2020’de Mali, 2022’de Burkna Faso ve bu yıl Nijer’de gerçekleşen darbelerin ardından eski bir Fransız sömürgesinde daha askeri müdahale yoluyla yönetim değişiyor.
Gabon’da cumhurbaşkanı seçim sonuçlarının ilanından sonra ulusal televizyon binasına giren bir grup asker, yönetimi ele geçirdiklerini açıkladı. Böylece Fransa’nın desteğiyle 55 yıldır ülkeyi yöneten Bongo ailesi fiilen tasfiye edildi.
Orta Afrika ülkesi Gabon’daki 800 binden fazla kayıtlı seçmen, hafta sonu yapılan seçimlerde yerel milletvekillerini, ulusal meclis üyelerini ve bir sonraki cumhurbaşkanını belirlemek için oy kullandı. Gabon Cumhurbaşkanı 64 yaşındaki Ali Bongo Ondimba, devleti 41 yıldan fazla yöneten babası Ömer Bongo Ondimba’dan 2009’da görevi devraldı ve hafta sonu yapılan seçimlerle üçüncü kez yeniden seçildi.
Seçimlerin ardından oy sayım işlemi devam ederken internetin kısıtlanması, hükümeti ağır eleştirilerin hedefine koydu. Oy verme işleminin son saatlerinde “şiddet” gerekçesiyle sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Oyunu kullandıktan sonra basına açıklamalarda bulunan muhalefet lideri Ondo Ossa, Bongo’ya karşı verdiği başkanlık mücadelesinde seçimlere hile karıştırıldığını öne sürdü.
Seçim sonuçlarının duyurulmasından sonra bu sabah ulusal televizyon binasına giren bir grup asker, yönetime koyduklarını ilan etti. Yapılan açıklamada, seçimlerin iptal edildiği ve ülke sınırlarının kapatıldığı bilgisi paylaşıldı. Açıklamada, “Savunma ve güvenlik güçleri olarak Kurumların Geçiş ve Restorasyon Komitesi’nde (CTRI) birleştik. Gabon halkı adına mevcut rejime son vererek barışı savunmaya karar verdik” ifadesi kullanıldı. Daha sonra yapılan başka bir açıklamada, görevden alınan Bongo’nun ev hapsinde tutulduğu, Bongo’nun oğullarından birinin de “vatana ihanet” suçlamasıyla gözaltına alındığı ifade edildi.
Cumhuriyet Muhafızlarını yöneten General Brice Oligui Nguema’nın darbenin liderlerinden olduğu belirtiliyor.
Askerlerin açıklamasından sonra başkent Libervil sokaklarında askeri yönetime destek gösterileri düzenledi.
Darbe, Gabon’un eski sömürgeci gücü Fransa için kaygı verici bir gelişme oldu. Her ne kadar ülke bağımsızlığı 1960’da kazanmış olsa da iktidardan uzaklaştırılan Bongo ailesi, Fransız etkisinin hızla azaldığı Afrika’da on yıllardır Fransa’nın en sadık müttefikleri arasında. 2009’daki ölümüne dek 41 yıl ülkeyi yöneten Ömer Bongo, Fransız hava kuvvetlerinde görev almış eski bir yüzbaşıydı. Fransa’yla yakın ilişkiyi görev süresi boyunca sürdüren Ömer Bongo’nun o öldükten sonra da yerine geçen Ali Bongo da babasının yolundan devam etti.
Öte yandan Gabon, Fransa’nın Afrika ülkeleri üzerindeki ekonomik ve siyasi kontrolünü devam ettirmek için geliştirdiği CFA frangını kullanıyor. Fransa’nın petrol ve uranyum tedarikçisi ülkede Fransız şirketleri petrol endüstrisine de hâkim. Uluslararası basına yansıyan bilgiye göre Gabon’da 8,000 kişiyi istihdam eden Fransız madencilik grubu Eremet, darbeden sonra faaliyetlerini askıya aldığını açıkladı.
Her ne kadar darbenin Fransa’ya karşı yapıldığını iddia etmek için erken olsa da Afrika’daki yükselen Fransız karşıtlığı ve darbe ile yönetime gelenlerin Fransa’nın etkisini sınırlandırma çabası dikkate alındığında Gabon’daki darbenin de benzer bir çizgi izlemesi kuvvetle muhtemel.
Nitekim darbeye ilk tepki de Fransa’dan geldi. Başbakan Elisabeth Borne, Gabon’daki darbeye ilişkin durumu yakından takip ettiğini söyledi, Ukrayna-Rusya Savaşı, Sudan’daki durum, Nijer’deki darbe gibi ciddi krizlere dikkati çekerek “İletişim, uluslararası arenada ciddi bir muharebe haline geldi. Bu muharebeyi yürütmemiz gerek” dedi.
