Lübnan, tek yakıt tedarikçisi Irak’a olan borcunu ödeyemediği için yeni yakıt kaynakları bulmakta zorlanıyor. Iraklı bir hükümet yetkilisi, Lübnan’ın bu borçların silinmesini talep ettiğini söyledi.
Iraklı yetkililerin ‘The National’a verdiği bilgilere göre Irak’a olan ödenmemiş borçlar, Lübnan’ın elektrik sıkıntılarını daha da kötüleştiriyor ve yakıt sevkiyatlarında gecikmelere yol açıyor. Ağır ekonomik kriz koşullarında Beyrut’ta yaşanan 48 saatlik elektrik kesintisinden sonra Lübnan kaynaklarını çeşitlendirmeye çalışıyor.
Lübnan, elektrik santralleri için ihtiyaç duyduğu yakıt tedariki için sadece Irak ile yaptığı bir anlaşmaya güveniyor ve bu sayede devlet elektrik şirketi Electricite du Liban (EDL), günde sadece dört saatten biraz fazla elektrik sağlayabiliyor. ‘The National’ tarafından görülen anlaşmanın şartlarına göre, Lübnan yakıt için Irak hükümetine yerel para birimiyle ödeme yapıyor ve Irak bu parayı Lübnan’da “mal ve hizmetler” (örneğin tıbbi hizmetler) için harcayabiliyor.
Irak tek alternatif
Irak tarafından sağlanan ağır petrol, Lübnan’ın teknik gereksinimlerini karşılamadığı için, 2021’de imzalanan ve iki kez yenilenen sözleşme, Beyrut’a bu yakıtı uluslararası pazarda elektrik santralleri için uygun olan düşük kükürtlü veya gaz yağı gibi diğer yakıt türleriyle değiştirme imkânı tanıyor. Ancak bu anlaşma, uzmanlar tarafından “zaman ayarlı bir bomba” olarak nitelendirilen birçok sorunla dolu.
The National daha önce Lübnan’ın herhangi bir mali anlaşmazlık durumunda enerji santrallerine yakıt sağlamak için Irak’tan başka alternatifi olmadığını ancak Bağdat’ın Lübnan ulusal bankasındaki bir hesapta tutulan ödemelere henüz erişemediğini ortaya çıkarmıştı.
Hafta sonu EDL, Lübnan’ın güneyindeki Zahrani’de faaliyette olan son elektrik santralini gaz yağı bittiği için kapatmak zorunda kaldı ve bu durum ülkenin havaalanı, limanları, su pompaları, kanalizasyon sistemleri ve hapishanelerini etkiledi. Irak hükümetinden üst düzey bir yetkili, gecikmenin Lübnan’ın bir önceki sözleşme kapsamında sağlanan akaryakıt için ödeme yapmamasından kaynaklandığını söyledi.
Yetkiliye göre Lübnan, Irak’tan borcunu silmesini talep etti. Irak sevkiyata devam edeceğini ancak daha önceki borcu silmeyeceğini söyledi.
The National ile paylaşılan Lübnan Enerji Bakanlığı’na ait rakamlar, Lübnan Merkez Bankası’nda Iraklılara tahsis edilen banka hesabında sadece ilk yılki ithalatın değeri olan yaklaşık 550 milyon doların bulunduğunu gösteriyor. Sözleşme şartlarına göre Lübnan’ın her yakıt sevkiyatı için bir yıl içinde ödeme yapması gerekiyor.
İkinci bir Iraklı yetkili, Bağdat’ın zaten taksitli ödemelere razı olarak gelecekteki ihracatlar için “küçük” bir indirim teklif edildiğini söyledi. Ancak, bu indirimin potansiyel kazançlara vereceği zarar nedeniyle endişe duyduklarını belirtti. Kaynaklar, Lübnan’ın Irak’a olan toplam borcu konusunda farklı rakamlar veriyor. 700 milyon ila 900 milyon dolar arasında rakamlar telaffuz ediliyor.
Irak, sevkiyat gecikmesi için resmiyette “teknik ve lojistik nedenler” sundu ve Lübnan’a olan “samimi taahhüdünü” yeniledi. Irak hükümet sözcüsü Basim el-Avvadi, “Irak; Bağdat ve Beyrut arasında imzalanan anlaşmaya bağlıdır ve daha da önemlisi, Irak hükümeti ve halkının bu zor zamanlarda Lübnan’daki kardeşlerimize yönelik kardeşçe, ulusal ve insani bir taahhüdü vardır” dedi.
Son elektrik kesintisi, zaten yedek jeneratörlere bel bağlamış olan Lübnanlıların çoğunu etkilemedi. Çevreyi kirleten bu alternatifler, ekonomik krizin 2019’da zaten felç olmuş bir sektöre son darbeyi vurmasından bu yana devlet elektrik şirketinin bıraktığı boşluğu dolduruyor. Ancak su pompaları gibi temel altyapı tamamen felç olmuş durumda. Beyrut ve Dağlık Lübnan Su Kurumu Genel Müdürü Jean Gebran, “Elektrik tüketimimiz jeneratörlere güvenemeyeceğimiz kadar yüksek. Neredeyse tamamen devlet elektriğine bağımlıyız ve son birkaç gündür su sağlayamıyoruz” diyor.
Cezayir devreye girdi
Lübnan Enerji Bakanı Walid Fayad krizin “tek bir kaynağa bağımlı olmaktan” kaynaklandığını söyledi. Fayad, 26 Ağustos’ta yeni bir sevkiyatın geleceğini ve Irak’ın bu ay petrol miktarını 100.000 tondan 125.000 tona (113.400 ton) çıkarmayı taahhüt ettiğini belirtti. Ayrıca Lübnan’ın Irak ham petrolünü Lübnan’ın enerji santrallerine uygun yakıtla takas etmek üzere yeni bir anlaşmayı sonuçlandırmakta olduğu bilgisini verdi.
Öte yandan Lübnan’ın geçici Başbakanı Necip Mikati ile Cezayir Başbakanı Nadir Larbaoui arasında yapılan telefon görüşmesinin ardından Cezayir, nakit sıkıntısı çeken ülkeye “derhal” yakıt tedarik ederek mevcut krizin aşılmasına yardımcı olmayı teklif etti. Enerji Bakanı Muhammed Arkab, Cezayir’in yakıt “bağışı” yapacağını doğruladı; ayrıntılar iki ülke arasındaki görüşmelerde kesinleşecek.
