Çevirmenin notu: Hafta başında eski Ukrayna Yüksek Rada milletvekili Borislav Bereza, Zalujnıy’ın görevden alındığını duyurun ilk isim olmuştu. Daha sonra milletvekili Aleksey Gonçarenko da iki kaynağının bu bilgiyi doğruladığını öne sürmüştü. Zalujnıy’a görevden alınacağının bildirildiğini, ancak henüz resmi bir karar olmadığını kaydeden Gonçarenko, ayrıca Zalujnıy’a bir Avrupa başkentinde büyükelçilik teklif edildiğini, fakat Zalujnıy’ın geri çevirdiğini iddia etmişti. Ardından çeşitli ana akım basın kuruluşları ve Telegram kanalları, Zalujnıy hakkındaki kararnamenin imzalandığı ve yerine Budanov’un atanacağı bilgisini yaydı. Ayrıca bazı Telegram kanalları da Ukrayna Savunma Bakanı Rustem Umerov’un istifa ettiğini bildirdi.
Batı ve Ukrayna basınına göre Zalujnıy’ın yerine geçmesi muhtemel adaylar arasında Kara Kuvvetleri Komutanı Aleksandr Sırskiy ve Ana İstihbarat Müdürlüğü Başkanı Kirill Budanov’un isimleri yer alıyor. Ancak Zalujnıy’ın akıbeti hala belirsiz.
Başkan generale karşı
Ukraynalı General Valeriy Zalujnıy savaşın artık sona ermesini istiyor ve Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy onu kovmuş olabilir
Bir anda magazin savaşı başladı. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’in, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin savaşta yara almış ve fazlaca saygı duyulan komutanı General Valeriy Zalujnıy’ın istifasını istediği bildirildi. Zalujnıy, kamuoyuna hiçbir açıklama yapmadı ama sözcüsü patronunun kovulduğunu yalanladı.
Zalujnıy’ın geçen sonbaharda Economist’e verdiği mülakatta Rusya’ya karşı savaşın çıkmaza girdiğini söylemesinden bu yana ikili arasında süregelen drama Washington’da pek çok insan için şaşkınlığa neden oldu. Zalujnıy, bu karamsar mesajını Zelenskiy ile önceden paylaşmamış olsa da bu Washington’daki bazı şahsiyetlerce biliniyordu.
Pentagon ve istihbarat camiasında bazıları Zalujnıy’ın değerlendirmesini kaçınılmaz bir barış sürecinin başlangıcı olarak memnuniyetle karşılamıştı. Aralık ayında Zalujnıy’ın Rus mevkidaşı General Valeriy Gerasimov ile savaşın sona ermesi için çözülmesi gereken pek çok karmaşık konu hakkında gizli görüşmeler yaptığını bildirmiştim. Gerasimov, Moskova’daki patronu Vladimir Putin’i bilgilendiriyordu; Zalujnıy ise Kiev’de aynı şeyi yapmıyordu.
Öncelikli konulardan biri, savaşın başlarında Türkiye’nin yardımıyla sınırlı bir şekilde uygulanan ama kısa süre içinde azalan esir takasının yeniden tesis edilmesiydi. İki taraf arasında yapılan müzakereler sonucunda bu tür takasların yeniden tesis edilmiş olması, geçtiğimiz hafta Ukrayna ordusunun esirlerin geri gönderdiği düşünülen bir Rus askeri nakliye uçağını düşürmesiyle gündeme geldi.
Zelenskiy’in, tamamı Rus ordusu tarafından esir alınan altmış beş elemanının uçakta olduğunu bildiğine dair bir kanıt yok, ancak konuya aşina bir Amerikalı yetkilinin bana söylediği üzere esir takaslarının haftalardır devam ettiğini kesinlikle biliyordu.
Hadiseyi değerlendirmek Amerika’nın en iyi gazeteleri için bile zor oldu. New York Times, Ukrayna’nın “istemeden de olsa içinde kendi askerlerinin bulunduğu bir Rus uçağını düşürmesi halinde, mühimmat ve personel sıkıntısı çeken ve Batı desteğinin azalmasından korkan savaş çabaları için zor bir zamanda ıstırap verici bir gerileme olacağını” belirtti.
Bazı Amerikalılara göre Zelenskiy’in komutanını kovma isteği, Zalujnıy’ın geçen sonbahardan bu yana Amerikalı ve diğer Batılı yetkililerle ateşkesin nasıl sağlanabileceği ve Rusya ile savaşın nasıl sona erdirilebileceği konusunda yapılan gizli görüşmelere —doğrudan mı yoksa yardımcıları aracılığıyla mı bilinmiyor— katılmaya devam ettiğini bilmesinin bir sonucu. Zalujnıy’ın Economist’e savaşın çıkmaza girdiğini açıklamasına yol açan da bu görüşmelerdi. Zelenskiy, yeni bir asker alımıyla 500 bin askerin daha seferber edilmesinden ve bu baharda Ruslara karşı yeni bir karşı taarruz başlatmayı tekrar denemekten bahsetti. Elbette Ukrayna’nın bunu yapmak için Biden yönetiminden yeni bir finansmana ihtiyacı olacak. Kongre’deki Cumhuriyetçilerin yeni karşı taarruzu finanse etmeye hazır olup olmadıkları net değil ama Biden yönetiminin fonlar için sıkı bir lobi faaliyeti yürüteceğine şüphe yok (perşembe günü AB, Ukrayna için 50 milyar avroyu aşan yardımı geçirmişti).
Tüm bunlar, Amerikan askeri ve istihbarat camiasından bazılarının hem Ukrayna hükümetinde gözle görülür bir reformu hem de Zalujnıy’ın Rusya ile savaşta çözüme dönük geniş kapsamlı görüşmeler yapma çabalarını destekleme konusunda bir yol bulmaya yönelik ilgilerinin arttığı dönemde gerçekleşiyor. Detaylara ilişkin birkaç ipucu, geçen hafta Washington Post’a “ABD, Ukrayna’da toprak kazanma planlarından vazgeçiyor,” başlıklı bir haberle verildi. Haberde Ukrayna’nın Rusya’ya karşı ileride askeri harekata girişme ihtimali açık bırakılıyordu. Gazetenin haberine göre kilit unsurlar Ukrayna’nın hırpalanmış sanayi ve ihracat üssünün tahkim edilmesi ve Batı Avrupa’ya tam entegrasyon için gereken siyasi reformların finanse edilmesi.
Konuya aşina Amerikalı yetkiliye göre, yeni konseptin ilk adımı uzun süredir gündemde olan bir konu, yani mali reform. Zelenskiy’e şu söylenmeli: “Başka bir şey yapmadan önce yolsuzluktan kurtulmanız gerekiyor.” İkinci adım ise bugün Ukrayna’da olmayan bir şey, tüm kamu bütçesinin ciddi bir şekilde denetlenmesi. Yetkili, Zelenskiy’in ihtiyacı olan milyarlarca doları “bizim paramız olarak, tüm kuralları belirlenmiş ve takip edilmesi gereken” bir yatırım olarak görmesi gerektiğini dile getirdi.
Geçen yıl CIA Direktörü William Burns gizlice Kiev’e giderek Washington’un Zelenskiy’e yaptığı yolsuzlukların farkında olduğu ve Burns tarafından isimleri verilen ve savunma bütçelerinin zimmete geçirilmesine karıştıkları bilinen onlarca yetkiliyi görevden alma konusundaki isteksizliği konusunda yüz yüze uyarmıştı. Burns ayrıca devlet başkanına, benim de haberini yaptığım üzere, ganimetten çok fazla pay aldığı için bazı astları tarafından kendisine öfkeyle bakıldığını söylemişti.
Yetkili, “Üçüncü adım, Zelenskiy’nin fonları altyapı ve ekonomi inşa etmek için kullanması. Dördüncü ve son adım ise ülkenizi korumaktır,” dedi.
Yetkili, planın Zelenskiy açısından ABD’den gelen yeni bir mesaj olduğunu kaydetti: “Planımızda ateşkesle ilgili bir ifade yok. Savaş kelimesini orada tuttuk. Rusların savaşta olduğu gibi harcama yapmasını sağlayalım.” Yeni mesajda, Gerasimov ve Zalujnıy’ın temsilcileri arasında devam eden gizli görüşmelerde Ukrayna ile Rusya’nın “şu anda var olan temel bölgesel bölünmeleri” kabul etmesini engelleyecek hiçbir şey olmadığını belirtti.
Yetkilinin bana söylediğine göre asıl konsept çok daha karmaşık ve çok daha iddialı ve Zalujnıy’a sürekli destek ve Zelenskiy rejiminin sonunu getirecek reformlar öngörüyor. Bu hafta Zalujnıy’ın kovulmasının konuşulması bazı planlamacıları dehşete düşürdü. Bir yetkili bana, yeni bir strateji oluşturmanın “önemli vatansever ve gerçekçi Ukraynalılara danışmayı ve onları eğitmeyi” gerektirdiğini anlattı. Bu türden reformun tehlikesi, basına sızıntılar olması ve “ABD’nin ‘bedava öğle yemeği’ politikasının yerleşik yozlaşmış faydalanıcılarının süreci raydan çıkarma çabası”.
Zelenskiy ile Zalujnıy arasındaki gerilime atıfta bulunan yetkili, şunları söyledi: “Bu eski moda bir güç mücadelesi. Hepimiz bu çılgınlığı durdurmanın kolay olmayacağını ve başarısızlığa uğrayabileceğini biliyoruz ama çok sayıda hayat söz konusu ve dürüstlük en iyi çabanın gösterilmesini gerektiriyor.” Yetkili, “İstekli ve cesur bir pilot olmadan havalanamazdık,” diyerek General Zalujnıy’a işaret etti.
Yetkili, “Elbette Zelenskiy, Zalujnıy’ın Batı ile iş yaptığını biliyordu. Fakat generalden yana olan orduyla birlikte yürüyen ölü bir adam olacak. Karşısında isyan olacak,” ifadelerini kullandı.
Mevcut plan Beyaz Saray, Dışişleri Bakanlığı ya da Ulusal Güvenlik Konseyi’nin katkısı olmaksızın istihbarat ve askeri bürokrasideki uzmanlar arasında gelişti. Yetkili, “Plan, Amerikan ve Ukrayna genelkurmaylarından geliyor ve özel sektörden yatırımlar getiriyor. Çıkış bileti olarak sadece kamu finansmanı ve hibelerini içermiyor,” dedi.
Yetkili, “Putin de bir çıkış yolu arıyor. Ve mesajı da aldı. Rus lider, savaşta daha önceki kayıplarının ardından savaş planının çekirdeğini oluşturan dört bölgeyi kazandı ve Kırım’ın kontrolü artık gündemde değil. Şu anda önerilen strateji, Beyaz Saray’dan birkaç blok ötede ama tavır olarak ışık yılı uzakta yapılan, savaşı bitirmeye ve Ukrayna’ya mali planı halletmeye yönelik görüşmelerde,” dedi.
