Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) İran’daki Fordo nükleer tesisinde yüzde 83.7 oranında uranyum parçacıkları tespit ettiğini iddia etmesinden sonra bu hafta sonu ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin geniş kapsamlı bir Orta Doğu turuna çıkıyor.
UAEA’nın 3 ayda İran’ın nükleer faaliyetleriyle ilgili paylaştığı rapora göre İran’da nükleer silah üretme eşiğine bir adım mesafede yer alıyor. Rapora göre, İran’ın yer altı tesisi Fordo’dan alınan numunelerin yüzde 83,7’ye varan saflıkta parçacıklar olduğu belirlendi. Ajansın raporunda, “İran, ajansa zenginleştirme seviyelerinde ‘istenmeyen dalgalanmaların’ geçiş döneminde meydana gelmiş olabileceğini bildirdi” ifadesine yer verildi.
Wall Street Journal gazetesi UAEA’nın Ocak ayında Fordo tesisinde yaptığı çalışmalar sonucunda yüzde 84 oranında zenginleştirilmiş uranyum parçacıkları bulduğunu yazmıştı.
Nükleer silah geliştirmek için kritik eşik yüzde 90 olarak tarif ediliyor. 2015 yılında İran’la yapılan nükleer anlaşmada İran’ın zenginleştirme kapasitesi yüzde 3.67 ile sınırlanmıştı. Ancak 2018 yılında Donald Trump yönetiminin nükleer anlaşmadan çekilmesiyle bu eşik aşıldı. İran yönetimi de geçen Kasım ayında uranyum zenginleştirmede yüzde 60 oranında kadar çıktığını ilan etti. İran Atom Enerjisi Kurumu Sözcüsü Behrouz Kamalvandi, ülkesinin yüzde 60 zenginleştirme oranını geçtiği yönündeki haberleri reddetmişti.
ABD Savunma Bakanı Orta Doğu’ya geliyor
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), ABD Savunma Bakanı Llyod Austin’in bu hafta sonu Orta Doğu’ya yapacağı geniş kapsamlı ziyaretin programını duyurdu. Austin tur kapsamında hem bölge ülkelerinin liderleriyle görüşecek hem de Orta Doğu’daki Amerikan birliklerini ziyaret edecek.
Pentagon Sözcüsü Patrick Ryder, Austin’in bölge gezisinin “ABD’nin Orta Doğu bölgesine kalıcı taahhüdünü yeniden teyit etme” fırsatını vereceğini söyledi. ABD Savunma Bakanının ajandasında bölgesel güvenlik konularında Orta Doğu ülkeleriyle birlikte çalışmak, ortak hava savunma gücü ve eşgüdümlü deniz görevlerini icra etmek gibi kritik başlıklar yer alacak.
Austin’in ziyareti Kasım 2021’den bu yana en geniş kapsamlı tur olması bakımından da önem taşıyor. Barack Obama döneminde ABD ordusunun Orta Doğu bölgesinden sorumlu ordusu olan Merkez Kuvvetler Komutanlığına (CENTCOM) liderlik eden Llyod Austin bölgeyi yakından tanıyor.
Biden döneminde ağırlıklı olarak Doğu Avrupa’da Ukrayna ile Asya’da Çin ile meşgul olan Amerikan yönetimi bölgedeki partnerlerine “Orta Doğu’yu bırakmadık” mesajı vermeyi hedefliyor.
Austin bölge ülkeleriyle İran’ı görüşecek
Ziyarette 2015 yılında imzalanan ancak Trump yönetiminin çekildiği nükleer anlaşma konusunda geniş olarak ele alınacak. Göreve geldiğinden bu yana Biden yönetimi “İran’la anlaşabiliriz” mesajı verse de Trump döneminde çıkmaza giren nükleer dosyadaki tıkanıklık hala aşılabilmiş değil.
Bölge ülkeleri için de İsrail’in İran’ın nükleer silah üretme kapasitesine kısa sürede ulaşabilme olasılığı nedeniyle anlaşma sürecine itiraz ettiği biliniyor. Tel Aviv yönetimi askeri seçenekler kullanılarak İran’ın nükleer kapasitesinin yok edilmesini savunuyor.
ABD Savunma Bakanı Austin’in Orta Doğu’da İran’a müzahir silahlı grupların faaliyetleri konusunda da mesajlar vermesi bekleniyor.
İran’ın Ukrayna savaşında Rusya’ya sağladığı askeri destek ve insansız hava araçları temin etmesi de Austin’in dosyasındaki bir diğer önemli konu.
ABD Çin ve Rusya’yı Orta Doğu’da istemiyor
Öte yandan Ukrayna’da Rusya, Asya’da Çin’i çevreleme siyasetini dış politikasının temeline yerleştiren Washington’un Orta Doğu’da da Rus ve Çin etkisine karşı tedbir arayışlarında olduğu biliniyor.
Bölge ülkelerinin Çin ve Rusya ile geliştirdiği ekonomik ve askeri ilişkiler Washington’un yakın takibinde bulunuyor. Bölge ülkeleri Ukrayna savaşında, Washington’un baskılarına rağmen Rusya karşıtı yaptırımlara katılmamayı ve tarafsız bir tutum takınmayı tercih etmişti.
Petrol üretiminde küresel pastayı yöneten Körfez ülkelerinin Biden yönetiminin baskılarına direnerek üretimi artırmaması ve petrol üretimi politikasını Moskova ile belirlemeyi tercih etmesi de Washington’u rahatsız eden bir diğer kritik konu olarak öne çıkıyor.
Bütün bunlarla birlikte İsrail’de aşırı sağcı unsurların iktidarında Filistin dosyasının gitgide ısınması da Biden yönetiminin bir diğer önceliği.
