Geçen hafta Rusya’nın Kazan kentinde sergilenen birlik havasına rağmen, BRICS liderleri, doların küresel finans sistemindeki rolünü azaltma konusunda bölünmüş durumdaydı. Analistler, bu jeopolitik farklılıkların blok genişledikçe daha belirgin hale gelebileceğini söylüyor.
Perşembe günü sona eren zirvede, BRICS’in ilk üyeleri olan Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika, İran, Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni tam üye olarak kabul etti. Ayrıca, BRICS’in etki alanını genişletmek amacıyla 13 ülke daha “ortak ülke” olarak davet edildi.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in de aralarında bulunduğu liderler, çevre koruma, finansal reform ve küresel çatışmaların çözümü gibi konularda iş birliği üzerinde ortak bir zemin bulmuş gibi görünüyordu. Xi ve Putin’in perşembe günü gerçekleştirdiği ve tokalaşmayla sona eren yan görüşme, içeriği konusunda merak uyandırdı.
Quincy Enstitüsü’nün Küresel Güney Programı direktörü Sarang Shidore, South China Morning Post (SCMP) gazetesine verdiği demeçte, BRICS ülkelerinin yeşil korumacılık ve Dünya Ticaret Örgütü’ndeki “felç hali” gibi konularda birleştiğini belirtti.
Shidore, bu durumun “ABD’ye yönelik açık eleştiriler” olduğunu ve dünyanın sadece jeopolitik değil, aynı zamanda iklim ve enerji geçişi temelinde de parçalandığını yansıttığını söyledi.
Uzman, “Bu parçalanma eğilimleri BRICS gibi forumlarda dikkate alınıyor ve giderek daha fazla eleştiriliyor,” diye ekledi.
Ancak bu birliktelik, Rusya’nın dünyanın finansal sistemini ABD dolarından ayırma teklifine yansımadı.
Shidore’a göre, diğer ülkeler Amerikan dolarının uluslararası ticaretteki hakimiyetinden hoşlanmasa da “alternatif bir sistem oluşturmanın fayda-maliyet analizine baktıklarında, karşılarında pek çok engel buluyorlar: İçsel, jeopolitik, teknik engeller ve tabii ki güçlü bir ABD misillemesinden duyulan korku.”
Rusya, Batı’nın Ukrayna işgali nedeniyle uyguladığı yaptırımlarla ortaya çıkan finansal engelleri aşmak amacıyla, BRICS Köprüsü adında alternatif bir uluslararası ödeme sistemi öneriyor.
Bu engeller arasında, uluslararası ödeme mesajlaşma platformu olan SWIFT’ten koparılmak da bulunuyor.
Perşembe günü Kazan’da konuşan Putin, “herhangi bir dikteye tabi olmayan, güvenilir alternatif çok taraflı finansal mekanizmalar ve tedarik zincirleri oluşturmanın şart olduğunu” söyledi.
BRICS liderleri, sınır ötesi ödemelerin iyileştirilmesi, yerel para birimlerinin işlemlerde kullanımının teşvik edilmesi gibi konularda ortak bir açıklama yaptı ve bu yolda bir adım attılar.
Ayrıca, bağımsız bir sınır ötesi ödeme ve saklama altyapısı kurulmasının fizibilitesini araştırma kararı aldılar.
Avrupa Dış İlişkiler Konseyi’nde kıdemli bir politika uzmanı olan Agathe Demarais, gazeteye yaptığı açıklamada, dijital para birimlerinin Batı’nın finansal yaptırımlarını aşmak ve SWIFT ile Amerikan dolarına olan bağımlılığı azaltmak için bir araç olarak kullanılmasına yönelik artan bir ilginin olduğunu dile getirdi.
Demarais, “Bu dijital para birimlerinin Batı’nın ekonomik yaptırım araçlarına, yaptırımlara karşı bağışıklık kazanmış gibi görünmesi, onları cazip hale getiriyor,” değerlendirmesini yaptı.
Ancak Demarais, BRICS’in finansal araçlarının yaygın bir şekilde benimsenmesinin zor olduğunu belirtti, çünkü doların hakimiyeti “kökleşmiş” ve küresel işlemlerin yüzde 80’inden fazlasını oluşturuyor.
Uzman, “BRICS grubu, çok farklı ekonomilere sahip ve çeşitli jeopolitik hedefleri olan eklektik bir ülke karışımından oluşuyor. Bu durum, grubun finansal ve parasal entegrasyonu derinleştirme konusundaki iddialı vaatlerinin önünde büyük bir engel teşkil edecek,” dedi.
Shidore de aynı görüşteydi ve BRICS üyelerinin bu fikirde Rusya’nın arkasında sıralanmadığını belirtti:
“Rusya’nın istediği, herkesin dolardan ayrılıp bu platformu kullanmaya başladığı büyük kapsamlı sistem, şu anda oldukça idealist bir öneri. BRICS içindeki siyasi dinamikler bununla uyumlu değil. Çin’in bile bunu tamamen benimseyeceğini sanmıyorum, çünkü ABD ile yavaş da olsa ilerleyen bir diyaloğu var.”
Ülkelerin acil olarak alternatif bir sistem geliştirme ya da “yerel para birimleriyle daha sınırlı bir şekilde deney yapmaya devam etme” konusunda bölündüğünü ifade eden Shidore, “Rusya belki de bu konuda en radikal devlet, ancak genel olarak BRICS grubu, mevcut küresel kurumların daha açık, daha temsilci ve daha etkili olmasını istiyor ve verilen mesaj bu,” diye ekledi.
