ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın iki gün sürecek Suudi Arabistan ziyareti, bu ülkeye bir ay içinde ikinci üst düzey ziyaret olacak. Uzmanlara göre ziyaretin amacı iki ülke arasındaki ilişkileri güçlendirmek.
ABD’li Bakan Blinken yarın ABD-Körfez İş birliği Konseyi (KİK) bakanlar toplantısına katılacak perşembe günü de Suudi Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan ile birlikte IŞİD karşıtı Uluslararası Koalisyon’un bakanlar toplantısına başkanlık yapacak. ABD Dışişleri Bakanı, bölgesel ve küresel düzeyde ABD-Suudi işbirliğini görüşmek üzere krallıktaki yetkililerle bir araya gelecek. ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, ekonomik ve güvenlik işbirliği gibi ikili konuların da gündemin üst sıralarında yer alacağı belirtildi.
ABD ile Suudi Arabistan ilişkileri, 2018’de gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın Suudi Arabistan’ın İstanbul başkonsolosluğunda öldürülmesi, İran ve petrol konularındaki anlaşmazlıklar nedeniyle sarsılmıştı. ABD Başkanı Joe Biden göreve gelmeden önce 2019’da seçim kampanyası sırasında Kaşıkçı’nın Suudi ajanlar tarafından öldürülmesi nedeniyle Suudi Arabistan’a küresel sahnede “parya” muamelesi yapacağı sözünü vermişti. Biden’ın başkan seçilmesiyle gerilimli seyreden ilişkilerde Suudi Arabistan’ın Ukrayna savaşında taraf seçmeyi reddetmesi ve Washington’un petrol üretimini artırma talebini yerine getirmemesi dönüm noktası oldu. Riyad, ABD’nin Asya-Pasifik’teki rakibi Çin’in arabuluculuğunda İran’la normalleşme anlaşması imzaladı.
Anlaşmadan sonra ABD, Suudi Arabistan ile ilişkilerini onarmak amacıyla girişimlerine hız verdi. Önce Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Direktörü William Burns nisan ayında Suudi Arabistan’a programda olmayan bir ziyaret gerçekleştirdi. The Wall Street Journal (WSJ) gazetesine göre Burns ziyarette İran’la anlaşmaya sitem etti, “Hayal kırıklığına uğradık” dedi, hem İran hem de Suriye ile yürütülen diplomasi karşısında Washington’ın ‘kendini gafil avlanmış hissettiğini’ vurguladı. Burns’un ardından Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan mayıs başında Riyad’da bir bizi görüşme yaptı.
Tahran Büyükelçiliği açılıyor
ABD’nin Suudilerle ilişkileri düzeltme girişimleri sürerken Blinken’in bu akşam başlaması planlanan ziyareti öncesi Riyad’dan dikkat çeken iki adım geldi.
İlki CIA Başkanı’nın “gafil avlandık” dediği İran’la anlaşma kapsamında Tahran’ın Riyad Büyükelçiliği’nin bugün açılacağı duyuruldu. İran Dışişleri Sözcüsü Nasır Kenani, “İran-Suudi Arabistan ikili anlaşmaların uygulanması sürecini tamamlamak amacıyla, İran İslam Cumhuriyeti’nin Riyad Büyükelçiliği, İran İslam Cumhuriyeti Cidde Başkonsolosluğu ve İran’ın İslam İşbirliği Teşkilatı Daimi Temsilciliği 6-7 Haziran günlerinde resmen açılacaktır” dedi.
Petrol üretiminde ek kesinti
Riyad’ın ikinci adımı, petrol üretiminde ek kesinti kararı oldu. OPEC + üyeleri iki gün önceki toplantısında ABD’nin şiddetle karşı çıktığı üretim kesintilerini sürdürme konusunda anlaşırken; toplantı sonrası Suudiler, gönüllü olarak ek kesinti yapacaklarını duyurdu. Buna göre Riyad, 10 milyon varil olan günlük üretimi temmuz ayında 9 milyona indirecek. Günlük 1 milyon varillik kesinti haberinin ardından petrol fiyatları yükseldi. Pazartesi günü Asya ticaretinde, Brent ham petrolü yüzde 2.4 kadar artarak varil başına yaklaşık 77 dolara yerleşti.
ABD’nin amacı işbirliğini teyit etmek
Blinken’in ziyareti öncesi The National’a değerlendirmede bulunan Uluslararası Kriz Grubu’nun Orta Doğu ve Kuzey Afrika kıdemli danışmanı Dina Esfandiary, “Artık Washington’un kararları verdiği ve Riyad’a ne yapması gerektiğini söylediği bir ilişki değil, Riyad’ın perspektifinden daha eşit, Riyad’ın kendi çıkarlarını takip ettiği ve kendisini de güvence altına almaya çalıştığı bir ilişki var. Bu da herkesin yeni gerçekliğe uyum sağlaması gerektiği anlamına geliyor” dedi.
Chatham House’un Orta Doğu Kuzey Afrika Programı Direktörü Sanam Vakil ise Blinken’in gezisinin “bölgesel güvenlik, stratejik diyalog, Yemen barışı ve Suudi-İsrail uzlaşma süreci gibi birçok cephede ABD-Suudi işbirliğini yeniden teyit etmek üzere tasarlandığını” söyledi.
Blinken da İsrail’le normalleşmenin ziyarette gündeme geleceğini duyurdu. Blinken, Washington’da düzenlenen İsrail Halkla İlişkiler Komitesinin (AIPAC) 2023 Politika Zirvesi’nde yaptığı konuşmada, “İsrail ve Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi ABD’nin ulusal çıkarlarını destekliyor. İki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmek için bir rol oynamamız gerektiğine inanıyoruz. Bunun çok çabuk ya da kolay bir şekilde olmayacağının farkındayız ancak bu yönde çaba sarf etmeye devam edeceğiz” dedi.
