Aşağıda çevirisini okuyacağınız haber, İsrail’in fosfor bombalarıyla hedef aldığı Güney Lübnan’a odaklanıyor. Haberde o bombalardan etkilenen Lübnanlıların ve uzmanların görüşlerine yer veriliyor:
***
İsrail’in yakıp yıkma politikası Güney Lübnan’ı sert vurdu
İsrail, Lübnan’ın güneyindeki tarım arazilerini dünyanın en tehlikeli silahlarından biri olan beyaz fosforla tahrip ediyor.
JOUDY EL-ASMAR
Ali Surour’un Lübnan’ın güneyindeki Ayta ash Shab’da 80 zeytin ağacından oluşan bir bahçesi var. Zeytinler genellikle her sezon yaklaşık 100 litre yağ üretiyor, ancak bu yıl öyle olmadı.
“Ya bombardımandan zarar görmüşler ya da fosfor bombalarıyla kirlenmişler” diyor: “Onları hasat edecek cesareti kendimde bulamadım.”
O yalnız değil. Komşularının hepsi benzer sorunlar yaşıyor. Tam hasat mevsimi başlamak üzereyken savaş patlak vermiş, “Bizi geçim kaynağımızı terk etmeye zorladı” diyor Ali.
“Geri dönene kadar hasarın tam boyutunu bilemeyeceğiz.” Bunun ne zaman olacağını ise söyleyemiyor.
Uluslararası Af Örgütü Kriz Kanıt Laboratuvarı kısa süre önce, 10 Ekim’den bu yana Ayta ash Shab’ın beyaz fosforla kasıtlı olarak hedef alındığını gösteren görüntüleri yayınladı.
Askerlerini ve yedeklerini Gazze’de büyük bir kara saldırısına hazırlayan İsrail, kuzeyde Hizbullah’a karşı “ikinci bir cephe” açılmasını önlemek için her şeyi göze almıştı.
Ali ve diğerlerinin de tanıklık edebileceği gibi, bunu engellemek için kelimenin tam anlamıyla “yakıp yıkmak” da dahil elinden geleni yaptı.
Ulusal Bilimsel Araştırma Konseyi himayesindeki Ulusal Erken Uyarı Platformu, 7 Ekim 2023’teki Hamas saldırıları ile 1 Ocak 2024 tarihleri arasında İsrail’in güney Lübnan’a yönelik iki bin 447 saldırısını belgelemiştir.
Bu süre zarfında İsrail ordusunun 800 hektarlık alanı yaktığı bildiriliyor. Gezegendeki en tehlikeli silahlardan biri olan fosfor kullanımı özellikle korkunç. Arazi ve toprağın iyileşmesi yıllar alacak.
Zeytinler ve mezarlıklar
Üç ay önce, bombalar düşmeye başladığında, Ali ve kız kardeşi Sayda şehri yakınlarındaki Kaouthariyet el Saiyad köyünde bir daire kiraladılar.
Köy sakinlerinin köylerine dönmeleri yasak, bu nedenle Ali ve kız kardeşi kendi topraklarını tam olarak değerlendiremiyorlar. Evlerine sadece cenazeler için gidebiliyorlar. “Mezarlığa yakınlığı nedeniyle araziyi kısaca kontrol edebiliyorum” diyor.
Ali iyimser. Başkalarının durumunun daha kötü olduğunu biliyor. “Sayısız çiftçi, özellikle tütün yetiştiriciliğinde feci kayıplar yaşıyor” diye açıklıyor:
“Köyümüzün ekonomisi tütüne dayanıyor. Çiftçiler Aralık ve Ocak aylarında tütün fidanlıklarına bakıyorlar. Yerinden edilme nedeniyle bu artık imkansız. Yerimizden edilmemiş olsak bile herkes bizi toprak kirliliğinin tehlikeleri konusunda uyarıyor.”
Aitaroun köyünden yerinden edilen Moussa Toubah için koşullar hiç de iyi değil. Sayda yakınlarındaki Zrariyeh kasabasında diğer dört aileyle birlikte yaşamak mümkün değil.
Zeytin, keçiboynuzu ve incir ağaçlarından oluşan meyve bahçesini, iki bin avokado fidesini, 15 dönümlük (3,7 dönüm) buğdayını ve arı kovanlarını kaybeden Musa’nın teselli bulması için hiçbir neden yok.
“Yerimizden edildiğimizden beri kasabaya geri dönemedim” diyor: “Hala savaşta olup olmadığımızın belli değil. Savaş zamanında kimin yaşayıp kimin öleceğine kader karar verir. Hayatlarımız belirsizlik içinde. Kayıplarımızı kimin ve ne zaman telafi edeceğini bilmiyoruz.”
Saldırılar, ülkenin tarımsal üretiminin %37’sini karşılayan güney Lübnan’ın geniş alanlarını tahrip etmeye devam ediyor.
Bu bölgenin önemi öncelikle onu Lübnan’ın en çeşitli tarım bölgesi haline getiren çeşitli topografyasından kaynaklanıyor.
Muz ve narenciye bahçeleriyle zengin olan güney kıyı kuşağı, Lübnan kıyı şeridi boyunca tarımın son kalesi olmaya devam ediyor.
İç kesimlerde sınıra doğru çiftçiler, özellikle Cebel Amil’in dağlık bölgelerinde tütün, zeytin ve incir yetiştiriyor.
Direniş Ülkesi
Filistin’e çok yakın olan Güney Lübnan ‘direnişin ülkesi’. Burada güçlü bir kültürel kimlik var. İnsanlar, kimliklerinin büyük bir parçası olan topraklarından hem maddi hem de sembolik sermaye elde ediyorlar.
Bunu dikkate alarak, ekolojik tahribat sadece fiziksel belirtileriyle sınırlı kalmıyor. Güney Lübnan halkının kalbine kadar iniyor.
İsrail bombaları şu ana kadar 24 hektarlık zeytin bahçesine ve bazıları 150 yaşından büyük beş bin ağaca zarar verdi. Yaklaşık 23 hektarlık muz ve narenciye tarlası daha zarar gördü.
En büyük tahribat ise 343.9 hektarlık olgun çam ormanlarında meydana geldi. İsrail bombardımanı, hava saldırıları (iki bin 200 olay), yangın bombaları (107) ve fosfor bombalarını (73) içerdi.
Ulusal Bilimsel Araştırma Konseyi Genel Sekreteri Dr. Tamara el-Zein, Güney Lübnan’daki durumu “ekolojik soykırım” olarak tanımlıyor.
İsrail’in bölgeyi insan yerleşimi ya da tarımsal kullanım için uygun olmayan çorak bir savaş alanına dönüştürmek istediğini söylüyor.
Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu ‘yakıp yakılmış toprak’ politikasını, kuvvetler bir bölgede ilerlerken ya da çekilirken düşmana yardım edebilecek her türlü potansiyelin kasıtlı olarak yok edildiği bir askeri strateji olarak tanımlıyor.
Zehirli toprak
Dr. el- Zein, Majalla’ya verdiği demeçte Güney Lübnan’daki toprak kirliliğinin boyutunun şu anda belirsiz olduğunu söyledi.
Ne toksinlerin konsantrasyonu ne de zaman içinde değişen doğası paylaşıldı. Yağış miktarı cevapları etkileyebilir.
Yeşil Güneyliler Derneği’nden Dr. Hisham Younis, beyaz fosforun çevreye salındıktan sonra toprakta birkaç aya kadar aktif kaldığını söyledi.
Yakın zamanda bir meslektaşı, beyaz fosfora maruz kaldıktan 20 gün sonra yeni bozulan bir toprak örneğinden duman çıktığını gözlemledi. Ne yazık ki, bu durum meslektaşının zehirlenmesine neden oldu!
Beyaz fosfor, azot bağlanması ve fosfor mineralizasyonu gibi besin geri dönüşüm süreçleri için gerekli olan mikroplar ve mikro organizmalar gibi hayati toprak bileşenlerini etkileyerek toprak sağlığına önemli ölçüde zarar veriyor.
Toprağın fosforla kirlenmesi, bu kritik besin geri dönüşüm süreçlerini bozarak toprak verimliliğinin ve kalitesinin düşmesine neden oluyor.
Toprakta fosforik asit birikimi, güney Lübnan’daki toprak ekosistemini olumsuz etkileyerek bileşenlerini zehirliyor.
Toprağın saldırılardan önceki durumuna getirilmesi geniş bir alanda uzun ve zorlu bir süreç olacak. Fosfor bombardımanı 8-23 Ekim tarihleri arasında 100 kilometrekareden fazla sınır bölgesini etkiledi.
Younis, dört ay boyunca fosfor bombardımanı altında kalan Labbouneh ormanını, ekosistemi yok etmek ve ağaçların yeniden büyümesini engellemek veya önlemek için kasıtlı bir girişim olarak gösteriyor.
Geçmişteki çatışmalarda güney Lübnan’da misket bombaları, seyreltilmiş uranyum ve fosfor kullanılmıştı.
Son Temmuz savaşı sırasında dört milyondan fazla misket bombası kullanıldı. Bir milyondan fazla patlamamış mühimmat 15 kilometrekarelik bir alanı kaplıyor ve 150’den fazla köyü etkiliyor.
Büyük ve küçük canlılar
Younis, zararın sadece ormanlara ve tarlalara değil, yeraltı suyu rezervlerinin kirlenmesine ve su kirliliği riskine de yol açtığını söylüyor.
Bu kirlilik nehirlere ve mevsimsel göletlere kadar uzanabilir ya da bataklıklarda ve kayalık su havzalarında birikebilir ki bunların hepsi, bazıları çok nadir bulunan hayvanların ve kuşların su ihtiyacı için hayati önem taşıyor.
Younis, “Şu anda bu fosfor kampanyasının hayvan yaşamı üzerindeki etkisine dair kesin verilere sahip değiliz” diyor: “Ancak bir dizi yırtıcı hayvan, memeli hayvan ve hem yerli hem de göçmen kuşlar üzerinde olumsuz etkileri olduğunu söyleyebiliriz.”
Kayıplar arasında kızıl tilki, Avrasya porsukları ve 1970’lerde Lübnan’da ortadan kaybolan ve yakın zamanda güney sınırı ile kuzey Filistin arasında hareket etmeye başlayan dağ ceylanları da var.
Özellikle Naqoura bölgesindeki Güney Afrika damanı kolonileri, sarı çakallarla birlikte bulunuyor. Her ikisi de yırtıcı etoburlardır ve özellikle aktif olabilirler.
Kemirgenler, sürüngenler ve böcekler de etkilendi. Birçoğu tünellere sığınıyor. Eğer beyaz fosfora maruz kalmışlarsa, ya boğularak ya da korkunç yanıklarla ölecekler.
Younis, göçmen kuşların mevsimsel göçlerinin “savaşın patlak vermesiyle aynı zamana denk gelmesi” nedeniyle çatışmadan etkilendiğini söylüyor.
Bu kuşlar tipik olarak Lübnan’dan Filistin’e, oradan da Mısır’a ve nihayetinde Orta Afrika’ya doğru bir rota izliyor, ancak fosforun bu göçmen kuşların havadaki rotasını etkilemiş olması muhtemel.
Kimliğin kaynağı
Güney Lübnanlılar için toprak onların tarihi, bağlamı ve tanımlayıcı özelliği.
Toprağı sulamak, zeytin toplamak, buğday harmanlamak ya da sadece nar ağaçlarının altında ateşin etrafında toplanmak olsun, toprağın döngülerine derinden bağlıdırlar.
Toprak sığınak, rızık ve geçim kaynağı. Ancak aynı zamanda savaş alanı da olabilir. Dolayısıyla manzara sadece fiziksel değil duygusal da.
Sosyolog Dr. Saeed Najdi, Lübnan’ın başta Lübnan Dağı, kuzey ve güney olmak üzere dağlık arazisinin şekillendirdiği bir dizi tarımsal topluluktan ortaya çıktığını düşünüyor.
Najdi, “Güney bölgesi, toprakla olan bağı aracılığıyla kimliğini korumaya ve güçlendirmeye devam ediyor” diyor.
Najdi, “Modern Lübnan devletinin oluşumunda Cebel Amil’in uzun süreli tarihi bağları ve rolü bulunuyor” diyor.
“Bu ilişki güney halkı ile Lübnan devleti arasındaki bağı vurguluyor.”
“Güney toplumunun sadakati, başlangıcından bu yana Suriye ile Lübnan arasındaki yerleşim tercihlerini ya da Akka vilayetine bağlılığı kapsayan Cebel Amil’in mirasından etkilendi. ”
“Dahası, güney tarihsel olarak Cebl Amil’in Filistin’e açılan ticari kanalı olarak işlev gördü. Güney Lübnan’ın, Lübnan içindeki mezhepsel bölünmelerin ortasında, işgal altındaki Filistin’e sınır olması nedeniyle stratejik konumu çok önemli.”
Lübnan’da güç ve kalkınma Beyrut ve Lübnan Dağı’nda yoğunlaşıyor ve dini grupların aracı olarak hareket etmesini sağlıyor.
Bu durum güney halkı ile Lübnan devleti arasındaki ilişkiyi, dolayısıyla topraklarına bağlılıklarını ve toprak işgali ve ihlallerine karşı koymayı amaçlayan hareketlerin ortaya çıkışını etkiliyor.
Necdi, güneydeki “direniş” kavramının derinlere kök saldığını ve Lübnan sınırları dışından ideoloji ve kavramları benimseyerek alternatif bir güney kimliği oluşturmaya yönelik daha geniş çabaları yansıttığını belirtiyor.
Bu durum, güney Lübnanlıların neden çeşitli şekillerde Arap milliyetçiliği, sol ideolojiler ya da İran’dan etkilenen siyasal İslam ile aynı çizgide yer aldıklarını açıklamaya yardımcı oluyor.
Benzer “aidiyet krizleri”, mezhepsel ve bölgesel çizgide bölünmüş parçalanmış bir devlet olan Lübnan’ın her yerinde görülüyor.
Necdi’ye göre güney halkı, tazminat ya da hükümetin rehabilitasyon planı olmasa bile, toprakla olan bağları nedeniyle tarihsel olarak olduğu gibi bu çatışmadan sonra da köylerine geri dönecek.
İsrail’in attığı fosforun yarattığı serpintiyle başa çıkacaklar, tıpkı yakın tarihin önlerine çıkardığı diğer her şeyle başa çıktıkları gibi.
