Javier Milei, 10 Aralık’ta Arjantin Cumhuriyeti’nin (2023-2027) devlet başkanlığını üstlenecek. Dış Politika açısından Milei, bir iktisatçı olarak Arjantin’de bir ‘Dış Hizmet Reformu’ gerçekleştirmeye ve yeni Dışişleri Bakanı Diana Mondino tarafından yönetilecek olan ‘modern ve liberal bir diplomasi’ uygulamaya çalışacak. Seçilmiş devlet başkanı, ‘ABD, İsrail ve hür dünya demokrasileri’ ile tam bir uyum içinde olduğunu ilan etti. Dahası, seçim kampanyası sırasında, Arjantin’in BRICS’e girmesini reddettiği ve ‘Mercosur’u ortadan kaldırmaktan’ söz ettiği gibi, güney ülkesinin en büyük ticaret ortakları olan Brezilya ve Çin ile hükümet düzeyinde ikili ilişkileri keseceğini iddia etti. Kendini liberteryen ilan eden Mondino, zaferinden birkaç gün sonra Milei’nin açıklamalarını inkâr ediyor, küçümsüyor ve yeniden yorumluyor.
Yeni Arjantin hükümetinin uluslararası ilişkileri, açıklanan iç politikalarla aynı belirsizlik ve çatışma yükünü taşıyor gibi görünüyor. Bununla birlikte, kendisini ateşli bir anarko kapitalist ve daha sonra tutkulu bir liberteryen olarak sunan seçilmiş devlet başkanı, hükümeti sırasında pragmatik kararlar alacağını savunmuştu.
Mondine, Arjantin’in yeni şansölyesi
Dış politikayı ve pragmatik uluslararası ilişkileri hayata geçirmekle (ya da Milei’nin sözlerindeki aşırı sağcı ideolojik tonu gidermekle) görevli kişi, müstakbel Arjantin Başbakanı Diana Mondino (65). Fakat Mondino’nun diplomatik kariyerinin yanı sıra bu konulardaki bilgi ve ustalığı sorgulansa da ekonomi, finans, dış ticaret ve işletme alanlarındaki kapsamlı ve sağlam eğitimi sorgulanmadı.
BRICS ve Mercosur
Mondino, Brezilya, Çin ve Rusya ile devlet düzeyinde diplomatik ve ikili ilişkilerin kesilmeyeceğini açıklamak zorunda kaldı. Bu —çok taraflı düzeyde de olsa— Arjantin’in BRICS grubuna girişinin liberal-liberteryen lider tarafından yeniden değerlendirilebilmesi için açık bir kapı bırakacaktır. Mercosur ise aynı kaderi paylaşmayacaktır zira seçilmiş başkan açısından Mercosur, “kusurlu bir gümrük birliği”, müstakbel Dışişleri Bakanı için ise “eskimiş” bir birlik: “Mercosur artık eskidi.” Güney Amerika ekonomik ittifakının bir sonraki toplantısı 7 Aralık’ta Rio de Janeiro şehrinde gerçekleştirilecek.
Brezilya
Brezilya örneğinde, La Libertad Avanza (LLA) ittifakının lideri Arjantin’deki seçim kampanyası öncesinde ve sırasında Başkan Lula da Silva’dan “yozlaşmış” ve “komünist” olarak söz etti. Ayrıca, devlet başkanı seçildikten sonra Jair Bolsonaro’yu Buenos Aires’teki yemin törenine davet etti. Aynı doğrultuda Milei, Lula ile iletişimi sürdürmemekte herhangi bir sorun görmediğini, zira Devlet Başkanı Alberto Fernández’in (2019-2023) de Bolsonaro (2019-2022) ile bunu yapmadığını belirtti. Milei, iki ülke arasındaki ticari alışverişin devletin müdahalesi olmaksızın özel taraflar (kişiler ve şirketler) arasında gerçekleşmesi gerektiğini düşünüyor.
Hal böyleyken, Brezilya Devlet Başkanı’nın 10 Aralık’taki yemin törenine katılmaması kuvvetle muhtemel, ancak Arjantin’in bölgesel veya küresel düzeyde ikili veya çok taraflı ilişkilerini engellemeyeceği kesin.
Çin
Çin söz konusu olduğunda Mondino, Milei’nin oldukça net olan açıklamalarını da canlandırmak zorunda kaldı: “Sadece Çin ile iş yapmayacağım değil, hiçbir komünistle iş yapmayacağım. Ben özgürlüğün, barışın ve demokrasinin savunucusuyum. Komünistler, Çinliler oraya girmez.” Müstakbel Arjantin Şansölyesi, Çin ile diplomatik ilişkilerin normal bir şekilde devam edeceğini, hatta Çin hükümetinin Arjantin ile Çin arasındaki ilişkilerin kesilmesini “ciddi bir hata” olarak nitelendirmesinden ve Devlet Başkanı Şi Cinping’in Milei’ye mektup göndermesinden önce, Buenos Aires’teki Çin Büyükelçisi Wang Wei ile görüşmeler yapıldığını ileri sürdü. Şi’nin mektubu kendi başına bir ağırlık taşıyor, bu yüzden şimdi tüm olasılıklar masada.
Rusya-Ukrayna
Milei’nin “Putin diktatörlüğüne” karşı yaptığı açıklamalara rağmen Arjantin ile Rusya arasında devlet düzeyindeki ilişkinin devamlılığı da teminat altına alınmış olacaktır, zira Mondino’ya göre: “Rusya Ukrayna’yı işgal etti ama ilişkileri bozacak kadar ciddi bir şey yapmadı.” Bununla birlikte Milei, seçilmiş lider olarak Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ile yaptığı telefon görüşmesinde “Arjantin’in Ukrayna ile Latin Amerika arasında bir zirve için mekân olmasını” teklif etti.
Uluslararası gündem
Milei’nin yemin töreninden önceki ilk seyahatlerinin varış noktaları sırasıyla ABD ve İsrail olacak. Milei’nin açıklamalarına göre bu geziler, “siyasi olmaktan çok manevi” bir amaç taşıyacak ama Biden yönetimi sözcüleriyle ya da Uluslararası Para Fonu (IMF) teknisyenleri veya yöneticileriyle yapılacak toplantılar göz ardı edilmiyor.
Aynı şekilde Milei, Montevideo’ya birlikte bir ziyaret düzenleyeceği Uruguay Devlet Başkanı Luis Lacalle Poe ile de iletişim kurmuş ve ideolojik yakınlık içinde oldu. Uruguay liderinin Asya deviyle ikili (ya da çok taraflı) bir anlaşmayı ilerletmek amacıyla Çin ve Mercosur arasında üst düzey bir toplantıyı teşvik ettiğini belirtmek önemli. Lacalle Poe, ayrıca 2024 yılında bir Çin-Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu (CELAC) toplantısını teşvik etmek istiyor ve ev sahibi ülke olarak hizmet vermeyi teklif ediyor. CELAC’ın mevcut geçici başkanlığı Saint Vincent ve Grenadinler Başbakanı Ralph Gonsalves tarafından yürütülüyor ve 2024 yılında görevini Honduras Devlet Başkanı Xiomara Castro’ya devredecek.
Bölgemizde Milei’nin anlık yakınlık kurabileceği ya da kurabileceği diğer hükümetler, 23 yılı aşkın süredir dolarizasyon, yani para konisini (Sucre) ortadan kaldırma sürecindeki parasal deneyimi ve Milei ile neredeyse aynı zamanda görevine başlayan yepyeni Devlet Başkanı Daniel Noboa (2023-2027) nedeniyle Ekvador. Peru da Milei hükümeti ile bağlar kurmaya ilgi gösterdi. And ülkesi güçlü bir siyasi ve kurumsal kriz yaşıyor olsa da Devlet Başkanı Dina Boluarte, yemin törenine katılacağını teyit etti ve Milei’yi Lima’yı ziyaret etmesi için resmen davet etti.
Bazı sonuçlar
“Modern ve liberal bir diplomasi” yansıtmaya çalışacak olan sözde Arjantin “Dışişleri Bakanlığı Reformu” aslında —birkaç istisna dışında— daha çok dışişlerinden Kirchnerci referansların temizlenmesi olarak sunuluyor. Javier Milei hükümeti siyasi pozisyonları teknik pozisyonlarla, diplomatik kariyeri olması gerekmeyen ancak La Libertad Avanza (LLA) tarafından en çok arzu edilen profile sahip kişilerle değiştirmeye çalışacaktır. Tercih edilen kişiler, geleceğin Arjantin Şansölyesi Diana Mondino örneğinde olduğu gibi, ekonomi ve finans alanlarından, özel sektörden ve iş dünyasından gelecektir.
Arjantin’in seçilmiş liderinin, “komünist diktatörlükler” olarak sınıflandırdığı diğer egemen ülkelerin yanı sıra Küba, Nikaragua ve Venezuela hükümetlerine (ve Kuzey Kore ve İran’a) karşı saldırılarını sürdüreceği bir gerçek. Aynı zamanda anarko kapitalist lider, istikrarsızlık yaratmak ve özellikle Venezuela’da 2024 seçim sürecine müdahale etmek için anarko kapitalist fikirlerini ihraç etmek amacıyla diğer ülkelerin yanı sıra Şili, Kolombiya ve Meksika’da yapacağı gibi bu ülkelerin genç nüfusuna yaklaşmaya çalışacaktır.
Milei’nin küresel aşırı sağın en gerici, ırkçı, cinsiyetçi, neoliberal ve muhafazakâr olanına yeni bir soluk getirme arzusuyla, kendisini uluslar sahnesinde önemli bir figür, belki de bölgesel ve kıtasal düzeyde aşırı sağın en büyük temsilcisi olarak kabul ettirme arayışındaki ilk adımlarına tanıklık edeceğiz.
