Orta Avrupa’da Çekya, Macaristan, Polonya ve Slovakya’dan oluşan “Vişegrad Dörtlüsü (V4)”, Kösice’de bir araya geldi. 1991 yılında sosyalist bloğun dağılmasının hemen ardından kurulan ve 14. yüzyıldaki Vişegrad Kongresinde bir araya gelen Bohemya, Polonya ve Macaristan liderlerine atıfla ismi konan ittifak, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle çatırdıyor.
Toplantıdan önceki hafta, Macaristan’ın Rusya’ya “yumuşak” yaklaşmasının yarattığı gerilim ile dörtlünün birlikteliği korumak için ortaklıklara yaptığı vurgu arasında gidip geldi.
Örneğin, standart V4 meclis başkanları toplantısı, Çekya Temsilciler Meclisi Başkanı Markéta Adamová’nın Budapeşte’ye yönelik sert sözleri nedeniyle iptal edildi. Adamová, Macaristan’ın Rusya’nın “truva atı” olduğunu söyleyince Orban’ın memleketinde kıyamet koptu. Senato Başkanı Miloš Vystrčil de Macaristan’ın Rusya ile tek başına müzakere ederek AB içindeki birliği bozduğunu savundu.
Öte yandan Çek medyası, meclis başkanları toplantısının iptaline Macaristan’ın Rusya yanlısı tutumunun neden olduğunu ileri sürdü. İddiaya göre bu nedenle Polonya ve Çekya temsilcileri toplantıya katılmama kararı aldı.
Orban’ın atkılı görüntüsü gerilimi artırdı
Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın Facebook sayfasında yayınlanan bir görüntü de Doğu Avrupa’yı karıştırdı. Görüntülerde, geçen Pazar günkü Macaristan-Yunanistan müsabakası sırasında futbolseverlerle birlikte olan Orban’ın, “Büyük Macaristan” haritasının olduğu bir atkı taktığı görülüyor.
Orban’ın atkısı, haritanın yayıldığı Romanya ve Ukrayna’da büyük tepkiyle karşılandı. Romanya, Macar Büyükelçisine görüntüleri “sert bir şekilde kınadıklarını” bildirirken, Ukrayna Dışişleri Bakanlığı da Macaristan’dan resmi bir özür talep etti.
Romanya’da 1,2 milyon, Ukrayna’da 150 bin civarında etnik Macar yaşıyor. Büyük Macaristan haritasında ise bugünkü Avusturya, Hırvatistan, Sırbistan ve Slovakya toprakları da yer alıyor.
Bu tartışmalara bir gönderme olarak, V4 toplantısında Slovakya Başbakanı Eduard Heger, Macar mevkidaşına üzerinde “Slovakya” yazan bir atkı hediye etti. Heger, Twitter’dan bu fotoğrafı paylaşarak, “Malum kış yaklaşıyor, kendisine yeni bir atkı verdim,” ifadesini kullandı.
Toplantıdan ‘ortaklıklara vurgu’ çıktı: AB’den memnuniyetsizlik
Liderler toplantısından sonra açıklama yapan Çek Başbakan Petr Fiala, fikir ayrılıklarına rağmen dörtlünün Ukrayna’ya yardım konusunda ortak bir tutuma ulaştığını söyledi. Liderler, V4’ün geleceğine enerji güvenliği, yasa dışı göç ve sınır korumanın zemininde yürüyeceklerini belirttiler.
Toplantının ardından yapılan basın toplantısında konuşan Orban, Rusya’nın Avrupa’nın güvenliğine tehdit haline gelmesine izin verilmemesi gerektiği konusunda mevkidaşlarıyla aynı fikirde olduğunu söyledi. Orban, buna rağmen, 2023 yılında AB’nin Ukrayna’ya yapacağı 18 milyar avroluk yardım paketini engellemeye devam edeceğini bildirdi.
Orban, doğu komşusuna ikili ilişkiler çerçevesinde yardım edeceklerini kaydetti. Bu yardımı Macar bütçesinde ayırdıklarını belirten Orban, bununla birlikte AB’nin bu konuda ortak bir borca girmesini desteklemeyeceklerini sözlerine ekledi.
Macaristan hükümeti, Ukrayna’ya silah temin etmeyi ya da Avrupa ülkelerinden temin edilen silahların kendi topraklarından geçmesini istemiyor. AB’nin Rusya karşıtı yaptırımlarına itiraz ediyor ve Rusya ile ikili görüşmeler yoluyla yeni enerji anlaşmaları yapmaya çalışıyor.
Çek lider Petr Fiala, V4 ittifakının “daha iyi günler gördüğünü” kabul ederek, bu durumda Macaristan’ın farklı tutumlarının önemli rol oynadığını söyledi. Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki ise son haftalarda V4’ün sürekli farklılıklarıyla gündeme geldiğini ama toplantıda “olumlu sonuçlara” ulaştıklarını kaydetti.
Morawiecki, özellikle göçmen meselesi konusunda dört ülkenin de aynı konumda olduğunu söyleyerek, Avrupa Komisyonu’na Orta Avrupa’ya destek olma çağrısı yaptı. Orban da, Ukrayna savaşının daha da uzaması halinde göçün artacağını, AB’nin Doğu Avrupa ülkeleri üzerindeki yükü paylaşması gerektiğini söyledi. V4 ülkeleri, Balkanlar’dan gelen göç baskısı konusunda da Macaristan’a yardım etmeye devam edeceklerini açıkladılar.
Ayrıca 1 Aralık’ta 2 bin Slovak doktorun düşük ücretler ve kötü çalışma koşulları nedeniyle istifa edeceği yönündeki tehditlere karşı komşu ülkelerden doktor gönderilebileceği konuşuluyor.
Polonya lideri, AB tarafından Rus gazı için belirlenen tavan fiyatının da yüksek olduğunu kaydetti. Yine Avrupa Komisyonu’na seslenen Morawiecki, bu konuda eldeki araçların kullanılması gerektiğini ama Brüksel’in “bilinçli bir savsaklama” içerisinde olduğunu savundu.
Macaristan’ın İsveç ve Finlandiya tutumu değişti iddiası
Öte yandan İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğini Türkiye ile birlikte henüz onaylamayan diğer NATO ülkesi Macaristan’ın bu konuda olumlu tutum alacağı V4 grubunun diğer ülkelerinin liderleri tarafından basına açıklandı. Fakat Aralık ayındaki meclis oturumunda bu meselenin görüşüleceği tahminine rağmen, Orban İsveç ve Finlandiya’nın üyeliğinin “gelecek yılın başlarında” karara bağlanacağını açıkladı.
AB yetkilileri, Macar hükümetinin İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğini onaylamayı hâlâ bekletmesinin “pazarlık” amacıyla olduğuna inanıyor. Buna göre, Budapeşte, İskandinav ülkelerinin NATO’ya katılımını sağlaması karşılığında AB’nin transferini durdurduğu fonları elde etmek istiyor.
