Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan bir taslak belgeye göre AB, Çin ve Rusya’nın ‘ticareti ve kritik tedarik zincirlerinin kontrolünü jeopolitik avantajı için kullanmasına’ karşı koymak için bir dizi araç düşünüyor.
EURACTIV tarafından görülen ve Avrupa Komisyonu ile AB’nin baş diplomatı Josep Borrell tarafından bugün (20 Haziran) sunulacak belge, ‘Avrupa İktisadi Güvenlik Stratejisi’ başlığını taşıyor. Belge, AB’nin bloğun ekonomisini nasıl daha dirençli hale getirebileceği ve ortaya çıkan dış riskleri nasıl belirleyebileceği konusundaki görüşlerini ortaya koyuyor.
Belgede, “Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı saldırı savaşı, özellikle sistematik olarak farklı model ve çıkarlara sahip olduklarında, tek bir ülkeye aşırı güvenmenin Avrupa’nın stratejik seçeneklerini nasıl azalttığını ve ekonomilerimiz ile vatandaşlarımızı nasıl riske attığını gösterdi,” deniyor.
Çin dolaylı hedef
AB’nin ‘artık ekonomik güvenliğe yönelik kapsamlı ve stratejik bir yaklaşıma, stratejik sektörlerde riski azaltmaya ve teknolojik üstünlüğü teşvik etmeye ihtiyacı olduğunu’ vurgulayan belge, birliğin karşılaşabileceği ‘potansiyel riskleri’ tespit ediyor.
Strateji Pekin’i açıkça hedef almasa da, Avrupa’nın birçok kritik hammadde ve teknoloji için Çin’e bağımlı olması nedeniyle dolaylı olarak hedefte Asya devi var.
Strateji belgesi, enerji dahil tedarik zincirleri ve telekom ağları gibi kritik altyapılara yönelik riskler ile iktisadi baskılara ve öncü teknolojinin dışarı sızmasına karşı korunmaya odaklanıyor.
Avrupa Komisyonu’nun önerisi Avrupa’nın ticaret ve yatırıma açık kalması gerektiğini vurgularken, güvenlikle ilgili sınırlı alanlarda bloğun kendisini daha iyi koruması gerektiğinin altını çiziyor. Buna yarı iletkenler, araştırma projeleri ya da ortak girişimler gibi kilit teknolojilere üçüncü tarafların erişiminin kısıtlanması da dahil ediliyor.
Avrupa Komisyonu yıl sonuna kadar, Avrupalı şirketlerin üçüncü ülkelerde yaptıkları güvenlikle ilgili yatırımlar için bir kontrol rejimi oluşturacak yeni bir araç önermeyi planlıyor. AB, halihazırda askeri uygulamaları olabilecek belirli ‘çift kullanımlı’ malların ihracatını kontrol ediyor.
Ulusal egemenlik tartışması büyüyebilir
Avrupa Komisyonu’nun planları arasında, AB üye devletleriyle birlikte ekonomik güvenlik açısından kritik öneme sahip teknolojilerin bir listesinin daha hazırlanması ve bu listenin Eylül ayında üye devletler tarafından kabul edilmesi de yer alıyor.
Metinde, “Bu görevlerde yardımcı olmak üzere üye devletlerin uzmanlarından oluşan yeni bir grup kurulacak ve yeni yapılandırılmış, gizli işbirliği mekanizması oluşturulacak,” deniyor.
Fakat Komisyon, ihracat lisanslarının verilmesi ve güvenlik çıkarlarının incelenmesi gibi AB üyesi devletlerin ellerinde tutmak istediklerini söyledikleri ulusal egemenlik meselelerinde zorlanabilir.
Sivil-askeri teknoloji ayrımı bulanıklaşıyor
Avrupa Komisyonu, AB’nin rekabet gücünü ve tedarik zinciri güvenliğini artırmak amacıyla kritik ve gelişmekte olan stratejik teknolojiyi desteklemek için yeni bir platform da önerecek.
Komisyon, çeşitli teknolojilerde ‘AB’nin liderliğini sağlamak için acilen daha fazla yatırıma ihtiyaç olduğu’ uyarısında bulunuyor.
Aynı zamanda stratejik sektörlerde, özellikle de kuantum bilişim, yarı iletkenler, Yapay Zekâ, 6G, biyoteknoloji ve robotik gibi sivil ve askeri sektörler arasındaki sınırların bulanıklaştığı yeni kritik teknolojilerde teknolojik üstünlüğün teşvik edilmesi amaçlanıyor.
Yeni strateji ile birlikte Avrupa Komisyonu ve üye devletlerin kritik tedarik zincirlerini ve hassas teknoloji noktalarını değerlendirmeleri, stres testleri yapmaları ve tedarik zinciri dayanıklılığı, kritik altyapının siber veya fiziksel güvenliği, teknolojik sızıntılar ve ticaret politikalarının veya ekonomik baskıların silah haline getirilmesi açısından risk düzeyini belirlemeleri amaçlanıyor.
Öncelikli teknolojiler, ilgili koruma ve teşvik tedbirlerinin belirlenmesi amacıyla yıl sonuna kadar AB üye ülkeleri tarafından toplu olarak değerlendirilecek.
AB liderlerinin önümüzdeki hafta Brüksel’de olağan zirveleri için bir araya geldiklerinde Avrupa Komisyonu’nun yeni teklifini tartışmaları bekleniyor.
