Çevirmenin notu: Batılı ülkelerin Suriye’de rejim değişikliği projesini yürürlüğe koyduğu zamandaki dünya ile şimdiki dünya aynı değil. Ve Şam, bu uzun süreli savaştan sağ çıkmayı başardı. Bugün ise Arap ülkeleri, teker teker Suriye ile ilişkileri normalleştirme yoluna gidiyor. Bununla beraber Suriye, ABD ve AB’nin ağır ambargosuyla baş başa ve Amerikan güçleri, Suriye topraklarındaki yasa dışı varlığını sürdürmekte. Her savaşın bir maliyeti var ve Washington yönetiminin attığı taşın ürküttüğü kuşa değmediği artık daha yüksek sesle dile getiriliyor. Çevirisini verdiğimiz makalenin, ABD’nin önemli muhafazakâr yayınlarından The American Conservative’de (TAC) yayınlandığını da hatırlatalım; TAC, biraz ‘dışarlıklı’ bir muhafazakâr yayındır, 2003 yılındaki Irak işgaline karşı çıkan ender ‘sağ’ unsurlardan olduğunu hatırlatmak yeter.
Neden hala Suriye’deyiz?
Doug Bandow — The American Conservative
30 Mart 2023
İran ile çatışmadan kaçınmak için ABD güçlerinin Suriye’den tamamen çekilmesi gerekiyor.
Göründüğü kadarıyla ABD’nin savaş alanında güneşi hiç batmıyor. En azından Amerikan güçlerinin İran ile müttefik milislerin ateşi altında kaldığı ve bir Amerikalının öldüğü, birkaçının da yaralandığı Suriye’de. Biden yönetimi, Suriye’deki İran üslerine misilleme saldırısı düzenleyerek yeni saldırıları tetikledi.
Suriye’deki iç savaş, Devlet Başkanı Beşar Esad’ın zaferiyle son erdi. En azından hem Rus hem de İran güçlerinin yardımına bel bağlayarak ayakta kalan galiba son savaşçı. Ülkesinin yaklaşık üçte ikisini kontrol ediyor, kentler harabeye dönmüş ve halk yoksullaşmış durumda. Yüz binlerce Suriyeli hayatını kaybetti.
Türkiye’nin desteklediği cihatçılar ülkenin kuzeybatısındaki İdlib kenti civarındaki bölgeyi kontrol ediyor. Şam’ın onayı olmadan orada bulunduğu aşikâr olan Amerikan birliklerinin yanı sıra Suriyeli Kürtler de kalan bölenin büyük bir kısmını dolduruyor. Başkan Joe Biden, ABD askerlerinin orada tutmaya “kesinlikle” kararlı. Fakat Ankara, bazı Kürt bölgelerini ele geçirdi ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Amerikalıları riske atacak yeni bir işgal tehdidinde bulundu.
Washington’un Lübnan, Afganistan ve Libya’dan ve onlardan bir nesil evvel Vietnam’dan sonra kendisine ait olmayan bir iç savaşa yine uzun süreli bir şekilde müdahale etmesi aptalcaydı. Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, önce Esad’ı reformcu ilan etti, ardından da şaşırtıcı bir siyasi manevra yaparak Esad’ın görevden alınması gerektiğini açıkladı. Bu hem Esad’ın hem de muhaliflerinin müzakere şevkini kırdı, zira Esad’ın görevi bırakmaya niyeti yoktu ve muhalifleri Washington’un işi bitirmesini bekliyordu.
Obama yönetimi, ihtilafı bir ahlak meselesi olarak sunarken kötü adamların bol olduğu bir ortamda taraf seçti. İsyancı güçlerin desteklenmesi İslam Devleti’nin yükselişinin önünü açtı. ABD, 11 Eylül’de binlerce Amerikalı sivilin ölümünden sorumlu olan El Kaide’nin yerel koluyla bile ittifak kurdu. Washington’un tek başarısı, ortaya çıkmasına yardım ettiği kötücül güçleri yenmeleri için Suriye’deki Kürtlere yardım etmesi oldu.
ABD’nin bu çatışmada ciddi bir çıkarı yoktu. Suriye uzun süredir Moskova’nın müttefikiydi ve Amerika’ya, hatta ezici bir askeri üstünlüğe sahip olan İsrail’e karşı herhangi bir tehdit oluşturmuyordu. Rusya ve İran’ın Esad’ın hayatta kalmasında, Amerika’nın Esad’ın devrilmesinde olduğundan çok daha fazla çıkarı vardı.
Esad zalim bir haydut ama Amerika’nın Ortadoğu’daki müttefiklerinin çoğu da öyle. Arap halklarını özgürleştirmek, diğer ülkelerin yanı sıra Mısır, Suudi Arabistan ve Bahreyn’deki gaddar otokrasileri destekleyen Washington için hiçbir zaman öncelik olmadı. ABD, İran’ı işgal ettikten sonra Irak’ın Saddam Hüseyin’ine bile yardım etti. Washington, bundan evvel de İran Şahı ile müttefikti.
Suriye’deki çatışma IŞİD’in rolünü öne çıkarmış olsa da IŞİD’in amacı Amerika’ya saldırmak değil, Ortadoğu’da bir “halifelik” ya da devlet kurmaktı. Dolayısıyla bu örgüte bölgedeki her ülke karşı çıktı. Dahası, daha önce de belirtildiği üzere Washington’un Esad’ı devirme çabası İslam Devleti’ni güçlendirdi.
Savaş istikrarsızlaştırıcıydı ama ABD’nin müdahalesi, istikrarlı ve demokratik bir hükümet kurmak bir yana, Esad’ı devirmeden çatışmaları uzattı. Washington’un başka bölgelerdeki tutumu IŞİD’inkinden çok daha yıkıcıydı. II. Bush yönetimi Irak’ı havaya uçurdu ve İslam Devleti’ne dönüşen Irak El Kaidesine karşı mağlup oldu. Obama yönetimi, Libya’da Muammer Kaddafi’nin devrilmesine ön ayak olarak on yıl süren inişli çıkışlı çatışmaları tetikledi.
Amerika’nın Suriye’ye müdahalesi bugün hiçbir anlam ifade etmiyor. New York Times muhabiri Edward Wong’a göre; “Çok az insan bu konuda konuşmaktan hazzediyor ama ABD, yıllardır Irak ve Suriye’de İran ile bir vekalet savaşı yürütüyor. […] Arada bir çatışma şiddet kamuoyunun gözleri önüne seriliyor”. Ve Amerikalılar ölüyor. Tek iyi haber, İran destekli milislerin yıllar içinde gerçekleştirdiği 70’den fazla saldırı düşünüldüğünde kayıpların az olması.
Başkan Donald Trump, Suriye’den çekilmek istedi ama Trump yönetiminin güvenini, Amerika’nın askeri varlığı konusunda Başkan’ı yanıltarak anlaşılmaz bir şekilde boşa çıkaran, “asla yılmayan” Büyükelçi James Jeffrey gibiler tarafından engellendi. Jeffrey’in dürüst olmayan politikası başarısızlıkla sonuçlanınca, zaten yoksulluk içinde olan Suriye halkına yönelik ekonomik yaptırımlara destek verdi ve bunları Rusya için bir “bataklık” yaratma aracı olarak değerlendirdi. Moskova bunu fark etmemiş gibi görünse de Suriye halkı büyük acılar çekmeye devam ediyor.
Suriye ile ilgilenmekle görevlendirilen bir diğer eski diplomat Joel Rayburn de Washington’un yol açtığı ekonomik yıkım karşısında bayram etmiş görünüyor, paylaştığı tweet: “Esad’ın ekonomisi ve devleti çöküyor: Yakıt yok, elektrik yok, ticaret yok, sokaklar bomboş. Esad, sadece maaşları/faturaları ödemek için para basıyor. Sonuç: Enflasyon temel ihtiyaçları karşılanamaz hale getirdi. Lira, dolar başına 5 bin 900’e düştü ve ithalatı imkânsız hale getirdi”. İnsanın aklına Madeleine Albright’ın Irak’a uygulanan yaptırımların insani maliyeti sorulduğunda verdiği duygusuz yanıt geliyor: “Bedelinin buna değdiğini düşünüyoruz”.
Jeffrey’in halkı cezalandırmanın on yıl süren iç savaştan sağ çıkan Esad’ı gitmeye zorlayacağı iddiası gülünç olmanın ötesinde. Suriye’ye uygulanan yaptırımların, hedef hükümetin tavırlarını değiştirmede İran’a uygulananlardan daha etkili olmadığı ispatlandı. Daha da inandırıcı olmayan bir şekilde yönetim, siyasi müzakerelerin Esad’ı gitmeye zorlayabileceğini düşünmeye devam ediyor.
Galiba Amerikalılar açısından en kötüsü, ilk olarak 2015 yılında gelen 900 kadar Amerikan askeri personeli ve yüzlerce sözleşmelinin Suriye’nin kuzeydoğusunda görev yapmaya devam ediyor olması. Kongre’nin onayı dışında oradalar ve Suriye petrolünü yağmalıyorlar. Ve Suriye, Türkiye, İran ve Rus güçlerinin saldırılarına maruz kalıyorlar.
Genelkurmay Başkanı Orgeneral Mark Milley, Amerikalıların “IŞİD’in mutlak bir yenilgiye uğratılması ve bölgedeki dost ve müttefiklerimizi desteklemeye devam edilmesi” konusunda kararlı olduklarını açıkladı. Biden yönetiminden bir yetkili ise, “insani acıların azaltılması, insani erişimin genişletilmesi, IŞİD’e karşı harekatın sürdürülmesi ve Suriye’deki çatışmada rejim ve diğer aktörler tarafından gerçekleştirilen insan hakları ihlallerine karşı hoşgörüsüzlüğümüzün açıkça ortaya konulması” hedeflerini ortaya koydu.
Fakat savunma önceliklerine göre dört yıl önce “halifeliğini” kaybeden İslam Devleti’nden geriye kalanlar, “kayda değer miktarda fazladan bölgeyi ele geçirme ve elde tutma kabiliyetinden ve kaynaklarından yoksun”. Sonuç olarak mevcut durum “makul olarak beklenebilecek zafere en yakın durum”. Başkan’ın başka bir ülkeyi istila etme, kalıcı olarak işgal etme ve bir zamanlar düşman bir güç vardı diye sonsuza kadar savaş açma yetkisi yok. Müttefiklerin, dostların, insani yardımın ve insan haklarının tahkim edilmesi de savaş açması konusunda anayasal gerekçeler değil.
Şam, yasal hakkı olmasına rağmen ABD ordusuyla karşı karşıya gelmemeyi tercih etti. Beş yıl önce Rusya’nın yarı resmi Vagner Grubu’nun feci askeri saldırısından sonra Moskova da doğrudan temastan kaçındı, ancak uçakları düzenli olarak Amerikan güçlerinin üzerinde vızıldıyor; ne de olsa hava sahası Suriye’nin, Amerika’nın değil. Buna karşılık İran destekli güçler, geçen hafta olduğu gibi füze ve insansız hava araçlarıyla ABD tesislerini ve personelini düzenli olarak vuruyor.
Yönetim, askeri müdahalesine dair çok söz söyledi. Savunma Bakanı Lloyd Austin, göze görkem bir açıklama yaptı: “Hiçbir örgütün askerlerimize saldırısı cezasız kalmayacak”. Başkan, yönetimin “halkımızı korumak için güçlü bir şekilde harekete geçmeye” hazır olduğunu iddia etti. Elbette bunu yapmanın en iyi yolu onları Suriye’den çıkarmak olur. Şimdiye dek yönetimin misillemeleri ABD üslerine yönelik saldırıları caydırmadı ve bu da müzmin şahinlerin daha sert bir eylem, “sert ve ölümcül yanıt” taleplerini tetikledi.
Fakat Başkan’ın, Amerikalılara ateş açtığından şüphelenilse bile çeşitli yabancı güçlere karşı tek taraflı olarak savaş açma konusunda yasal bir yetkisi yok. Anayasa yürütmenin saldırılara karşı savunma yapmasına izin verir, ancak başkanlar rutin olarak bu sınırlamanın çok ötesine geçtiler. Biden’ın saldırısı gibi daha doğru bir ifadeyle misilleme olarak adlandırılan eylemler Kongre’nin onayını gerektirir. Thomas Jefferson şöyle yazmıştı: “Eğer durum misilleme gerektirecek kadar önemliyse ve bu adım için olgunlaşmışsa, Kongre bu adımı atmaya çağrılmalı, misilleme hakkı anayasa tarafından yürütmeye değil, açık biçimde onlara verildi”. Ancak karar alıcılar herhangi bir askeri müdahalede sorumluluk almadan hiç hoşlanmıyor. Temsilciler Meclisi üyeleri kısa bir süre önce ABD işgalini sona erdirmeye yönelik çift taraflı çabayı engelledi ama hala kalmak için yasal bir yetki vermeyi reddediyorlar.
Amerikalılar haklı olarak on yılı aşkın bir süredir çatışmalarla boğuşan uzak bir Ortadoğu ülkesini yasa dışı olarak işgal etmek gibi aptalca, hatta anlamsız maksatlar uğruna verilen sonu gelmeyen savaşlardan bıkmış haldeler. Kalmaya yönelik tek argüman, batık maliyet safsatası. Bu kadar çok yatırım yaptıktan sonra birbirini izleyen yönetimler, birileri başarıya ulaştığını iddia edene kadar kalmaya kararlı ki bu sonsuza kadar ya da daha uzun sürebilir.
Ancak beklemek isteyen başka kimse yok. Rusya, Ankara ile Şam arasında Türkiye’nin çekilmesi ve Suriye’nin sınırlarının kontrolünü yeniden ele geçirmesiyle sonuçlanabilecek müzakereleri teşvik etti. Suriyeli Kürtler ve Esad hükümeti arasında bir modus vivendi ülkeyi yeniden birleştirebilir, Kürtlerin özerkliğini bir ölçüde koruyabilir ve Şam’ın Tahran’a daha az bel bağlamasını sağlayabilir.
Son olarak Körfez monarşileri Esad hükümetiyle diplomatik ilişkilerini yeniden kurma yolunda ilerliyor. Nitekim Esad kısa süre önce Birleşik Arap Emirlikleri’ne yaptığı ikinci ziyaretten de döndü. Sırada Suudi Arabistan olabilir ki bu da kısa süre önce Tahran ve Riyad arasında diplomatik ilişkilerin yeniden kurulduğunun açıklanmasıyla uyumlu, bölgesel barışa yönelik henüz kırılgan olsa da memnuniyet verici bir adım olacak.
Doğal olarak Washington, müttefiklerinin kendi emirlerine karşı gelmesine öfkeleniyor. Bugünkü başarısız politikanın baş mimarları olan iki eski yetkili, Biden yönetiminden Suriye’nin komşularının Amerika’nın pisliğini temizlemesini engellemek için bir şeyler yapmasını talep eden bir açıklama yayımladı. Kendi kendileriyle alay edercesine şunu söylediler: “Rejimin normalleşmesine sadece lafta karşı çıkmak yeterli değil, zira buna zımnen izin vermek dar görüşlülüktür ve bölgesel güvenlik ve istikrar umutlarına zarar verir”.
ABD, son yirmi yılda Ortadoğu’nun güvenlik ve istikrarının altını oymak için herkesten fazla şey yaptı. Washington askeri olarak geri adım atmalı ve Suriye’yi komşularına bırakmalı. İlişkilerini yeniden kurmalarına, yardım teklif etmelerine ve siyasi reformlar yapmalarına izin vermeli. Yönetim ayrıca Suriye halkına yönelik ekonomik yaptırımlardan da vazgeçmeli ve Kongre’ye de aynı şekilde davranması için baskı yapmalı. ABD, rejim liderlerini ve güvenlik kurumlarını cezalandırmaya devam ederken halkın geri kalanının uzun bir toparlanma ve yeniden inşa sürecine başlamasına imkân tanıyabilir.
Amerika Suriye’de savaş halinde. Peki neden? Başkan Biden, “ABD İran ile savaş peşinde değil, altını çiziyorum, değil” diyor. O halde tüm Amerikan güçlerini Suriye’den çekmeli. Amerikan varlığının devam etmesi için hiçbir gerekçe yok. Gereksiz, ilan edilmemiş ve sonsuza dek sürecek bir savaşı daha sona erdirmenin zamanı geldi.
