ABD Başkanı Joe Biden ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping salı günü TikTok mülkiyeti, Güney Çin Denizi’ndeki gerilimler ve Çin’e yönelik Amerikan yaptırımlarının risk azaltma veya ayrıştırma anlamına gelip gelmediği gibi bir dizi konuda yaklaşık iki saat görüştü.
İki lider Temmuz 2022’den bu yana ilk kez telefonla görüştü. O tarihten bu yana Kasım 2022’de Bali’de ve Kasım 2023’te Kaliforniya’da olmak üzere iki kez yüz yüze görüşme gerçekleştirdiler.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü John Kirby görüşmenin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada “Bu karmaşık ve çoğu zaman gergin olan ikili ilişkiyi etkin bir şekilde yönetmek için liderler düzeyinde düzenli iletişimin yerini hiçbir şeyin tutamayacağına inanıyoruz. Her iki başkan da gerektiğinde telefonu açıp konuşma konusunda mutabık kaldılar” dedi.
Kirby, yaklaşık bir saat 45 dakika süren görüşmede sosyal medya uygulaması TikTok’un da ele alındığını kabul etti. Biden “TikTok’un sahipliğiyle ilgili endişelerimizi yineledi” dedi.
Temsilciler Meclisi’nden geçen ancak Senato’da bekleyen bir yasa tasarısı TikTok’un Çinli ana şirket ByteDance ile bağlarını kesmesini ya da ABD’de faaliyet göstermesinin yasaklanmasını amaçlıyor.
Kirby, Biden’ın Başkan Xi’ye “bunun uygulamanın yasaklanmasıyla ilgili olmadığını, daha ziyade ulusal güvenlik çıkarlarının ve Amerikan halkının veri güvenliğinin korunabilmesi için elden çıkarmaya olan ilgimizi açıkça belirttiğini” söyledi.
Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada Biden’ın Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrarın yanı sıra Güney Çin Denizi’nde hukukun üstünlüğü ve seyrüsefer serbestisinin korunmasının önemini vurguladığı belirtildi.
Çin’den yapılan açıklamada Xi’nin Tayvan sorununa “Çin-ABD ilişkilerinde aşılmaması gereken ilk kırmızı çizgi” olarak atıfta bulunduğu kaydedildi.
Xi’nin ayrıca “Çin’in Hong Kong ile ilgili konular, insan hakları, Güney Çin Denizi ve diğer konulardaki tutumunu” da ifade ettiği belirtildi.
Görüşmede Biden Xi’ye, ABD’nin gelişmiş ABD teknolojilerinin Amerika’nın ulusal güvenliğini baltalamak için kullanılmasını önlemek için harekete geçmeye devam edeceğini, ancak Washington’un stratejisinin “ayrıştırma” değil “riskten arındırma” olduğunu söyledi.
Çin devlet haber ajansı Xinhua’nın haberine göre Xi bu görüşe karşı çıktı. Xi, “ABD tarafı Çin’in ticaret ve teknoloji gelişimini bastırmak için bir dizi önlem aldı ve yaptırım listelerine giderek daha fazla Çinli kuruluş ekliyor,” dedi. Xi, “Bu ‘riskten arındırma’ değil, risk yaratmadır” dedi.
Xinhua’nın haberine göre Xi, “Eğer ABD tarafı karşılıklı fayda sağlayacak bir işbirliği arayışına girmeye ve Çin’in kalkınmasının getirilerini paylaşmaya istekliyse, Çin’in kapısını her zaman açık bulacaktır; ancak Çin’in yüksek teknoloji gelişimini engellemekte ve Çin’i meşru kalkınma hakkından mahrum bırakmakta kararlıysa, Çin arkasına yaslanıp izlemeyecektir” dedi.
Xinhua’ya göre Xi, ikili ilişkilerin “istikrar kazanmaya başlamasını” memnuniyetle karşıladı. Ancak “ilişkideki olumsuz faktörlerin de arttığını” ve bunun her iki tarafın da dikkatini gerektirdiğini sözlerine ekledi.
Xi, “stratejik algının” ilişki için temel olduğunu, “tıpkı bir gömleğin doğru konulması gereken ilk düğmesi gibi” olduğunu söyledi.
Biden Xi’ye Hazine Bakanı Janet Yellen’in önümüzdeki günlerde Çin’i ziyaret edeceğini, ardından da Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın üst düzey diplomasiyi sürdürmek amacıyla önümüzdeki haftalarda Çin’i ziyaret edeceğini söyledi.
Üçlü zirve öncesi
Görüşme, Biden’ın Japonya Başbakanı Fumio Kishida’yı Washington’a resmi bir ziyaret için ağırlamasından bir hafta önce gerçekleşti. İkiliye daha sonra ilk ABD-Japonya-Filipinler üçlü zirvesi için Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr. da katılacak.
Tayvan’ın her iki yakasında yer alan Japonya ve Filipinler, bir Tayvan krizi durumunda ABD için tartışmasız en kritik konumlarda bulunuyor.
Üst düzey bir yönetim yetkilisi Nikkei Asia’ya yaptığı açıklamada Biden-Xi görüşmesinin önümüzdeki hafta yapılacak ikili ve üçlü zirvelerle bağlantılı olmadığını söyledi. Yetkili, “Zamanlama bu şekilde denk geldi; Xi ve Biden düzenli olarak telefonla temas kurmayı kararlaştırdılar ve ilk görüşme de şimdi gerçekleşti” dedi.
Ancak Biden’ın muhtemelen üçlü zirve sırasında Xi hakkındaki gözlemlerini müttefikleriyle paylaşacağı düşünülüyor.
