplomat ve temsilcilerin ilgi ve isteklerine cevaben, “Yaklaşan parlamento seçimlerinin özgür, adil ve güvenilir bir şekilde yapılacağı konusunda onları temin edebildik. Seçim Komisyonu parlamento seçimlerinin tüm durumlarını sürekli olarak denetliyor” dedi.
Seçimlere ilişkin girişimlerin bir parçası olarak Awal, “Seçim günü her iki saatte bir oy kullanma yüzdesini öğrenmek için seçim yönetimi uygulamalarını tanıtacağız” dedi.
Awal, yeni tanıtılan seçim yönetimi uygulamalarının, her iki saatte bir oy kullanan seçmenlerin yüzdesini göstereceği için parlamento seçimlerinin şeffaf olmasına yardımcı olacağını ve bu uygulamalar aracılığıyla herkesin oylama yüzdesini öğrenebileceğini de sözlerine ekledi.
Toplantı sırasında yabancı diplomatların hükümetin seçmenler üzerinde oylarını kullanmak üzere sandık başına gitmeleri için herhangi bir baskı oluşturup oluşturmadığını öğrenmek istediklerini belirten Awal, hükümetin seçmenler üzerinde herhangi bir baskı oluşturmadığını söyledi. Seçim farkındalık kampanyasının bir parçası olarak komisyonun halkı oylarını kullanmak üzere sandık başına gitmeye teşvik ettiğini de vurguladı.
Yabancı gözlemciler ülkeye ulaştı
Bu arada Dışişleri Bakanı Masud Bin Momen, 127 yabancı gözlemci ya da uzmandan 60’ının ulusal seçimler öncesinde ülkeye ulaştığını söyledi.
“Şu ana kadar 60 yabancı gözlemci ya da uzman buraya geldi ve toplamda 127 kişinin gelmesi planlanıyor. Ayrıca 73 yabancı gazeteci akreditasyon aldı ve bunlardan 17’si çoktan geldi,” dedi baş seçim komiserinin Dakka’da görevli yabancı diplomatları bilgilendirmesinin ardından gazetecilere konuşurken.
Mesud, “Yabancı seçim gözlemcileri ve gazetecilerin çoğu bu gece ve yarın sabah buraya ulaşacak. Dakka’da ve Dakka dışında seçimleri izleyecekler” dedi. “Nereye gideceklerini belirleyemiyoruz, ancak hava bağlantısı olan destinasyonları seçmelerini önerdik” diye ekledi.
Dışişleri Bakanı, hükümetin yabancı diplomatlara güvenlik sağlayacağını ve diğer ülkelerin seçim komisyonları yetkililerine yerel misafirperverlik sunacağını söyledi.
Dakka’da görev yapan farklı ülkelerden 50’den fazla diplomatın katıldığı brifingde pazar günkü seçim hazırlıklarına ilişkin son gelişmeleri aktardı.
