Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi Dışişleri Direktörü Wang Yi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve diğer üst düzey Rus yetkililerle Moskova’da bir araya gelirken, Çin kamuoyu Rusya-Ukrayna savaşında Pekin’in arabuluculuk rolünü tartışıyor.
Çin Dışişleri Bakanlığı’ndan perşembe günü yapılan açıklamaya göre, Çin “her zaman olduğu gibi tarafsız ve adil bir duruş sergileyecek ve krizin siyasi olarak çözümünde yapıcı bir rol oynayacak.”
Bu arada Çinli üst düzey diplomat Wang Yi geçen cumartesi günü Münih Güvenlik Konferansı’nda yaptığı konuşmada, Çin’in Ukrayna krizine siyasi bir çözüm bulma konusundaki duruşuna ilişkin bir belge yayınlayacağını söylemişti.
Wang belgenin ne zaman yayınlanacağı konusunda ayrıntı paylaşmadı, ancak Çin basınına göre belgede Pekin’in tüm ülkelerin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesi ve tüm ülkelerin meşru güvenlik kaygılarının ciddiye alınması gerektiğini vurgulayan bazı önerileri yer alacak.
Barışın işlemesi taraflara bağlı
Çinli analistlere göre, ABD ve Batılı ülkeler Ukrayna’da devam eden savaşı sürdürmek için ek silahlar göndermekle meşgul. Pekin’in arabuluculuk yapmak için elinden geleni yapacağını kaydeden Çinli uzmanlar, bir barış planının etkili olup olmayacağının ise savaşan taraflara bağlı olduğunu söylüyor.
Global Times’a konuşan uzmanlara göre, Kiev yönetimi, Moskova’nın altını oymaya devam etmek ve statükoyu zorla değiştirmek için uzun süreli bir çatışmayı tercih eden Washington’dan derinden etkilendiği için her iki tarafın da kabul edeceği uygulanabilir bir barış formülü geliştirmek gerçekten zor. Çinli uzmanlar barışın, ancak savaş alanındaki zayiat ve hasar taraflardan en az birinin fikrini değiştirecek boyuta ulaştıktan sonra gelebileceğini düşünüyor.
Pekin’deki Çin Dış İlişkiler Üniversitesi’nde profesör olan Li Haidong, “Eğer Batı Rusya’nın bazı güvenlik endişelerinin meşru ve makul olduğunu kabul etmeyi reddederse, Moskova, güvenlik çıkarlarını reddeden bir teklifi asla kabul etmeyecek ve bu nedenle çatışma durdurulmayacaktır” diyor.
Çin Sosyal Bilimler Akademisi Rusya, Doğu Avrupa ve Orta Asya Çalışmaları Enstitüsü’nde yardımcı araştırma görevlisi olan Zhang Hong’a göre ise, Rusya ve Ukrayna savaş alanında çıkmaza girdi. Savaşan tüm tarafları tatmin edecek mükemmel bir plan yapmanın zor olduğunu kaydeden Zhang, ateşkes ve barışı teşvik etmenin uzun vadeli ve büyük çaba gerektiren bir süreç olduğunu ve Çin’in en başından beri yapmaya çalıştığı şeyin bu olduğunu savunuyor.
ABD ve NATO savaşı kışkırtıyor
China Daily’nin AB Büro Şefi Chen Weihua’ya göre, uzun menzilli füzelerin ve savaş uçaklarının Ukrayna’ya gönderilme olasılığı ancak NATO’nun Rusya-Ukrayna çatışmasını tırmandırma ve uzatma hedefine ulaşmasına yardımcı olabilir.
Chen ayrıca, Putin’in Moskova’nın “bu sürece dahil olan herkesle kabul edilebilir çözümler konusunda müzakere etmeye” istekli olduğunu söylemesine rağmen, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in Rusya’nın barışa hazırlandığına dair hiçbir işaret olmadığında ısrar ettiğini ve barış için doğru koşulların ortadan kalktığını iddia ettiğini hatırlatıyor.
ABD’nin, Pekin’in Moskova’ya “öldürücü silahlar” tedarik etmeyi planladığına dair söylentileri yaymasını da bu bağlamda değerlendiren Chen, Washington’ın dünyanın dikkatini ABD’nin çatışmayı körüklediği ve Ukrayna ve Avrupa’ya artan silah satışlarından kâr elde ettiği gerçeğinden uzaklaştırmaya çalıştığını söylüyor.
Rusya ziyareti Pekin’in çabalarına örnek
People’s Daily editörleri Zhong Wenxing ve Liang Jun da, Wang Yi’nin Rusya ziyaretini Çin’in Ukrayna krizine siyasi bir çözüm bulmak için çabalarına dair en somut örnek olarak sunuyorlar.
People’s Daily makalesinde, Batı’nın siyasi amaçlı aşağılamalarına rağmen, “yakın komşular olarak” Çin ve Rusya’nın, kapsamlı stratejik koordinasyon ortaklıklarını sağlamlaştırmaya ve işbirliğini derinleştirmeye devam etmek için her türlü nedene sahip olduğu vurgulanıyor.
‘Kaya gibi sağlam’ Çin-Rusya ilişkisi
Rusya’ya yönelik yaptırımlara katılmayı reddeden Pekin’in defalarca barış görüşmesi çağrısında bulunmasına rağmen Moskova ile “derin” ve “kaya gibi sağlam” ortaklığı, ABD ve birçok Avrupa ülkesini endişelendiriyor.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Ukrayna krizi boyunca Rusya’yı izole etmeye yönelik Batı baskısına direnerek Putin’in yanında yer aldı. Çin-Rus ticaret hacmi Ukrayna savaşından bu yana artarken, Rusya’nın Çin’e petrol satışı da artış gösterdi.
Çin ve Rusya ikili ticareti yıllık yüzde 34,3 artarak 2022’de 1,28 trilyon yuan (190 milyar dolar) gibi rekor bir seviyeye ulaştı. Ticaret hacminin yakında yılda 200 milyar dolara ulaşması hedefleniyor.
Rusya’nın Çin-Rusya Doğu Gaz Boru Hattı üzerinden Çin’e ihraç edilen doğal gaz ise geçen yıl 15 milyar metreküpe ulaştı ve hacmin 2023’te 22 milyar metreküpe çıkması bekleniyor.
Pekin, uluslararası koşullar ne olursa olsun Çin-Rusya stratejik koordinasyonu için herhangi bir “sınır” veya “kısıtlı alan” görmediğini vurguluyor.
