Batılı hükümetlerin Ukrayna’ya silah ve mühimmat sevkiyatını hızlandırması ve AB’nin desteğinin ‘gerektiği sürece’ devam edeceğine dair tekrarlanan taahhütler, şu ana kadar talebi karşılayamayan Avrupa savunma sanayisini zorluyor.
Sektörün mühimmat üretimini artırmasına yardımcı olmak amacıyla Avrupa Komisyonu bu ayın başlarında Mühimmat Üretimini Destekleme Yasasını (ASAP) sundu.
Fakat Euractiv’e konuşan bazı AB diplomatlarına göre AB’nin desteği memnuniyetle karşılanmakla birlikte bazı üye ülkeler Brüksel’in fazla müdahaleci olabileceğinden endişe ediyor.
İki AB diplomatı, AB üye ülkeleri ve Avrupa Komisyonu’nun, endüstrilerin üretim kapasitesi hakkında bilgi paylaşımında doğru şeffaflık dengesini bulmaları gerektiğini söyledi.
Tüm iktidar Brüksel’e
Üye devletler, AB yürütme organının, hassas endüstri bilgilerinin uygun şekilde korunacağına dair çok az garanti ile kendisine geniş kapsamlı yetkiler vermesinden endişe duyuyor.
Brüksel’in hazırladığı teklife göre Avrupa Komisyonu, mühimmat endüstrilerinin üretim kapasitesiyle ilgili gizli bilgilerine erişebilecek. Komisyon daha sonra şirketin mevcut üretim kapasitesi, beklenen tıkanıklıklar, tedarik zinciri unsurları, stoklar veya belirli ürünlere erişimdeki zorluklarla ilgili veriler de talep edebilecek.
Komisyon’un teklif metninde, “Bu haritalama temelinde, Avrupa Komisyonu, (…) üretim kapasitelerini ve tedarik zincirlerini sürekli olarak izleyecek ve pazar talebinin beklenen gelişimine cevap verme yeteneklerini değerlendirecektir,” yazıyor.
Bir şirketin üretim malzemesi ve kapasitesinin bu haritası genellikle gizli tutulur ve yabancı hükümetlerden, uluslararası kuruluşlardan ve rakiplerden korunur.
Komisyon’un niyeti şüphe uyandırıyor
Şimdi asıl sorunun bu izinsiz bilgilerin nasıl kullanılacağı, güvence altına alınıp alınmayacağı ve rakipler ve diğer başkentlerle paylaşılıp paylaşılmayacağı olduğunu belirten bir AB diplomatı, üye ülkelerin verileri paylaşmayı kabul etmeden önce güvencelere ihtiyaç duyacaklarını söyledi.
AB diplomatları ve sektör temsilcileri, Avrupa Komisyonu’nun bu bilgileri nasıl ve neden kullanmayı planladığının net olmadığını belirtiyorlar.
Bu hamle ile birlikte Avrupa Komisyonu’na üretimin artırılmasına yardımcı olmak üzere kıtadaki üretim kapasitelerini denetleme yetkisi vermek amaçlanıyor.
Üye devletlerin bu endişesi, daha önce de savunma ile ilgili araştırma ve geliştirmede işbirliğini artırmak için oluşturulan Avrupa Savunma Fonu (EDF) çerçevesinde dile getirilmişti.
Sektör kaynakları, bazen şirketlerden bu tür projelerde çalışanların listesini vermelerinin istendiğini, fakat bu hassas bilgilerin gizli kalacağına dair çok az garanti verildiğini ve bu tür hareketlerin amacının belirtilmediğini vurguluyorlar.
Üretimi örgütleme hakkı da Komisyon’a devrediliyor
Teklife göre Avrupa Komisyonu, Avrupa mühimmat endüstrisine öncelik dereceli siparişler verme hakkını da kendisine tanıyacak.
Örneğin metinde şu ifadeler yer alıyor: “Komisyon, ilgili teşebbüsün kurulduğu Üye Devlete danıştıktan sonra ve onun mutabakatıyla, öncelik dereceli bir sipariş verme niyetini Üye Devlete bildirebilir.”
Euractiv‘e konuşan endüstri kaynakları, üye ülkelerin konuya müdahil olmasının bir güvence teşkil edeceğini ve bu tür bir karardan korunacaklarını umduklarını söylediler.
Bir başka sorun da, önerilen mevzuat uyarınca üreticilerin, mühimmat ve bileşenlerini, kuruldukları ülkelerin hükümetlerinin ön izni veya gözetimi olmaksızın ihraç edebilecek olması. Bir AB diplomatına göre bu durum emsal teşkil edeceğinden, endüstrilerin yetkilerini kötüye kullanmalarını önlemek amacıyla dikkatle değerlendirilmek durumunda.
Avrupa Birliği’nin birçok ülkesinden ve Brüksel’den yöneticiler, özellikle Ukrayna savaşına desteğin devam edebilmesi için AB’nin bir tür ‘savaş ekonomisi’ne geçmesi gerektiğini açıklamışlardı. Bkz. AB’den ‘savaş ekonomisi’ planı
