ABD, Washington ile Tahran arasında gerilimi düşürmek ve İran’ın nükleer programını kontrol altına almak için yürüttüğü gizli müzakerelerin bir parçası olarak Rusya’ya SİHA satışını engellemek istiyor.
Financial Times’a (FT) konuşan kaynaklara göre Biden yönetimi bu yıl Katar ve Umman’da yapılan dolaylı görüşmelerde konuyu gündeme getirdi. Görüşmelerin, Tahran’ın geçen hafta dört İran asıllı ABD vatandaşını hapishaneden ev hapsine nakletmesini sağlayan mahkum takası anlaşmasına ilişkin müzakerelerle birlikte yürütüldüğü belirtildi.
FT’nin ‘İranlı bir yetkili’ ve görüşmeler hakkında bilgi sahibi bir başka kişiden aktardığına göre ABD, İran’ın Rusya’ya, Ukrayna’daki savaşta kullanılan insansız hava araçlarının yanı sıra yedek parça tedarikini de durdurmasını istiyor.
Yetkili, insansız hava araçlarının Ukrayna’da kullanıldığını resmi olarak reddeden İran’ın Rusya’dan defalarca bu araçların çatışmada kullanılmasına son vermesini istediğini fakat ABD’nin ‘daha somut adımlar’ istediğini de sözlerine ekledi.
İran’ın hedefi Avrupa’dan gelen baskıyı da hafifletmek
Müzakereciler, dolaylı görüşmelerin her iki tarafın da gerilimi azaltıcı önlemler üzerinde anlaşmaya varmasıyla sonuçlanmasını umuyor. FT’nin iddiasına göre İranlı yetkili ve görüşmeler hakkında bilgi sahibi bir başka kişi, İran için bunun uranyumu yüzde 60 saflığın üzerinde zenginleştirmemeyi kabul etmek, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile işbirliğini geliştirmek ve Amerikalıları hedef almamayı taahhüt etmek anlamına geleceğini söyledi.
İranlı yetkili, bunun karşılığında Washington’un insan haklarıyla ilgili olanlar hariç bazı alanlarda yeni yaptırımlar uygulamaktan kaçınacağını ve petrol satışları konusunda halihazırda yürürlükte olan yaptırımları sıkı bir şekilde denetlemeyeceğini ileri sürdü. İddiaya göre Tahran yönetimi, ABD’nin Avrupalı müttefiklerini de İran üzerindeki baskıyı hafifletmeye ikna etmesini istiyor.
İranlı yetkili, Tahran’daki bir endişenin de 2015 anlaşmasının Avrupalı imzacıları olan İngiltere, Almanya ve Fransa’nın, nükleer anlaşmanın İran’ın balistik füze programını kısıtlayan maddelerinin Ekim ayında sona ermesinin ardından bazı yaptırımları yeniden uygulamaya koyabilecek olmaları olduğunu söyledi. Yetkili, “Ekim ayı konusunda çok endişeliyiz. [ABD’nin] İran üzerindeki baskıyı farklı yönlerden hafifletmesini bekliyoruz,” dedi.
Yetkili, ABD ve İran’ın pek çok konuda anlaşmaya vardığını ancak aracılar vasıtasıyla yürütülen görüşmelerin Katar ve Umman’da özellikle Rusya konusunda devam edeceğini sözlerine ekledi.
Mahkum takası yalnızca başlangıç
Görüşmeler hakkında FT’ye bilgi veren bir kişi, esir takasının gerilimi azaltıcı önlemlere bağlı olmadığını, fakat böyle bir adımın taraflar arasında güven inşa edilmesine yardımcı olabileceğini söyledi. Batılı bir yetkili ise mahkum anlaşmasının gerilimi azaltıcı nükleer adımlar konusunda ilerleme kaydedilmesi için bir ön koşul olduğunu söyledi.
Fakat diplomat aynı zamanda ‘bir İranlı ile [gerilimi azaltıcı önlemler konusunda] bu konuşmayı yapmak ile tüm İran sisteminin bunu uygulamaya istekli olması arasında oldukça büyük bir uçurum olduğu’ iddiasında da bulundu.
Takas kapsamında İran, geçen hafta Evin cezaevinden nakledilen dört ABD’li mahkumu ve halihazırda ev hapsinde tutulan bir diğer Amerikalıyı serbest bırakacak. ABD ise beş İranlıyı serbest bırakacak. Washington ayrıca Tahran’ın Güney Kore’de tutulan 6 milyar dolarlık dondurulmuş petrol fonuna erişmesine de izin verecek; para Katar’daki bir hesaba aktarıldıktan sonra, sadece yaptırım dışı mallar için kullanıldığından emin olmak için takip edilecek.
