Tayvan’da ana muhalefet partisi Kuomintang (KMT) milletvekili Weng Hsiao-ling, Anayasa Mahkemesi’nin çalışabilmesi için gereken asgari yargıç sayısının artırılmasını önerdi. Parlamentoya sunduğu resmi teklifte, mevcut düzenlemelerin 15 üyeli mahkemede üç ya da dört yargıcın anlaşarak karar vermesine olanak tanıdığı eleştirisinde bulundu. Perşembe günü katıldığı bir etkinlikte bu durumun “demokratik bir ülkedeki yargı erki ile bağdaşmadığını” söyledi.
Perşembe akşamı Tayvan Yabancı Muhabirler Kulübü tarafından düzenlenen bir panelde konuşan Weng, “Anayasa Mahkemesi’nin çok önemli bir karar verdiğinde 15 üyenin çoğunluğunu gerektireceğini umuyoruz,” dedi. Weng, “Bu … demokrasinin ruhuna uygundur” ifadesini kullandı.
Yedi yargıç ekim ayında mahkemeden ayrıldıktan sonra bile, kalan sekiz yargıç en azından teoride önerilen şartı karşılamak için yeterli olabilir. Ancak yargıçlar izne ayrılıyor, çeşitli nedenlerle davalardan çekiliyor ya da erken istifa edebiliyor. Bu durum, iktidarın, kürsünün kritik bir anda güçsüz kalabileceği ve muhalefetin aksi takdirde mahkemede itiraz edilebilecek yasaları geçirmesine izin verebileceği yönündeki korkularını artırdı.
Academia Sinica, Institutum Iurisprudentiae’de araştırma profesörü olan Su Yen-tu, “Karar yeter sayısı kuralında önerilen bu değişiklik, AYM’nin felç olma riskini de artıracaktır… özellikle de bu ekim ayında AYM’de yapılacak değişiklikten sonra” dedi.
Nikkei Asia’ya konuşan Su, “Bu en iyi ihtimalle kötü düşünülmüş bir reform, en kötü ihtimalle de Anayasa Mahkemesi’ne karşı üstü örtülü bir saldırıdır” ifadesini kullandı.
Weng ise, mevcut yasada izin alan, çekilen ya da istifa eden yargıçların karar almak için bulunması gereken asgari üye sayısı olan karar yeter sayısının bir parçası olup olmadığının açıkça belirtilmediğini söyledi. Önerisinin bu konuya açıklık getireceğini söyledi.
Tayvan’da Anayasa Mahkemesi yargıçları, başkan tarafından aday gösterildikten ve yasama organı tarafından salt çoğunlukla onaylandıktan sonra atanmakta. Yargıçların mevcut görev süreleri KMT’den dönemin Cumhurbaşkanı Ma Ying-jeou tarafından belirlenmişti.
Şubat ayında göreve başlayan KMT milletvekili Weng, Ulusal Tsing Hua Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Hukuku Enstitüsü’nde doçent olarak görev yapıyor. Ma tarafından atanan eski Anayasa Mahkemesi hakimi Chen Chun-sheng ile evli.
Yaklaşan kadro sorununu kabul eden Weng, TFCC’de diplomatlara ve gazetecilere şunları söyledi “Ekim ayında yedi yeni yargıç aday gösterilecek. Yedi yargıçtan bazılarının adaylıklarının gelecekte onaylanmaması mümkün, çünkü her yargıç için ayrı ayrı oylama yapıyoruz. Dolayısıyla bu adaylardan herhangi biri onaylanmazsa, elbette Anayasa Mahkemesi önemli kararlar vermeden önce yeterli sayıda yargıç toplanana kadar beklemek zorundayız.”
Şu anda komite aşamasında olan önerisi, muhalefetin Başkan Lai Ching-te’nin yeni hükümeti ve yargı üzerindeki baskıyı arttırdığı ve yargıçları Lai’nin iktidardaki Demokratik İlerleme Partisi’ni kayırmakla suçladığı bir dönemde geldi.
Geçtiğimiz haftalarda KMT ve küçük ortağı Tayvan Halk Partisi, parlamentodaki üstünlüklerini kullanarak, yasama organının yetkilerini büyük ölçüde genişleten bir yasa tasarısını geçirdi. Muhalefetin kabinenin yeniden gözden geçirme talebini reddetmesinin ardından hükümet, DPP ve ombudsman, anayasaya aykırı olduğu düşünülen hükümlerin iptali ya da askıya alınması için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.
Çarşamba günü mahkeme konuyla ilgili ilk duruşması için toplandı. Sözlü tartışmaların 6 Ağustos’ta yapılması planlanıyor ve yargıçlar ayrıca yasanın derhal uygulanmasına karşı bir tedbir kararı verip vermemeyi de değerlendirecek.
KMT’nin parlamento lideri Fu Kun-chi kısa süre önce Nikkei Asia’ya verdiği bir mülakatta hukuk ve yargı mesleği tarafından dile getirilen endişelere saygı duyduğunu, ancak çoğunun “sadece DPP’yi dinlediğini” söyledi.
KMT milletvekili ve eski savcı Wu Tsung-Hsien mayıs ayında muhalefetin önerilerinin anayasaya uygun olduğunu söyledi. Yargıçları “Sırf iktidar partisine yaranmak için anayasayı saçma sapan yorumlamayın, aksi takdirde dünya size güler” diye uyardı.
Weng, yargıçların atanmasının parlamentodaki milletvekillerinin kompozisyonuna tabi olması gerektiğini savundu. Geçen yıl bir gazetede yazdığı yazıda, yasama organındaki siyasi partilerle orantılı atamaların “yargının tek bir siyasi partiye ait olduğu yönündeki kötü izlenimi değiştirebileceğini” belirtmişti.
DPP’nin kıdemli milletvekili Ker Chien-ming ise, muhalefetin mahkemeye yönelik hamlesini ağır bir dille eleştirerek, KMT’nin ekim ayındaki adaylıkları engellemesi ve önerinin uygulanması halinde Anayasa Mahkemesi’nin işlevini yerine getiremeyeceğini savundu. Bunun sadece mahkemeyi etkilemekle kalmayacağı, aynı zamanda insanları anayasal denetim hakkından mahrum bırakacağı uyarısında bulundu.
