Afganistan ve İran birlikleri sınır ötesinde şiddetli çatışmalara girdi, su hakları konusunda hızla tırmanan gerginlikte askerler öldü ve yaralandı.
Çatışmalarda en az iki İranlı sınır muhafızı ve bir Taliban üyesi hayatını kaybederken çok sayıda kişi de yaralandı.
Olayı neyin tetiklediğine dair henüz bir açıklama yapılmadı, ancak kısa bir süre önce İran lideri, iki ülke arasında su hakları konusunda yaşanan gerginliğin ortasında Taliban’ı tehdit etmişti.
Kanlı çatışmalar İran’ın Sistan ve Belucistan eyaleti ile Afganistan’ın güneyindeki Nirmoz eyaleti sınırında meydana geldi. Her iki tarafın yetkilileri çatışmaların yatıştığını ve iki komşunun gerginliği azaltmak için görüşmelere başladığını doğruladı. Her iki taraf da karşı tarafı ilk ateşi açmakla suçladı.
Taliban İçişleri Bakanlığı Sözcüsü Abdul Nafi Takor, Afganistan’a ilk olarak İran sınır güçlerinin ateş açtığını ve Taliban sınır güçlerinin yanıtıyla karşılaştıklarını söyledi.
Takor, durumun şu anda kontrol altında olduğunu ve İslam Emirliği’nin komşularıyla savaşmak istemediğini söylerken, İran’ın adını anmaktan kaçındı.
İran Emniyet Müdür Yardımcısı Kasım Rızai, Taliban güçlerini Sasoli kontrol noktasında ilk ateşi açmakla suçladı ve bunun kararlı bir tepkiye neden olduğunu söyledi. Rızai, Taliban güçlerini kasıtlı olarak yasalara ve komşuluk ilişkilerine riayet etmemekle suçladı.
Taliban Komutanı: “Tutkuyla savaşmaya hazırız”
Harici’ye konuşan Taliban komutanlarından Abdülhamid Horasani İran yönetiminin “Afganistan halkının ve hükümetinin sabrıyla oynamaması gerektiğini” söyledi.
Horasani, İran’ın Afganistan’a doğru sınırdan ateş açmasına atıfta bulunarak “Biz sömürgecilerin kölesi değiliz ve sizin saldırganlıklarınıza müsamaha göstermeyeceğiz” ifadesini kullandı.
Horasani, Taliban güvenlik güçlerinin hiçbir “saldırganlığa” müsamaha göstermeyeceğini belirterek, “Afganistan’a doğru tek bir mermi atılması halinde İran’a şiddetli bir karşılık verileceği” uyarısında bulundu.
“Liderliğimiz itidal gösterdi, aksi takdirde İran’a karşı NATO işgalcilerine karşı verdiğimiz mücadeleden daha büyük bir tutkuyla savaşmaya hazırız” diye ekledi.
Horasani, İslam Emirliği yönetiminin Tahran’a karşı Cihat yürütmelerine izin vermesi halinde İran’ı fethedeceklerini iddia etti ve İran’ı Batılı ülkelere iyi bir dost olmakla suçladı.
Taliban Savunma Bakanlığı Sözcüsü Enayatullah Khowarazmi ise Kabil’in diyalog ve müzakereyi her türlü sorunun çözümü için makul bir yol olarak gördüğünü söyledi.
Sözcü, suçlama oyunları ve menfi eylemlerin her iki tarafın da çıkarına olmadığını söyledi.
İran: “Her türlü saldırıya kararlılıkla karşılık veririz”
İran ise, Taliban saldırısına izin vermeyeceğini ve sınır güçlerinin herhangi bir sınır ötesi saldırganlığa sert bir şekilde karşılık vermek üzere 24 saat teyakkuzda olduğunu söyledi.
İran Emniyet Müdürü Ahmadreza Radan, sınır güçlerinin her türlü sınır ihlali ve saldırganlığa “kararlılıkla karşılık vereceğini” belirtti ve sınır çatışmalarından Taliban yönetimini sorumlu tuttu.
İran Polis Teşkilatı Başkan Yardımcısı Kasım Rızai, Taliban’ın İran’daki bir polis karakoluna her türlü silahla ateş etmeye başladığını söyledi.
İran’ın resmi haber ajansı Tasnim’e göre, çatışmalarda hafif ve yarı hafif silahlar ile toplar kullanıldı.
Gerilim, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin 18 Mayıs’ta Sistan-Belucistan’a yaptığı ziyaret sırasında Taliban yönetimini Sistan halkına su haklarını vermesi konusunda uyarmasının ardından geldi.
Reisi ayrıca Taliban’ı sözlerini “ciddiye alması” konusunda uyarmış ve Kabil’i İran’ın 1973 anlaşması kapsamındaki su haklarına riayet etmeye çağırmıştı. Ancak Taliban, Reisi’nin tehdit olarak algılanan sözlerini reddetti.
Su krizi
Geçtiğimiz haftalarda İran ve Afganistan arasında su hakları konusundaki gerilim artmış, İran Afganistan’ı su akışını engellemekle suçlamış ve daha fazla su verilmesi çağrısında bulunmuştu.
Taliban anlaşmanın ihlal edildiğini defalarca reddetmiş, Helmand Nehri’ndeki su seviyesinin düşük olduğunu söylemiş ve İran’ın güneydoğusundaki Sistan-Belucistan eyaletine su akışının engellendiğini reddetmişti.
BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre İran yaklaşık 30 yıldır kuraklıkla mücadele ediyor ancak bu durum son on yılda daha da kötüleşti.
Bu arada, İran Meteoroloji Örgütü, ülkenin tahminen yüzde 97’sinin şu anda bir seviyede kuraklıkla karşı karşıya olduğunu söyledi.
Taliban Ağustos 2021’de, ABD ve NATO birliklerinin 20 yıllık savaşın ardından ülkeden çekilmelerinin son haftalarında Afganistan’da yönetimi ele almıştı.
İran, Taliban hükümetini doğrudan kabul etmemekle birlikte Afganistan’ın yeni yöneticileriyle ilişkilerini sürdürdü. Tahran ayrıca Taliban’a kadınların ve kız çocuklarının okula gitmesine izin vermesi çağrısında bulundu.
Diplomasi işe yaramadı
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emirabdullahiyan daha önce Afgan mevkidaşı Amir Khan Muttaki’yle bir telefon görüşmesi yapmış ve Helmand Nehri üzerindeki Kajaki Barajı’nın kapaklarının yeniden açılmasını ve her iki taraftaki insanların suya kavuşturulmasını istemişti.
Görüşmenin hemen ardından Muttaki, İran’ın Kabil Büyükelçisi Hassan Kazemi Kom’la bir araya gelerek su konusu da dahil olmak üzere ikili ilişkilere dair meseleleri ele aldı.
Afganistan Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Twitter’dan yaptığı açıklamada “Dışişleri Bakanı ayrıca iki taraf arasındaki sorunların karşılıklı diyalog ve anlayış yoluyla daha iyi çözülebileceğini belirtti” dedi.
Muttaki daha önce Taliban’ın 1973 anlaşmasına bağlı kaldığını ancak Afganistan ve bölgedeki kuraklığın da göz ardı edilmemesi gerektiğini söylemişti.
Afganistan kuraklıkta üçüncü yılını yaşıyor ve Uluslararası Kurtarma Komitesi tarafından yayınlanan 2023 acil durum izleme listesinde üçüncü sırada yer alıyor.
22 Mayıs’ta Taliban Dışişleri Bakanlığı İran’a çağrıda bulunarak medyada su hakkında konuşmaktan kaçınmasını ve bunun yerine soruna yerel bir çözüm bulmak için doğrudan Kabil’le görüşmelere başlamasını istedi.
Taliban’ın 2021’de ülkenin kontrolünü ele geçirmesinden bu yana Afganistan ve İran sınır güçleri arasında ilk kez kanlı bir çatışma yaşandı.
