AB liderleri 150 milyar avroluk savunma planını onayladı

AB liderleri, dün yapılan özel zirvede rekor bir silahlanma programı başlatmayı kabul etti. 

Buna göre AB, üye ülkelerin büyük miktarlarda silah tedarik edebilmeleri için 150 milyar avro tutarında uygun kredi sağlayacak. Toplam 650 milyar avro tutarındaki ilave borcun ise üye devletlerin kendileri tarafından karşılanması gerekecek.

Zirvede devlet ve hükümet başkanları, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafından ilk taslağı sunulan 800 milyar avro değerindeki silahlanma programını kabul etti.

Programa göre Brüksel, üye devletlerin silah satın alabilmeleri için 150 milyar avroluk uygun kredi sağlayacak ki bu da dikkat çekici çünkü AB bütçesinin silahları finanse etmesine aslında izin verilmiyor. 

Haberlere göre, kredilerin şartları arasında “Avrupalı Satın Al” maddesi de yer alıyor: ABD silahları yerine Avrupa silahları satın alınacak. Buna ek olarak, savaş teçhizatı alımı için yapılan borçların artık İstikrar ve Büyüme Paktında öngörülen yüzde 3’lük borç tavanına dahil edilmesi gerekmiyor.

Leyen, bunun muhtemelen 650 milyar avronun harekete geçirilmesine olanak sağlayacağını söyledi.

Liderlere ilk kez salı günü açıkladığı “ReArm Europe” (“Avrupa’yı Yeniden Silahlandır”) planının ana hatlarını anlatan Leyen, bir sonraki zirveye kadar beş savunma finansmanı seçeneğinden oluşan menüsünü detaylandıran yasal bir metni masaya koyacağını doğruladı.

Perşembe günü farklı destek gören bu beş seçenek şunları içeriyor: 150 milyar avroluk kredi, bloğun mali kurallarında ulusal bir ‘kaçış maddesinin’ etkinleştirilmesi, savunma harcamaları için uyum fonunun kullanımının teşvik edilmesi, Avrupa Yatırım Bankası için daha büyük bir rol ve Tasarruf ve Yatırım Birliği’nin tamamlanması yoluyla özel sermayenin harekete geçirilmesi.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un zirve sonrasında bu fikre “bakmaya hazır olduğunu” söylemesine rağmen ortak borçlanma ya da Eurobond ihracı henüz masada değil.

Almanya’nın görevden ayrılan Şansölyesi Olaf Scholz, savunma yatırımlarının AB mali kurallarından uzun vadeli muaf tutulmasını sağlayarak Almanya’nın harcama planlarının daha da ileri gitmesini istediğini doğruladı.

Acil durum zirvesini toplayan Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, mali kuralların uygulanmasında “esneklik” çağrısında bulundu, fakat Almanya’nın tam bir yenileme önerisini desteklemekten kaçındı.

Bunun üye devletlerin daha fazla borçlanmasına yol açacağı gerçeği, ekonomik çıktılarının yüzde 100’ünden fazlasını borçlu olan ağır borçlu AB devletleri de dahil olmak üzere, dün açıkça ele alınmadı. 

Fakat İtalya Başbakanı Giorgia Meloni endişelerini dile getirdi. İtalya’nın borçları şu anda 3 trilyon avronun üzerinde, yani gayri safi yurtiçi hasılasının yaklaşık yüzde 137’sine ulaşmış durumda.

Meloni Brüksel’de yaptığı açıklamada, pahalı savunma projeleri nedeniyle İtalyan devletine daha fazla yük binmesi durumunda, yüksek talepler nedeniyle piyasaların tepkisinden korktuğunu belirtti.

Roma, silahlanma için “uyum fonlarının” kullanılmasına da itiraz ediyor. Kaynaklara göre İtalyan hükümeti, Avrupa Konseyi’nde bu fonların kendi işleri olduğunu ve silah satın almanın bunun bir parçası olmadığını açıkça belirtti.

Başbakan Yardımcısı Antonio Tajani de, “Uyum fonları söz konusu olduğunda, bunları kullanmayacağız çünkü başka şeylere tahsis edilmeleri gerekiyor. Bu konuda bir endişe yok,” diye konuştu.

Ağır borçlu üye devletler üzerindeki baskıyı azaltabilecek AB savunma tahvilleri ise Berlin tarafından reddedilmeye devam ediyor.

Polonya Başbakanı Donald Tusk ise yeni kararların sadece bir ilk adım olduğunu söyledi; muhtemelen “bugün değil” ama kesinlikle “yarın”, örneğin “Avrupa ve NATO birliklerinin Rusya ve Belarus sınırına” konuşlandırılmasını savunacağını vurguladı.

Tusk ayrıca, “Avrupa şimdi Rusya ile bir ‘silahlanma yarışı’ başlatmalı ve bunu kazanmalı,” dedi.

27 ülkenin katıldığı zirvede, Ukrayna’ya destek açıklaması ise 26 ülke tarafından desteklendi. Macaristan, bu bildiriyi imzalamayı reddetti.

Macaristan, diğer tüm AB liderlerinin “kesin bir şekilde desteklediği”, “Ukrayna olmadan Ukrayna konusunda müzakere yapılamayacağını” ve herhangi bir barış anlaşmasının “Ukrayna’nın bağımsızlığına, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı göstermesi gerektiğini” teyit eden açıklamayı kabul etmedi.

Robert Fico’nun liderliğindeki Slovakya ise, Kiev ile devam eden gaz tedariki anlaşmazlığına “uygulanabilir çözümler” aranmasına ilişkin ifadenin son dakikada eklenmesiyle Ukrayna metnini desteklemeye ikna oldu.

Liderlere çalışma yemeğinde eşlik eden Ukraynalı lider Volodimir Zelenskiy Brüksel’de “çok verimli bir gün” geçirdiklerini belirterek önümüzdeki hafta ekibiyle birlikte ABD ile görüşmelere katılmak üzere Suudi Arabistan’a gideceğini teyit etti.

Perşembe günü erken saatlerde varışında gazetecilere yaptığı açıklamada, “Yalnız değiliz ve bunu hissediyoruz,” demişti.

Emmanuel Macron, Zelenskiy ve AB müttefikleriyle mutabık kalarak “doğru zaman geldiğinde” barış görüşmelerinin bir parçası olarak Rusya lideri Vladimir Putin ile konuşmaya hazır olduğunu söyledi.

Macron, “Şu anda, bir noktada [Rus] liderlerle müzakereleri tamamen haklı çıkaracak bir tartışma ve görüşme aşamasına giriyoruz,” dedi.

Cumhurbaşkanı ayrıca uzun vadede savunma yatırımlarını artırmak için yeni bir ortak AB borcunu desteklediğini ifade etti ve “Piyasa finansmanı, savunma konusunda daha ileri gitme yönündeki bu ortak irade gösterisini ortaya koyacaktır,” dedi.

Macron ayrıca AB’nin kendi kaynaklarını artırmak için müzakereleri çıkmaza giren dijital verginin yeniden canlandırılmasından yana olduğunu söyledi.

Öte yandan AB’nin en üst düzey üç yetkilisi (Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve diplomasi şefi Kaja Kallas) yarın sabah AB üyesi olmayan ortak ülkeleri görüşmeler hakkında görüntülü arama yoluyla bilgilendirmesi bekleniyor.

Üst düzey bir AB yetkilisi zirve öncesinde gazetecilere yaptığı açıklamada Norveç, Birleşik Krallık, İzlanda, Türkiye ve muhtemelen Kanada’nın da katılacağı bilgilendirme toplantısının amacının Ukrayna’nın müttefikleri arasında “bir koordinasyon bağı kurmak” olduğunu söyledi.

Ayrıca Alman lider Scholz, önerilen 150 milyar avroluk AB kredi kolaylığı tarafından desteklenen savunma projelerinin, Britanya ve Türkiye de dahil olmak üzere AB üyesi olmayan müttefiklere açılmasının iyi bir fikir olacağını düşündüğünü söyledi.