İsviçre’nin Cenevre kenti yakınlarında yer alan Avrupa’nın parçacık fiziği laboratuvarı CERN, 30 Kasım’da Rus kurumlarına bağlı yüzlerce bilim insanını, ülke dışındaki kurumlara geçmedikleri takdirde işbirliğini sonlandıracak.
Bu tarih, CERN’in 2022’de Ukrayna savaşının başlamasının ardından Rusya Federasyonu ile bağlarını koparma kararının ardından, laboratuvarın Rusya Federasyonu ile işbirliğinin resmi olarak sona erdiğine işaret ediyor.
Fakat Nature’da yer alan habere göre araştırmacılar arasında CERN’in Rusya ile ilişkilerine dair gerginlik devam ediyor, çünkü kuruluş Moskova yakınlarındaki Dubna’da bulunan hükümetler arası bir merkez olan Ortak Nükleer Araştırma Enstitüsü (JINR) ile yapılan bir anlaşma aracılığıyla Rusya merkezli bilim insanlarıyla çalışmaya devam edecek.
JINR’nin CERN ile yaptığı anlaşma Rusya’nın CERN ile yaptığı anlaşmadan ayrı. Laboratuvarla bağları koparmama kararı araştırmacıları ikiye böldü; bazıları laboratuvarın Ukrayna’daki savaşını sürdüren Rusya devletiyle olan ilişkisine işaret ediyor.
Ukrayna’nın Harkov kentindeki Sintilasyon Malzemeleri Enstitüsü’nün direktörü ve örgütün yönetim organı olan CERN Konseyi’nde ortak üye olarak Ukrayna’yı temsil eden Boris Grinyov, JINR’a bağlı bilim insanlarının CERN projelerinin bir parçası olmasına izin verilmesinin “büyük bir hata” olduğunu savunuyor.
Ne JINR ne de Rusya Bilim Bakanlığı Nature’ın yorum taleplerine yanıt vermedi. CERN sözcüsü Arnaud Marsollier ise, “CERN sözleşmesi barışçıl temel araştırmalar yaptığımız konusunda çok nettir,” dedi.
Rusya’nın ayrılması, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ulusları “barışçıl bilim arayışları” için bir araya getirmek amacıyla kurulan CERN’ü zor durumda bırakabilir.
CERN 1955 yılında Sovyetler Birliği ile işbirliğine başlamıştı. Rusya hiçbir zaman tam üye ülke olmamasına ve gözlemci statüsü askıya alınmış olmasına rağmen, Rus kurumlarına bağlı yüzlerce bilim insanı, parçacık hızlandırıcısı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) üzerindeki bağımsız deneylere katkıda bulunuyor.
