BM Göç Direktörü: Suriye’ye büyük ölçekli geri dönüşler ihtimal dışı

BM Uluslararası Göç Örgütü (IOM) Başkanı Euractiv’e verdiği mülakatta, AB’den Suriye’ye tam ölçekli sığınmacı geri dönüşünün şu anda mümkün olmadığını söyledi.

IOM Genel Direktörü Amy Pope, Brüksel göçmenlerin hangi ülkelere geri gönderilmesinin güvenli olacağını tartışırken tartışmaya müdahil olarak, “Çok kırılgan bir dönemden geçiyoruz,” dedi.

Beşar Esad yönetiminin aralık ayında devrilmesinden sadece bir gün sonra AB ülkeleri, “belirsizlik” ve ortaya çıkan durumun yeniden değerlendirilmesi ihtiyacını gerekçe göstererek Suriye’den gelen sığınma taleplerinin işleme alınmasını askıya almıştı.

Altı ay sonra, Suriye’deki durum istikrarsızlığını koruyor ve geçtiğimiz ay yaşanan ve azınlıklara yönelik hâlâ devam eden şiddet olayları süregelen istikrarsızlığın altını çiziyor. 

Pope, “Hâlâ çatışmaların yaşandığı bölgeler var. Ülkede hâlâ geri dönmenin güvenli olmadığı bölgeler var. Evlerine dönmek ve ülkelerinin yeniden inşasının bir parçası olmak isteyen Suriyeli topluluklar arasında büyük bir heyecan olduğunu biliyoruz,” diye ekledi.

BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) verilerine göre 2024 yılı itibariyle Almanya, BM koruması altındaki 716.728 mülteci ve 64.504 sığınmacı ile Avrupa’daki en büyük Suriyeli topluluğuna ev sahipliği yapıyor.

Suriye içinde ise 7,4 milyon kişi ülke içinde yerinden edilmiş durumda. UNHCR’ın kısa süre önce yaptığı bir araştırma, hâlâ Suriye’nin kuzeybatısındaki kamplarda ve gayrı resmi yerinden edilme bölgelerinde yaşayan 1,95 milyon kişiden 1 milyondan fazlasının 12 ay içinde evlerine dönmeyi planladığını gösterdi.

Pope, “İnsanların evlerine dönmelerine yardımcı olmak istiyoruz, ama bunu güvenli bir şekilde yaptıklarından emin olmak istiyoruz,” dedi.

Fakat IOM şu anda UNHCR’ın Suriye’ye büyük ölçekli geri dönüşlerin mümkün olmadığı yönündeki görüşüne katılıyor.

Pope, “Büyük ölçekli geri dönüşlerin güvenli olup olmadığını belirlemek için UNHCR’daki ortaklarımıza bakıyoruz ve onlar şu ana kadar hayır dediler. Büyük ölçekli geri dönüşleri gerçekleştiremeyiz,” iddiasında bulundu.

AB Suriye’ye yönelik yaptırımları hafifletiyor

Pope, Suriye’deki HTŞ hükümetinin başarısının, daha fazla Suriyelinin evlerine güvenli bir şekilde dönebilmeleri için yapbozun hayati bir parçası olduğuna inanıyor. 

Fakat bu hükümetin başarısının, “yaptırımların kaldırılıp kaldırılmaması ve sermayenin ülkenin yeniden inşasına yardımcı olmak üzere ülkeye geri dönmeye başlaması da dahil olmak üzere bir dizi faktöre bağlı” olduğunu da ekliyor.

Suriye’de savaşın başladığı 2011 yılından bu yana hem insanları hem de ekonominin kilit bölümlerini hedef alan geniş kapsamlı AB yaptırımlarına maruz kaldı. Bu tedbirler arasında petrol ihracatının yasaklanması ve uluslararası finans sistemlerine erişimin sınırlandırılması da yer alıyordu.

Esad’ın devrilmesinin ardından AB dışişleri bakanları ocak ayında Suriye’ye yönelik yaptırımların kademeli olarak kaldırılmasına karar verdi; ilk etapta iktisadi toparlanmayı desteklemek amacıyla enerji, ulaşım ve başlıca finans kuruluşlarına yönelik tedbirler hafifletildi.

Fakat Pope, “Mali soruların yanı sıra güvenlik ve istikrarla ilgili gerçek sorular da var,” dedi.

IOM’den ‘git ve gör’ ziyaretleri tavsiyesi

Şu anda IOM’in AB ülkelerine tavsiyesi “git ve gör” ziyaretlerine izin verilmesi yönündedir.

“Git ve gör” ziyaretleri, mültecilerin ev sahibi ülkelerdeki yasal statülerini riske atmadan seyahat etmelerine ve sahadaki koşulları değerlendirmelerine olanak sağlıyor.

IOM şu anda Lübnan ve Türkiye ile sınır noktalarında ve Ürdün’de çalışıyor.

“İnsanların gidip neler olup bittiğini öğrenmelerine yardımcı olabiliriz,” diyen Pope, bazı durumlarda gidilebilecek nispeten güvenli ve istikrarlı yerler olduğunu ve topluluklara destek sağlayabileceklerini söyledi.

Pope, “Gönüllü olarak evlerine gitmek isteyen insanlar varsa, devletlerin gidip bakmalarına ve ailelerini getirmenin güvenli olup olmadığına karar vermelerine izin vermelerini savunuyoruz,” dedi.

Bununla birlikte Pope, özellikle Suriye’nin aynı bölgelerinden gelen gruplar Avrupa’nın belirli bölgelerine birlikte yerleştikleri için, AB ülkelerinin Suriyeli topluluklarını anlamalarının önemini vurguluyor.

Pope’a göre, bu toplulukların geri dönmek isteyip istemediklerini, önlerinde ne gibi engeller olduğunu ve kalkınma ve insani yardımın güvenli ve gönüllü geri dönüşleri desteklemek üzere nasıl koordine edilebileceğini değerlendirmek çok önemli.

IOM lideri, “Ülkenin yeniden inşasının bir parçası olmak istiyorlar. Kendilerini bu işe adamış durumdalar ve birçoğu profesyonel ve birçoğu da Avrupa’da tam olarak kullanamadıkları becerilere sahip,” diye konuşuyor.

Bu insanların evlerine dönmek istemeyip sonsuza kadar Avrupa’da kalmak istemediklerini kaydeden Pope, “Evlerine dönüp umut ya da gelecek olmadığını görmek istemiyorlar,” dedi.

Pope’a göre bu, “işe yarayacak” bir strateji ile “sadece başarısız olmakla kalmayıp geri tepebilecek” bir strateji arasındaki farka işaret ediyor.