İran’ın Fordo Nükleer Tesisi’nde yüzde 83,7 zenginleştirilmiş uranyum parçacıkları tespit ettiğine ilişkin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) raporu ve ABD-İsrail’in sertleşen İran politikası sonrası Tahran’ın Rus S-400 hava savunma sistemini satın almak için harekete geçtiği iddia edildi.
Joe Biden’ın ABD Başkanlık koltuğuna oturmasından sonra İran’la nükleer müzakereleri önceleyen yaklaşımı yerini yavaş yavaş askeri caydırıcılık seçeneğine bırakmaya başladı. İsrail’in talep ve öncülük ettiği İran’a yönelik askeri önleme stratejisi, Tahran’ın nükleer silah üretme kapasitesine yaklaşmasıyla daha da öne çıktı. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, UAEA’nın raporuyla ilgili, “Başkan (Joe) Biden’ın, tutarlı bir şekilde İran’ın asla nükleer silah sahibi olmayacağına dair ciddi ve kararlı bir taahhüdü var. Bunun olmasına asla müsaade etmeyeceğiz” dedi. İran’ın nükleer programı sorununu kalıcı olarak çözmenin yolunun diplomasiden geçtiğini yineleyen Price, “Ancak İran’ın asla nükleer silah sahibi olmamasını sağlamak için gerekli tüm araçları kullanacağımız konusunda çok netiz” ifadelerini kullandı. Price, bu konuda ABD’nin Avrupa ve Orta Doğu’daki müttefikleriyle yakın temasta olduğunu dile getirdi.
UAEA, Yönetim Kurulu üyesi ülkelerle her 3 ayda bir paylaştığı İran’ın nükleer faaliyetlerini ele alan raporunda, bu ülkede yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum parçacıklarının tespit edildiği bilgisine yer vermişti. Raporda, müfettişlerin 21 Ocak’ta İran’ın yer altı tesisi Fordo’da iki kademeli IR-6 santrifüjünün daha önce beyan edilenden “önemli ölçüde farklı” bir şekilde yapılandırıldığını fark ettiği, buradan alınan numunelerin yüzde 83,7’ye varan saflıkta parçacıklar olduğunun belirlendiği kaydedilmişti. UAEA, daha önceki raporlarında İran’ın yüzde 60 oranında uranyum zenginleştirdiğini bildirmişti.
Yüzde 60’ı kabul ediyor
İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) arasında 2015’te imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşma, Tahran’a yüzde 3,67 uranyum zenginleştirme faaliyetini sürdürme izni veriyordu. Buna karşılık Donald Trump Başkanlığındaki ABD’nin 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilmesi ve yaptırımları geri getirmesinden bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini durduran İran, ilk olarak Natanz’da 17 Nisan 2020’de yüzde 60 saflıkta uranyum zenginleştirdiğini duyurmuştu. İran, 22 Aralık 2022’de de Fordo’daki uranyum zenginleştirme merkezinde uranyumu yüzde 60 zenginleştirmeye başladığını açıklamıştı.
Uranyumun yüzde 20 ve üzerinde zenginleştirilmesi nükleer bomba elde etmeye imkan sağlayacak yüzde 90 saflıkta parçalanabilir uranyuma ulaşmak için önemli bir aşama olarak kabul ediliyor.
Bu durum ABD, Avrupa ve İsrail’in İran’ın atom bombası üretme peşinde olduğuna ilişkin korkularını yeniden canlandırdı. İran nükleer silah peşinde olduğuna dair iddiaları reddediyor. Joe Biden ABD Başkanı olduktan sonra iki yıldır nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmak için çalışıyor ancak bugüne kadar sonuç alınamadığı gibi gelinen noktada diplomasi yolu tıkanmış görünüyor.
‘S-400 tedariki İran’a saldırı kararını hızlandırır’
Bu durum, İran’a yönelik askeri caydırıcılık siyasetinin savunucu İsrail’in eline koz vermiş durumda. Nitekim İsrail İsfahan saldırısıyla daha önce İran’ın nükleer kapasitesini hedefe alan saldırılarına yeni bir başlık eklemiş oldu: İran’ın İHA teknolojisi. İsrail’in bu yeni hedefli saldırıları Tahran’ı da harekete geçirdi. Bloomberg’in iddiasına göre İran, İsrail’in İran nükleer tesislerine olası saldırılarını engellemek için Rus S-400 hava savunma sistemini satın almak istiyor.
Haberde Rusya’nın İran’a S-400 satıp satmak istemeyeceğinin belli olmadığı ancak Ukrayna savaşından sonra İran ve Rusya’nın daha da yakınlaştığına dikkat çekildi. Haber, satın alınması halinde S-400’lerin faaliyete geçmesinin iki yıldan az süreceğini ve böyle bir tedarik sürecinin başlamasının Tahran’a yönelik olası saldırı kararını hızlandıracağına dikkat çekiyor.
