Suudi Arabistan İran’a, İslam Cumhuriyeti’nin bölgedeki vekillerinin İsrail-Hamas savaşını daha geniş bir çatışmaya dönüştürmesini engellemesi halinde işbirliğini artırma ve yaptırımlardan etkilenen ekonomisine yatırım yapma teklifinde bulundu.
Bloomberg’in konuyla ilgili bilgi sahibi Arap ve Batılı yetkililere dayandırdığı haberine göre teklif, Hamas’ın geçen ay İsrail’e düzenlediği operasyon üzerine Gazze’de başlayan savaştan bu yana doğrudan ve çeşitli yollarla iletildi.
Adının açıklanmasını istemeyen yetkililer, daha derin ilişki olasılığının İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile Suudi Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman arasında bu ay Riyad’da savaşı ele almak üzere yapılan zirve sırasında gündeme geldiğini söyledi. Reisi, Muhammed bin Selman’ın 7 Ekim’den sonra görüştüğü ilk liderler arasındaydı.
Tahran’ın Riyad’ın girişimlerini ne kadar ciddiye aldığı belirsiz olsa da şu ana kadar bölgesel bir savaşın önüne geçildi. Suudiler ve Arap müttefikleri, İsrail’in Hamas’ı ortadan kaldırmaya yönelik askerî harekâtını sürdürmesi halinde böyle bir sonucun ortaya çıkabileceğinden endişe ediyor. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, rehinelerin serbest bırakılmasına yol açan ateşkesin sona ermesinin ardından bu harekâtı yeniden başlatma sözü verdi.
Sürece dahil olan yetkililere göre, bölgesel çatışma ihtimali, Riyad’ı İran’ı olağanüstü İslam-Arap zirvesinin sonunda yayınlanan bildirinin altına imza atması için elinden geleni yapmaya sevk etti. Bildiride, İsrail sert bir dille kınanıyor, acil ateşkes çağrısı yapılıyor ve uzun vadeli bir çözüm için atılması gereken adımlar sıralanıyordu.
Suudi tarafında üst düzey temaslar hakkında doğrudan bilgi sahibi olan bir kişiye göre Veliaht Prens’in odak noktası İran’la gerilimi düşürmek. Söz konusu kişiye göre Selman ve yardımcıları İranlı yetkililerle yaptıkları görüşmelerde Suudilerin İran’ın Arap dünyasındaki silahlı gruplara verdiği destekten duydukları endişeyi dile getirirken işbirliğinin faydalarından da söz ettiler.
Bloomberg’de yer alan haberde şu ifadelere yer verildi: “Krallık’ın gündemi, özellikle ekonomik bağlar yoluyla, mart ayında İran’la imzalanan ve Çin’in aracılık ettiği anlaşmayı korumak ve hatta potansiyel olarak derinleştirmek. Ancak Filistinlilerin bir devlet kurulmasına yardımcı olmak, İsrail’le ilişkileri normalleştirmek ve ABD ile daha yakın bir savunma ilişkisi kurmak gibi başka hedefler de var ve bunların hepsi onu Tahran’la karşı karşıya getirme riski taşıyor. İsrail’in yok edilmesi ve ABD’nin Ortadoğu’daki askeri varlığına son verilmesi konusunda kararlı olan İran, hem iki devletli çözüme hem de normalleşmeye karşı çıkıyor.”
“Prens Muhammed’in en önemli hedeflerinden biri, Yemen’de İran destekli bir grup olan ve hayati Suudi çıkarlarını hedef alan Husilere karşı sekiz yıldır sürdürdüğü yıkıcı savaşı sona erdirmek. Husiler 2019’da krallığın petrol üretiminin yarısını kısa süreliğine durduran bir insansız hava aracı ve füze saldırısını üstlendi.”
Bloomberg’e konuşan Chatham House düşünce kuruluşunda kıdemli bir araştırmacı olan Renad Mansur’a göre, ekonomik başarısızlıkları ve artan halk öfkesi karşısında Filistin davasının İran ve müttefikleri için daha da önemli bir “ideolojik araç” haline gelmesi Suudi Arabistan’ın misyonunu zorlaştırıyor.
Mansur, İran’ın vekillerinin Hamas’la dayanışma içinde olduklarını göstermek için saldırılar düzenlemek zorunda olduklarını ancak muhtemelen tam anlamıyla bir savaşa neden olacak bir çizgiyi aşmaktan kaçınacaklarını söyledi. İran, Hizbullah’ı karşısına alma ya da ABD’nin sert bir askeri tepkisini tetikleme riskini almak istemiyor. Tahran’ın bölgedeki stratejisinin temel direği olan Lübnanlı grup, savaşın başlamasından bu yana neredeyse her gün İsrail güçleriyle küçük çaplı çatışmaya giriyor. Bu çatışmalarda en az 85 Hizbullah savaşçısı ve bir düzine kadar sivil öldü ama henüz büyük bir çatışma tetiklenmedi. Mansur, “İran için bu, direniş sloganlarının ötesine geçmek ile pragmatik davranmak ve faydalandıkları statükoyu tehlikeye atmamak arasında bir denge oyunu” dedi.
