Aşağıda çevirisini okuyacağınız makale, ABD Başkanı Joe Biden’ın taraflara sunduğu ateşkes önerisi üzerinden İsrail Başbakanı Netanyahu’nun verdiği çelişkili açıklamalar ve mesajlarının arka planına odaklanıyor:
***
Netanyahu ve İsrailli generaller gizlice Gazze savaşını bitirmek istiyor
Başbakan her zaman mümkün olduğunca çok seçeneğe sahip olmak ister ve savaşı sona erdirmek için bir seçeneğe ihtiyacı olduğu sonucuna vardı. Ancak onun savaşı durdurma nedenleri generallerinden farklı.
Anshel Pfeffer
Joe Biden’ın cuma günkü konuşması ve o günden bu yana yaşanan gelişmelerle ilgili tüm haberlerde bir ayrıntı büyük ölçüde gözden kaçtı. İsrail ilk kez Gazze’deki savaşı çok da uzak olmayan bir gelecekte sona erdirmeyi öngören resmi bir politika önerisinde bulundu.
Ancak pek çok çekince. Binyamin Netanyahu, Knesset Dış İlişkiler ve Savunma Komitesi’nin kapalı bir toplantısında Biden’ın İsrail’in Hamas’a yaptığı teklife ilişkin açıklamasının “yanlış” ve “eksik” olduğunu söylerken haksız değildi. Teklifin “ikinci aşaması” olan kalıcı bir ateşkes için müzakerelerin nasıl başarıya ulaşabileceği çok belirsiz.
Gazze’deki İsrailli rehinelerin bir kısmının serbest bırakılacağı altı haftalık ateşkes öngören “ilk aşama” üzerinde herhangi bir anlaşmaya varılmasını engelleyen de bu.
Bu haliyle teklif, daha sonraki zahmetli görüşme turlarında detaylandırılması gereken bir müzakere pozisyonundan ibaret. Böyle bir anlaşmada pek çok ayrıntı olur ve her biri görüşmeleri sekteye uğratabilir. Hamas henüz temel öneriye resmi bir yanıt vermedi ve şu ana kadar Gazze’deki lideri Yahya Sinvar’ın bunu yapmak için acelesi varmış gibi görünmüyor.
Bir anlaşmaya varılsa bile, ancak o zaman daha geniş İsrail kabinesi bunu tartışmak ve oylamak üzere toplanacak. Öneri, iktidardaki koalisyonun aşırı sağcı partilerinin dışlandığı daha küçük Savaş Kabinesi’nden geldi.
Biden’ın büyük bir hevesle sunduğu önerinin uzun vadeli bir ateşkes anlaşması olarak yakın zamanda hayata geçme ihtimali zayıf. Ancak bu önemli olmadığı anlamına gelmiyor. Netanyahu hem kamuoyu önünde hem de özel oturumlarda Hamas’ın askeri ve yönetim kabiliyetleri yok edilmeden İsrail’in savaşı sonlandırmayı düşünmediği konusunda ısrar ediyor. Ancak bu, başkanlık ettiği Savaş Kabinesi’nin tam da bunu öngören bir plan önerdiği gerçeğini değiştirmiyor. İsrail’in bu öneriyi yaptığını inkâr edebilirdi. Geçmişte daha büyük konularda da yalan söylediği olmuştu.
Netanyahu teklifin kendisine ait olduğunu kabul etmekle kalmadı. Nadir görülen bir meydan okumayla, teklifi aşı sağcı ortakları Itamar Ben-Gvir ve Bezalel Smotrich’e göstermeyi reddetti. Son iki gün içinde koalisyondaki diğer ortakları- resmi bir açıklama ile Şas ve bazı Birleşik Tevrat Yahudiliği milletvekilleri- öneriyi desteklediklerini açıkladılar.
Böylece Ultra-Ortodoks siyasetçiler savaş sırasında ikinci kez güvenlik konularında kamuoyu önünde pozisyon almış oldular. İki ay önce İran’ın İsrail’e yönelik füze ve insansız hava aracı saldırısının ardından misilleme konusunda görüşlerini açıklamışlar ve İsrail’in büyük bir saldırı düzenlemesine karşı olduklarını belirtmişlerdi.
O zaman da şimdi de Netanyahu’yu aşırı sağa karşı siyasi olarak koruyarak yardım etmek istiyorlar. Likud partisinden bakanlar bu konuda fazla bir şey söylemedi. Netanyahu öneriyi engellemek isteseydi bunu bilirler ve her fırsatta bu yaklaşıma saldırırlardı.
Peki neler oluyor? Netanyahu böyle bir niyeti olmadığında ısrar ederken neden savaşı kısa sürede bitirmeyi içeren bir öneride ısrar ediyor?
Netanyahu her zaman mümkün olduğunca çok seçeneğe sahip olmak ister ve savaşı sona erdirmek için bir seçeneğe ihtiyacı olduğu sonucuna vardı. Birkaç hafta öncesine kadar eğilimi Gazze’deki statükonun devamından yanaydı çünkü savaş ne kadar uzun sürerse siyasi rakiplerinin erken seçime zorlaması ve kendisini bir devlet soruşturma komisyonu önüne çıkarması o kadar zorlaşır. Ancak hesapları değişiyor.
Geçen ay Uluslararası Ceza Mahkemesi Savcısı Karim Han’ın Netanyahu (Savunma Bakanı Yoav Gallant ve üç Hamas lideriyle birlikte) hakkında tutuklama kararı çıkarılmasını tavsiye ettiğini açıklaması, savaşın Netanyahu’nun kendisini etkileyebileceği gerçeğini ortaya çıkardı.
Bu arada koalisyonundaki huzursuzluk, Benny Gantz’ın Netanyahu’nun uzun vadeli bir savaş stratejisi açıklamaması halinde Kabine’den ayrılma ültimatomu ve daha da önemlisi Yüksek Mahkeme’nin Yeşiva öğrencilerinin askere alınması ve ultra Ortodoks kurumlara devlet fonunun kesilmesi konusunda yakında vereceği karar, Netanyahu’yu aşırı sağla yaşayacağı olası koalisyon krizinin önünü almaya sevk ediyor.
Ateşkes çerçevesini kabul etmek aşırı sağı hükümet dışına itecek ve Netanyahu’yu çoğunluktan yoksun bırakacak, ancak muhalefet lideri Yair Lapid’in cuma günkü öneriyi destekleyen merkezci Yeş Atid partisinin desteğiyle yoluna devam edebilir. Ya da Netanyahu Knesset’i feshetmek için harekete geçebilir ve erken seçim için kumar oynayabilir.
Bunların hepsi, ancak son anda birini seçmeyi hedefleyeceği seçenekler. Ancak şu anda savaşı sona erdirme seçeneğini değerlendirmeye hazır- her ne kadar siyasi nedenlerle bunu söyleyemese de.
Aynı şey Savaş Kabinesi üyeleri Gantz ve Gadi Eisenkot için de geçerli; onlar da kamuoyu önünde rehine anlaşması için kısa bir aradan sonra savaşın devam etmesi gerektiğini söylüyorlar. İsrail Savunma Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Herzl Halevi de iki hafta önce görüştüğü rehinelerin ailelerine ima ettiği gibi böyle düşünüyor. “IDF’nin Gazze’deki hedeflerinin yüzde 80’ine ulaştığını” ve kalan yüzde 20’nin bekleyebileceğini söyledi.
Tıpkı Netanyahu gibi bu liderler de Hamas ile savaşın bitmesini istediklerini söyleyemiyorlar. Ve tıpkı onun gibi, savaşı sona erdirmenin bir yolunu arıyorlar.
Netanyahu’nun aksine, daha az kişisel ve siyasi nedenleri var. Hamas’ın Gazze’deki kontrolünü ortadan kaldırmaya yönelik gerçekçi bir mücadelenin yıllar alacağının ve bunun ancak Filistin Yönetimi’nin güvenlik güçlerinin kontrolü devralma kapasitesine sahip olmasıyla mümkün olabileceğinin farkındalar. Ben-Gvir ve Smotrich bakan olarak kaldıkları sürece bunun gerçekleşmesini engellemek için ellerinden gelen her şeyi yapacaklarından, bu kapasitenin oluşturulması zaman ve İsrail’de başka bir hükümet gerektirecek.
Gantz, Eisenkot ve Halevi İsrail toplumundaki savaş yorgunluğundan ve IDF’nin düzenli ve yedek birliklerini yenileme ihtiyacı konusunda endişeliler. Hizbullah ile kuzey sınırındaki durumun kontrolden çıkmasından giderek daha fazla endişe duyuyorlar. Lübnan’da büyük bir askeri operasyon ya da diplomatik bir çözüm için Gazze’de ateşkes gerekli. En önemlisi de rehineleri sağ salim geri alma şanslarının giderek azaldığını biliyorlar.
Ateşkes Gazze’de uzun süreli bir barış anlamına gelmeyecek. Hamas’la bir sonraki savaş kaçınılmaz ama bu daha sınırlı olabilir ve hemen gerçekleşmek zorunda değil.
Netanyahu, Savaş Kabinesi üyeleri ve daha geniş savunma kurumları savaşın bir an önce sona ermesi gerektiği görüşünde birleşiyor. Netanyahu için bu, siyasi hayatta kalma savaşına hazırlanabilmesi için. Generaller içinse İsrail’in önümüzdeki savaşlara daha iyi hazırlanabilmesi için.
