İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, yeni İşçi Partisi hükümetinin Pekin’le ilişkileri ‘yeniden başlatma’ çabaları çerçevesinde ekonomik ilişkilere odaklanması beklenen bir ziyaret için bu hafta Çin’e gidiyor.
Ancak analistler Lammy’nin ekonomik ilişkilere odaklanmayı, iki ülke arasındaki ilişkilerin keskin bir şekilde kötüleşmesi nedeniyle süregelen bir gerilim kaynağı olan “insan hakları” söylemi ve güvenlik konularındaki politikalarla ne kadar dengeleyebileceğinin belirsiz olduğu görüşünde.
Geçtiğimiz on yıl içinde üst düzey toplantıların sayısı azaldı ve iki ülke Hong Kong, Güney Çin Denizi ve Sincan gibi konularda karşı karşıta geldi.
2021 yılında İngiliz parlamentosu Çin’in Uygurlara “soykırım uyguladığını” öne süren bir önergeyi kabul etti ve aynı yıl İngiliz hükümeti ABD’nin baskısıyla güvenlik endişelerini gerekçe göstererek Çinli teknoloji devi Huawei Technologies’i ülkenin 5G altyapısının geliştirilmesinden men etti.
‘Ziyaret ekonomiye odaklanmalı’
Renmin Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Wang Yiwei, İngiltere’nin iç mali durumunun yeniden angaje olma çabalarını körüklediğini söyledi.
“Lammy’nin temel önceliği Çin-İngiltere ekonomik ve mali diyaloğunu canlandırmak ve ülkesine daha fazla Çin yatırımı çekmek olacak” diyen Wang, South China Morning Post’a verdiği demeçte, yeşil ekonomi konusundaki işbirliğinin de bir diğer öncelik olacağını sözlerine ekledi.
Çin Dışişleri Bakanlığı Lammy’nin cuma ve cumartesi günü Çin’i ziyaret edeceğini doğruladı. Bakanlık sözcüsü Mao Ning şunları söyledi: “Çin, ortaklığı sürdürmek için İngiltere ile birlikte çalışmaya … ve Çin-İngiltere ilişkilerinin istikrarlı ve geniş kapsamlı gelişimi için çaba göstermeye hazırdır.”
Reuters’a göre geçtiğimiz ay Başbakan Yardımcısı He Lifeng, yakında Çin’e bir ziyaret gerçekleştirmeyi düşünen İngiltere Maliye Bakanı Rachel Reeves ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Çin’in finans, yeşil ekonomi, biyotıp ve yapay zeka gibi alanlarda İngiltere ile birlikte çalışmaya istekli olduğunu söyleyen He Lifeng, Pekin’in önemli bir tartışma platformu olarak gördüğü ancak en son Haziran 2019’da toplanan ekonomik ve mali diyaloğu yeniden başlatmaya istekli olduğunu belirtti.
Bu arada İngiliz basınında çıkan haberlerde, bir parlamento grubu tarafından bu ay ülkeyi ziyaret etmeye davet edilen eski Tayvan lideri Tsai Ing-wen’den, Lammy’nin ziyareti öncesinde hükümetin Pekin’i üzmekten kaçınmak istemesi nedeniyle geziyi ertelemesinin istendiği belirtildi.
Wang, “Bu karar İşçi Partisi hükümeti tarafından gösterilen samimi bir jesttir ve Birleşik Krallık’ın Pekin ile ilişkilerini geliştirme yönündeki güçlü arzusunu açıkça göstermektedir” dedi.
Pekin, Tayvan’ı gerekirse güç kullanarak anakara ile yeniden birleştirilmesi gereken kendi topraklarının bir parçası olarak görüyor. Çoğu ülke gibi İngiltere de Tayvan’ı bağımsız bir devlet olarak tanımıyor ancak adanın güç kullanılarak ele geçirilmesine yönelik her türlü girişime karşı çıkıyor.
Wang, yeni seçilen İşçi Partisi hükümetinin daha güçlü bir meşruiyete sahip olması nedeniyle Pekin’in İngiltere tarafından uzatılan zeytin dalını kabul etmeye istekli olabileceğini söyledi. Wang, Pekin’in aynı zamanda Avrupa ülkeleriyle bağlarını düzeltmek istediğini ve bunu “Birleşik Krallık’la yeniden ilişki kurmak için uygun bir an” olarak gördüğünü de sözlerine ekledi.
Hong Kong’da yaşayan AB-Asya stratejisti Sebastian Contin Trillo-Figueroa, Lammy’nin ticaret, yatırım fırsatları ve yeşil yatırım gibi konuları ele almasının muhtemel olduğunu söyledi.
Ancak şu uyarıda bulundu: “Önemli güvenlik kaygıları, teknolojik egemenlik ve insan hakları konuları başlıca anlaşmazlık noktaları olmaya devam ediyor.
“Lammy muhtemelen bu endişe alanlarını ele alırken ekonomik bağları güçlendirmeyi hedefliyor. Buna tedarik zinciri bağımlılıklarının azaltılması, Çin’in Birleşik Krallık’taki siyasi etkisine karşı koyulması ve küresel konularda işbirliği fırsatlarının araştırılması da dahildir” dedi.
Hong Kong Metropolitan Üniversitesi’nde karşılaştırmalı siyaset ve uluslararası ilişkiler alanında yardımcı doçent olan James Downes’a göre David Lammy, gezinin yeni Birleşik Krallık İşçi Partisi Hükümeti açısından diplomatik bir başarı olması için ekonomik çıkarlara odaklanmayı ve siyasi konulardan kaçınmayı hedeflemelidir.
İkili ilişkiler
Lammy’nin selefi James Cleverly geçtiğimiz ağustos ayında Pekin’e kısa bir ziyarette bulunmuş ve bu ziyaret beş yıl sonra bir İngiliz dışişleri bakanının Çin’e yaptığı ilk ziyaret olmuştu. İki ülke liderleri arasındaki son görüşme 2018 yılında Başbakan Theresa May’in Çin’i ziyareti sırasında gerçekleşmişti.
Lammy göreve gelmeden önce İngiliz dış ve güvenlik politikasının “ilerici gerçekçiliğe” dayanması gerektiğini söylemiş ve Çin’e karşı bu ülkeye “meydan okuyan, rekabet eden ve gerektiğinde işbirliği yapan” dengeli bir yaklaşım çağrısında bulunmuştu.
Lammy, Foreign Affairs için kaleme aldığı bir makalede bu yaklaşımın “Çin’in İngiliz ekonomisi için önemini kabul etmek… Pekin ile işbirliği yapmadığı sürece hiçbir devletler grubunun iklim krizi, salgın hastalıklar ve yapay zeka gibi küresel tehditlerle başa çıkamayacağını kabul etmek” olduğunu yazmıştı.
