Financial Times, üst düzel Batılı politikacılarla röportaj yaptı. Buna göre Batılı ülkeler, Çin ve Rusya’nın Kuzey Kutbu’nda işbirliğini geliştirerek artan jeopolitik gerilimleri bölge üzerindeki etkilerini artırmak için kullanmaya çalışabileceklerinden endişe ediyor.
FT’ye konuşan isimler, Kutup bölgesinin başka yerlerdeki gerilimlerden izole edildiği “Arktik istisnacılığı” çağının sona erdiğine dair korkularını dile getirdiler.
Ana bölgesel organ olan Arktik Konseyi’nin, (ABD, Danimarka, Finlandiya, İsveç, İzlanda, Kanada, Norveç, Rusya) diğer yedi Batılı üyesi, geçen yıl Ukrayna müdahalesinden sonra Rusya ile Arktik işbirliğini bıraktı.
Kuzey Kutup Konseyi başkanlığını geçen ay Rusya’dan devralan Norveç’in başbakanı Jonas Gahr Støre, “İşler her zamanki gibi olamaz” dedi.
Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto, ortaya çıkan tıkanmanın “kuralsız bir Kuzey Kutbu veya iklim değişikliği için ortak bir hedefi olmayan bir Kuzey Kutbu bölgesi” yaratabileceğinden endişe duyduğunu söyledi ve ekledi: “Nakliye yolları ve hammadde kullanımı herkes için ücretsiz olmalıdır.”
Başka bir Kuzey Kutbu eyaletinden üst düzey bir politika yapıcı şunları ekledi: “Endişe, Rusya ve Çin’in kendi türünde Arktik Konseyi oluşturması.”
Rusya: Etkinliklere davet edilmezsek örgütten çekiliriz
Rusya’dan Nikolai Korchunov, mayıs ayında Arktik Konseyi’nin üst düzey yetkililer komitesi başkanı olarak görev süresinin sonunda, Moskova’nın Norveç başkanlığı sırasında etkinliklere katılmaya davet edilmemesi halinde örgütten çekilebileceğini söylemişti.
Korchunov Tass’a verdiği bir röportajda, “Rusya’nın temsilcilerini Arktik Konseyi etkinliklerine davet etmemek, üye ülke olarak haklarının ihlali anlamına gelir ve bu durumda ülkemizin bu örgütün faaliyetlerine katılmaya devam etmesi pek mümkün olmaz” ifadelerini kullanmıştı.
Rusya ve Çin Arktik’te de yakınlaşıyor
Rusya’nın Kuzey Kutbu bağlamında Çin ile ilişkileri daha önce gergin olsa da, Ukrayna müdahalesi ile belirginleşen saflaşma sonrası bu durum değişiyor gibi görünüyor. Çin lideri Xi Jinping’in mart ayında Moskova’ya yaptığı bir ziyaret sırasında iki taraf, Kuzey Denizi Rotasını geliştirmek ve Rusya’nın amiral gemisi Arktik geliştirme projesi için ortak bir çalışma organı oluşturulduğunu duyurmuştu.
Dünyanın en hızlı ısınan bölgesi olan Arktik havzasına giderek artan ilgi, iklim değişikliğine bağlı olarak buzulların erimesiyle bu bölgede yakın gelecekte ortaya çıkacak yeni hidrokarbon ve maden rezervleri, deniz taşımacılığı rotaları ve balıkçılık potansiyelinden kaynaklanıyor.
Bir yandan ABD, NATO tatbikatlarını 48 trilyon metreküp doğal gaz ve 90 milyar varillik petrol rezervleriyle öne çıkan Arktik’e doğru genişletmeyi hedeflerken, diğer yandan Rusya, yeni deniz doktrininde Arktik sularının Rusya’nın ulusal çıkarlarının sınırları bağlamında olduğunu vurgulayarak, bölgenin korunmasını ulusal güvenlik bağlamında ele alıyor.
Kuzey rotası, Pekin’in de “Yeni İpek Yolu” projesinin bir parçası olarak önem kazanmaya başladı. Zira Arktik’in buzullardan arınarak açılması, Asya ve Avrupa arasındaki mesafeyi önemli ölçüde kısaltarak Çin için yeni ticari imkanlar yaratacaktır. Arktik Konseyi’nde gözlemci statüsüne sahip Arktik dışı ülkelerden biri olan Çin, bu bağlamda 2018’de “Kutup İpek Yolu” planlarını başlattı.
Ancak Çin devlet şirketlerinin Danimarka’nın özerk bir parçası olan Grönland’da havalimanları inşa etme girişimleri, ABD’nin Kopenhag’ı planlara karşı çıkmaya çağırmasının ardından 2019’da durduruldu.
Rusya’nın dışlanması ikilem yaratıyor
Beyaz Saray’da ABD Başkanı Joe Biden ile görüşmesinin ardından önümüzdeki hafta Grönland’ı ziyaret edecek olan Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, “Saf olmayalım. Ukrayna konusunda saf olamayız ve Kuzey Kutbu bölgesi konusunda da saf olamayız” açıklamasını yaptı.
Arktik Konseyi’nde işlerin normal seyrine dönmeyeceğini (Ukrayna müdahalesi öncesi) vurgulayan Frederiksen, “Çin Arktik bölgesinde bir rol mü oynuyor? Evet. Bunun farkında olmalı mıyız? Evet” ifadelerini kullandı.
Finlandiya Dışişleri Bakanı Haavisto da, “Arktik istisnacılığının” sona erdiğinden endişe ettiğini söyledi: “Kuzey Kutbu’nun ve hammaddelerinin kullanımını cazip bir konu olarak gören başka birçok ülke de var…Birlikte çalışmak için çok güçlü bir ortak çıkarımız var.”
Norveç Başbakanı Støre da, “Arktik Konseyi kalıcı olarak burada,” dedi ve ekledi, “Zorluklar ve fırsatlar açısından o kadar çok ortak nokta var ki, [örgütten] uzaklaşmak tamamen sorumsuzca olurdu.”
Ancak diplomatlar, Rusya’nın konseyden fiili olarak dışlanmasının “açık bir ikilem” yarattığını kabul ediyor.
Store bu ikilemi şöyle ifade ediyor: “Bir yandan, Kuzey Kutbu’nda desteklemek istediğimiz gündemin Rusya olmadan pek bir anlamı yok. Kuzey Kutbu’nun yüzde 40’ını oluşturur. Öte yandan şu anda Rusya ile işbirliği yapamıyoruz. Bizim mücadele ettiğimiz şey bu.”
