Bizi Takip Edin

AMERİKA

Apple’a ‘tekel karşıtı’ dava

Yayınlanma

Atlantik’in her iki yakasındaki regülatörler bakışlarını Apple üzerinde yoğunlaştırmış durumda.

ABD Adalet Bakanlığı ve 16 başsavcı iPhone üreticisine antitröst yasalarını ihlal ettiği gerekçesiyle dava açıyor. Avrupa’da ise şirketin bölgenin Dijital Piyasalar Yasasına uyup uymadığı konusunda soruşturmalarla karşı karşıya olduğu söyleniyor.

Şirket hisseleri perşembe günü %4,1 değer kaybederek piyasa değerinden yaklaşık 113 milyar dolar buharlaştı ve yılbaşından bugüne kadar olan kaybını %11’e çıkardı. Bir zamanlar 3 trilyon doları aşan değeriyle dünyanın en değerli şirketi olan Apple, 2024 yılında hem Nasdaq 100 hem de S&P 500’ün altında performans gösterdi.

Apple ilk kez yasal incelemeye tabi tutulmuyor. Şirket ve benzerleri yıllardır rakiplerini bastırarak kendilerini zenginleştirmekle suçlanıyor.

Perşembe günü New Jersey federal mahkemesinde açılan dava, Apple’ı rakiplerinin popüler cihazlarındaki donanım ve yazılım özelliklerine erişimini engellemekle suçluyor. Apple’ın bazı rakiplerini de hedef alan Avrupa’daki potansiyel soruşturmalar ise firmanın uygulama mağazası geliştiricilerine yönelik yeni ücretlerine, hüküm ve koşullarına odaklanacak.

Apple ABD’de açılan davaya ‘gerçekler ve hukuk açısından yanlış’ diyerek karşılık verdi. Davanın ‘tehlikeli bir emsal oluşturacağı ve hükümete insanların teknolojilerini tasarlama konusunda ağır bir müdahale yetkisi vereceği’ uyarısında bulundu ve buna karşı çıkma sözü verdi. Şirket, Avrupa’daki olası soruşturmalarla ilgili yorum talebine yanıt vermedi.

‘Rekabeti bastırma’ suçlaması

ABD’de açılan dava, Apple’ın iPhone’da uygulama dağıtımı üzerindeki gücünü, tüketicilerin telefon değiştirmesini kolaylaştıracak yenilikleri engellemek için kullandığını iddia ediyor. Adalet Bakanlığına göre şirket, platformlar arası mesajlaşma uygulamalarını desteklemeyi reddetti, üçüncü taraf dijital cüzdanları ve Apple olmayan akıllı saatleri sınırladı ve mobil bulut akış hizmetlerini engelledi.

Bakanlık, Apple’ın rekabeti bastırdığını söylediği beş teknoloji örneğinin altını çiziyor: süper uygulamalar, bulut üzerinden oyun uygulamaları, mesajlaşma uygulamaları, akıllı saatler ve dijital cüzdanlar. Şirket kısa süre önce bulut tabanlı oyun hizmetleri için destek eklemiş ve bu yıl içinde RCS platformlar arası mesajlaşmayı ekleyeceğini söylemişti.

Şirketten yapılan açıklamada, “Apple olarak, insanların seveceği teknolojiler üretmek için her gün yenilikler yapıyoruz; birlikte sorunsuz bir şekilde çalışan ürünler tasarlıyor, insanların gizliliğini ve güvenliğini koruyor ve kullanıcılarımız için büyülü bir deneyim yaratıyoruz. Bu dava, kim olduğumuzu ve Apple ürünlerini rekabetin yoğun olduğu pazarlarda farklı kılan ilkeleri tehdit ediyor,” denildi.

Apple, yakın zamanda 1,8 milyar avro cezaya mahkum edilmişti

Dünyanın en büyük teknoloji platformlarından bazıları için bir dizi yapılması ve yapılmaması gerekenleri ortaya koyan Dijital Piyasalar Yasası (DMA), Avrupa Komisyonu’nun bir şirketin dünya çapındaki toplam yıllık gelirinin %10’una kadar ve kuralları tekrar tekrar ihlal eden firmalar için %20’ye kadar ağır cezalar vermesine olanak tanıyor.

Apple’ın yanı sıra Google hakkında da resmi soruşturmalar başlatan düzenleyiciler, nihai kararlarını 12 aylık bir süre içinde tamamlamayı hedefliyor.

Müzik uygulamalarının kullanıcıları daha ucuz anlaşmalar hakkında bilgilendirmesini engellediği için Avrupa Birliği’nden aldığı 1,8 milyar avroluk cezadan yeni kurtulan Apple, DMA’nın 7 Mart’ta tam olarak yürürlüğe girmesinden bu yana yoğun bir inceleme altında.

AMERİKA

Elon Musk’tan X-TikTok karşılaştırması: ‘Mütekabiliyet olmalı’

Yayınlanma

Elon Musk, ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın TikTok’un ABD’de yasaklanmasını ertelemeye hazırlanmasının ardından, Pekin’in hassas olduğu konularda kendisinden nadir görülen bir eleştiriyle, ABD-Çin teknoloji ilişkilerindeki “mütekabiliyet eksikliğine” itiraz etti.

Elektrikli otomobil şirketi Tesla’nın ana pazarı ve üretim merkezi olan Çin’de uzun süredir yetkililerle yakın ilişkiler kurmaya çalışan Musk, Pekin’le ilgili açıklamalarında yıllardır dikkatli davranıyor. 

Fakat pazar günü Trump’ın Çinli teknoloji grubu ByteDance’ın, ABD yasaları uyarınca yasaklanan ve kısa süreliğine çevrimdışı kalmasına neden olan TikTok’tan ayrılması için verilen süreyi “büyük olasılıkla” uzatacağını söylemesinin ardından “bir şeylerin değişmesi gerektiğini” söyledi.

Musk, TikTok uygulamasının ifade özgürlüğü gerekçesiyle yasaklanmasına karşı çıkarken, “TikTok’un Amerika’da faaliyet göstermesine izin verilirken X’in Çin’de faaliyet göstermesine izin verilmediği mevcut durumun dengesiz olduğunu” söyledi.

Musk’ın yorumları sorulan Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning pazartesi günü yaptığı açıklamada, Pekin’in yasalarına uyan her şirketi memnuniyetle karşıladığını ve yurtdışındaki Çinli grupların yerel kurallara uymakla yükümlü olduğunu söyledi.

Trump’ın ABD’de yeniden hizmet vermeye başlayan TikTok’u bir ABD-Çin ortak girişimine itme önerisine yanıt veren Mao, Çinli grupların operasyonlar ve anlaşmalar konusunda “bağımsız karar vermeleri” gerektiğini söyledi.

Tesla üçüncü çeyrekte satışlarının neredeyse dörtte birini Çin’den elde etti ve Şanghay’daki fabrikasından üçüncü ülkelere daha da fazla araç ihraç etti.

Financial Times’a (FT) göre bazı analistler Pekin’in, Çin’den yapılan ithalata uygulanan gümrük vergilerini arttırma sözü veren Trump’a karşı potansiyel bir aracı olarak Musk’a umut bağladığına inanıyor.

Musk pazar günü ayrıca Trump’ın yemin töreninde Başkan Xi Jinping’i temsil edecek olan Çin Başkan Yardımcısı Han Zheng ile de bir araya geldi.

Çin devlet haber ajansı Xinhua’nın haberine göre Han, Musk ile görüştü ve Tesla dahil ABD’li şirketleri fırsatları değerlendirmek ve “Çin’in kalkınmasının meyvelerini paylaşmak üzere” ağırladı. 

Okumaya Devam Et

AMERİKA

Steve Bannon: Ukrayna’nın Trump’ın Vietnam’ı olma riski var

Yayınlanma

Donald Trump’ın eski baş stratejisti Steve Bannon, POLITICO’ya verdiği geniş kapsamlı bir mülakatta, yeni başkanın Ukrayna’dan “net bir kopuş” yapamama tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu ve tıpkı Richard Nixon’ın Vietnam’dan çekilme girişimlerinde olduğu gibi savaşın daha da derinlerine çekilebileceği uyarısında bulundu.

Bannon, ABD’nin Kiev’e yaptığı askeri yardımın sona erdirilmesini savunuyor ama eski patronunun, Amerikan savunma sanayii, Avrupalılar ve hatta Bannon’ın artık yanlış yönlendirildiğini savunduğu kendi arkadaşlarından oluşan beklenmedik bir ittifak tarafından kurulan tuzağa düşmesinden korkuyor.

Bunlar arasında Trump’ın Ukrayna ve Rusya özel temsilcisi olarak seçtiği emekli ABD’li general Keith Kellogg da var.

Bannon, “Eğer dikkatli olmazsak, bu Trump’ın Vietnam’ına dönüşecek. Richard Nixon’ın başına gelen de buydu. Sonunda savaşı sahiplendi ve savaş Lyndon Johnson’ın değil onun savaşı olarak tarihe geçti,” dedi.

Kellogg, üç yıldır süren savaşı sona erdirecek herhangi bir anlaşmanın, Rusya’nın tekrar savaş başlatmayacağından emin olmak için Ukrayna için sağlam güvenlik garantileri içermesi gerektiğini savunuyor.

Yine Kellogg düzgün bir anlaşmaya varılması için Moskova’ya baskı yapmak üzere ABD askeri yardımının sürdürülmesinden söz ediyor.

Kellogg ile dostluğuna rağmen Bannon, bu tür bir gecikmenin ABD’nin kazanılamayacağına ve Amerika’nın ulusal çıkarlarına uygun olmadığına inandığı bir savaşın daha da derinlerine çekilmesi riskini artıracağını düşünüyor.

POLITICO’ya göre Bannon perde arkasında, Trump’ın bugün yapacağı başkanlık konuşmasında savaşı hızla sona erdireceğini ilan etmesi için hararetli bir lobi faaliyeti yürütüyor.

Bannon günlük radyo programında ve podcast’inde bu açıklamanın ilk günden yapılması için kampanya yürütüyor. Eski danışman, “Pazartesi günü bir şey olması, bir duyuru yapılması için şu anda çıldırıyorum. Çünkü Kellogg bunun 100 gün süreceğini söylerken, eski dış politika uzmanları altı ay diyor,” dedi.

Trump’ın Ukrayna lideri Volodimir Zelenskiy’e, “Şehirde yeni bir şerif var ve bir anlaşma yapacağız ve bunu hızlı bir şekilde yapacağız,” demesi gerektiğini savunuyor.

Bannon’a göre Zelenskiy, Trump’ın İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu, Hamas ile rehineler karşılığında ateşkes anlaşmasını kabul etmeye nasıl zorladığını da not etmeli.

Avrupa-ABD ilişkileri hakkında da konuşan Bannon, Avrupa’nın Trump’ın ikinci döneminin “ne kadar önemli olacağını takdir ettiğini düşünmediğini” söyledi.

Avrupalılar ve transatlantik ittifak hakkında sert konuşan Bannon, “NATO’ya bakarsanız, savaşmaya hazır Avrupalılardan oluşan iki muharip tümeni bir araya getirebileceğini sanmıyorum,” diyerek NATO’nun bir ittifak olmaktan ziyade bir Amerikan himayesine dönüştüğünden şikayet etti.

Bannon, Avrupa’nın erken emeklilik ve tam sağlık hizmetlerini “bedel ödemeden aldığını” çünkü “kendi savunmaları için ödeme yapmadığını” ileri sürdü. 

Bannon aynı zamanda Rusya lideri Vladimir Putin’in de hayranı olmadığını vurguladı. Eski danışman, “Putin kötü bir adam. Hem de çok kötü bir adam. KGB de kötü adamlar. Ama Rusya’nın Avrupa üzerindeki etkisi konusunda endişelenerek geceleri uykularım kaçmıyor,” dedi.

Rusya’nın ordularının “Kiev’e bile ulaşamadığını,” “Harkov’u bile alamadığını” savunan Bannon, Avrupalıların da Rusya’yı gerçek bir tehdit olarak görmediklerini ileri sürerek, “Görselerdi oyuna çok daha fazla para ve asker sokarlardı,” diye devam etti.

Bannon 2025 yılını Franklin D. Roosevelt’in ilk seçildiği ve New Deal’ı başlattığı 1932 yılına benzetti.

“Bizim [seçim] koalisyonumuz 2016’dakinden çok daha büyük, çok daha geniş, çok daha derin” diyen Bannon, ‘idari devletin yapısökümü’ de dahil olmak üzere daha fazlasının yapılabileceğini söyledi.

Trump’ın Grönland’ı satın alma planına da destek veren Bannon, eski bir deniz harp subayı olarak Amerikan anavatanının hem Rusya hem de Çin’e karşı güvende olmasını sağlamak için Kuzey Kutbunu çok önemli gördüğünü söyledi.

Bannon, “Trump Grönland’ı işgal etmeyecek. Buna gerek yok. Bağımsızlık için oy kullanacaklar ve sonra da ABD’ye katılmak için oy kullanacaklar,” dedi.

Aynı şekilde Panama Kanalının kontrolünü ele geçirmenin de Amerikan savunması için önemli olduğunu ileri süren eski danışman, “Panama’daki insanlar oradaki elitler tarafından kazıklandı. Temelde anlaşmalar yapıyorlar. Bu açık bir sır. ÇKP [Çin Komünist Partisi] ile anlaşmalar yaptılar. Satın alındılar ve paraları ödendi ve kanalı onlara devrettiler. Bu iş bitiyor,” iddiasında bulundu.

Çok sayıda Avrupalı liderin kendilerini Winston Churchill gibi gördüğünü savunan Johnson, özellikle “savaş suçlusu” olarak nitelendirdiği eski İngiliz Muhafazakâr lider Boris Johnson’a dikkat çekti.

Ukrayna savaşının Avrupa’nın son birkaç yıldaki en önemli başarısızlığı olduğuna işaret eden Bannon, “Bunun nedeni de Boris Johnson ve [Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel] Macron gibi kendi savunmaları için ödeme yapmayan fantezicilere sahip olmamız. Büyük adam olmak istiyorlar. Hepsi başkalarının parasıyla ve başkalarının hayatıyla Winston Churchill olmak istiyor,” ifadelerini kullandı.

Bannon’un şu anda Trump üzerinde ne kadar etkili olduğu bilinmiyor. İkili, Bannon’ın gazeteci Michael Wolff’un kitabında yayınlanan yorumlarında Trump’ın ailesini eleştirmesi, başkanın zekasıyla alay etmesi ve Beyaz Saray’ın işleyişini eleştirmesinin ardından anlaşmazlığa düştü. Trump Bannon’ı reddetti ve onu “aklını kaçırmakla” suçladı.

Fakat ikili bir yıldan kısa bir süre sonra aralarını düzeltti ve Trump Bannon’ı “en iyi öğrencilerimden biri” olarak nitelendirdi ve onunla çalışmayı “sevdiğini” söyledi.

Öte yandan yakın zamanda Elon Musk ile kavgaya tutuşan Bannon, teknoloji milyarderinin meziyetlerini de kabul etmek zorunda kaldı.

Musk’ın “rastgele bir unsur” olabileceğinden şikayet ederken, seçimlerde Trump’a verdiği para ve desteğin önemli olduğunu söyledi ve Musk’ın Avrupa üzerinde büyük bir etkisi olacağını öngördü.

Bannon, “Avrupa’nın ona hazır olduğunu sanmıyorum. Elinde iki taktik nükleer silah var: sınırsız para ve sosyal medya platformu. Önemli olan şeyleri yönlendirebilir ve diğer herkesi ezebilir,” diye ekledi.

Bannon’a göre Musk, ABD’de olduğu gibi tam anlamıyla devreye girerse, Avrupa kıtasında onun saldırısına dayanabilecek merkez sağ ya da merkez sol bir hükümet bulunmuyor.

Okumaya Devam Et

AMERİKA

ABD, tarihinde hangi toprakları satın aldı?

Yayınlanma

ABD Temsilciler Meclisi’ndeki Cumhuriyetçi üyeler, Donald Trump’ın 20 Ocak’ta Danimarka ile Grönland’ı satın almak amacıyla müzakerelere başlamasına olanak tanıyacak bir yasa tasarısı hazırladı.

Dolarla ödeme yaparak toprak kazanmak, Amerikalılar için alışılmış bir durum. Zaten ülkenin topraklarının neredeyse yarısını bu şekilde elde ettiler.

Danimarka Adaları

Amerikalılar Grönland’ı satın alma fikrini ilk kez düşünmüyor. 1867’de bu fikri ABD Dışişleri Bakanı William Henry Seward desteklemişti. Ancak o zamanlar bu fikir, vatandaşlar arasında pek anlaşma bulamadı. 1910’da Amerikan hükümeti bu fikre geri döndü. ABD’nin Danimarka Büyükelçisi Maurice Francis Egan, Danimarka’nın Grönland’ı ABD’ye vermesi ve karşılığında Filipinler’in güneyindeki Mindanao adasını almasını öneren karmaşık bir plan sundu. Danimarka, bu adayı yarım yüzyıl önce Avusturya-Prusya-Danimarka Savaşı’nda kaybettiği topraklarla değiştirmeyi umuyordu. Bu topraklar, Güney Jutland ya da Almanca adıyla Schleswig’di. Fakat bu plan hiçbir zaman hayata geçirilmedi ve Danimarka, Jutland’ı 1920’de I. Dünya Savaşı’nın sonunda geri aldı.

ABD, bir sonraki Danimarka topraklarına yönelik girişiminde karmaşık planlara başvurmadı ve sadece Virgin Adaları için 25 milyon dolar teklif etti. Bu miktar, o dönemde Danimarka’nın yıllık bütçesinin neredeyse yarısına denk geliyordu. 1916’da yapılan referandumda, Danimarka anakarasında yaşayanların yüzde 64,2’si bölgenin satılması yönünde oy kullandı. Adalarda yaşayanlar ise neredeyse tamamen ABD’ye katılmayı destekledi. 17 Ocak 1917’de ABD, anlaşmayı tamamladı. Ancak adalılar, Amerikan pasaportu alabilmek için 10 yıl beklemek zorunda kaldı.

Fakat Amerikalılar Grönland’ın peşini bırakmadı. 1946’da Başkan Harry Truman, Danimarka’ya Grönland için 100 milyon dolar teklif etti ve buna ek olarak Alaska’daki petrol yataklarının bir kısmını vaat etti. Son olarak, 1967’de Lyndon Johnson döneminde Dışişleri Bakanlığı, Danimarka’ya Grönland ve İzlanda’yı satıp satmayacaklarını sordu. Ancak Amerikalılar her iki durumda da ret cevabı aldı.

Şimdi ise anlaşma yapmak için daha çok Danimarka’dan ziyade Grönland’ın kendisiyle pazarlık yapmak gerekiyor. 1979’da Danimarka parlamentosu (Folketing), adaya geniş bir özerklik tanıdı. Öyle ki, 10 yıl sonra Grönland, fok avlama hakkını savunarak Avrupa Ekonomik Topluluğu’ndan (AET, AB’nin öncülü) ayrıldı, ancak Danimarka birliğe üye kaldı. 2009’da bölge daha da geniş bir özerklik elde etti. Artık Danimarka, adanın sadece dış politikasından ve savunmasından sorumlu. Tabii, bütçesinin yarısını da sübvanse ediyor.

Donald Trump’ın son açıklamalarının ardından Danimarka Kralı Frederik, Grönland’ı vermeyeceğini, hatta krallığın armasını değiştirerek bunu ima etti. Eskiden kalkanın dörtte birinde Grönland (beyaz ayı), Faroe Adaları (koç) ve Danimarka, Norveç ve İsveç’i temsil eden üç taç sembolü bulunuyordu.

Grönland’ın özerk hükümetinin başbakanı Mute Egede, adanın satılık olmadığını, hem ABD’den hem de Danimarka’dan bağımsızlığını önemsediğini belirtti. Egede, 2025’teki parlamento seçimlerinin ardından Grönland’ın Danimarka Krallığı’ndan ayrılması için “önemli adımlar” atmayı planlıyor. Neyse ki, Danimarka yasaları bunu mümkün kılıyor.

Fransız Plantasyonları

Amerika, topraklarını yerli Kızılderililerden neredeyse bedavaya satın almaya başladı. Örneğin, 1626’da Yeni Hollanda Valisi Peter Minuit, sahip olduğu Manhattan adası için mücevher, giysi ve bıçaklardan oluşan 60 gulden değerinde eşyalar ödedi. Şimdi ise bu eşyaların toplamıyla orada bir metrekare bile satın alınamaz.

Beyazlar, topraklarını Kızılderililere kıyasla çok daha pahalıya sattılar, ancak bazen onlar da ucuza kapatmayı başardılar. En büyük toprak anlaşması, 1803’te ABD’nin Fransızlar’dan Louisiana’yı satın almasıyla gerçekleşti. Başkan Thomas Jefferson, o dönemde Mississippi Nehri üzerindeki ticaret yolu için stratejik öneme sahip New Orleans limanını ve civarındaki bazı toprakları 10 milyon dolara satın almak istiyordu. Ancak Napolyon, Amerikalıları şaşırtarak tüm koloniyi 15 milyon dolara, yani hektarı 7 sentten satmayı teklif etti.

Bu, 2,1 milyon kilometrekarelik bir alan demekti; o dönemdeki ABD’nin iki katı büyüklüğündeydi. Şu anda bu topraklar üzerinde Iowa, Arkansas, Louisiana, Missouri ve Nebraska eyaletleri ile Wyoming, Kansas, Colorado, Minnesota, Montana, Oklahoma, Kuzey ve Güney Dakota’nın bir kısmı bulunuyor. Napolyon’un bu cömert teklifinin nedeni basitti: Gelecekteki imparator, denizaşırı topraklarını İngiltere’den koruyacak askeri güce sahip olmadığını biliyordu.

İspanyol Kıyısı

Benzer bir durum, İspanyollar için de geçerliydi. İspanya, Versailles Barış Antlaşması ile yeniden kontrolüne giren Florida’yı koruyamayacağını anlamıştı. 31. paralel boyunca uzanan Amerikan ve İspanyol toprakları arasında net bir sınır yoktu, bu nedenle ABD ordusu düzenli olarak yabancı topraklara giriyordu. Örneğin, Prospect Bluff kalesine yerleşen kaçak köleleri bastırmak ya da orada yaşayan Seminole kabilelerini kontrol altına almak için.

Sonuç olarak, 22 Şubat 1819’da Adams-Onís Antlaşması imzalandı. Buna göre İspanya, Florida üzerindeki toprak iddialarından vazgeçerken, ABD de İspanyol Teksas’ı üzerindeki iddialarından feragat etti. İspanya herhangi bir parasal tazminat almadı, ancak ABD, Florida mücadelesi sırasında İspanyol hükümetine yönelik tüm tazminat taleplerini kendi üstlendi. Üç yıl boyunca özel bir komisyon şikayetleri topladı ve nihayetinde yaklaşık 5,5 milyon dolar tazminat ödedi.

Meksika Çayırları

İspanya, Teksas’ın kaderi konusunda boşuna endişelenmişti: Kısa süre sonra bu bölgeyi, 1821’de bağımsızlığını kazanan Meksika ile birlikte kaybetti. 1836’da Teksas, Meksika’dan bağımsızlığını ilan etti, silahlı mücadeleyle bunu korudu ve 10 yıl sonra ABD’ye katılarak 28. eyalet oldu. Tüm bunlar, 1846-1848 yılları arasında Meksika-Amerika Savaşı’na yol açtı ve savaşı Meksika kaybetti.

Barış antlaşmasının şartlarına göre Meksika, 1,3 milyon kilometrekarelik toprağını ABD’ye devretti ve Teksas’ın kaybını resmen kabul etti. Meksika’nın yüzölçümü yaklaşık yüzde 40 azaldı. Şu anda bu eski Meksika toprakları üzerinde Kaliforniya, New Mexico, Arizona, Nevada, Utah, Colorado ve Wyoming’in bir kısmı bulunuyor. ABD, bu topraklar için 15 milyon dolar tazminat ödedi ve İspanyollar’la yapılan anlaşmada olduğu gibi, Meksika hükümetine yönelik tüm tazminat taleplerini üstlendi; bu da ek 3,25 milyon dolar demekti.

1854’te Meksika, Güney Kaliforniya’yı ABD’ye sattı. Şu anda bu topraklar Arizona ve New Mexico eyaletlerinin bir parçası. Bu satışta, ABD’nin Meksika Büyükelçisi James Gadsden’in payı büyüktü. Gadsden, diplomatik görevinden önce Güney Carolina Demiryolu Şirketi’nin başkanı olarak çalışmış ve Atlantik Okyanusu’ndan Pasifik’e uzanan bir demiryolu hattı inşa edilmesi için lobi yapmıştı. Gadsden, Meksika Devlet Başkanı Santa Anna’yı 120 bin kilometrekarelik bir alanı 10 milyon dolara satmaya ikna etti.

Ancak bu anlaşma, Meksika halkı arasında hoşnutsuzluğa neden oldu ve ertesi yıl Santa Anna devrildi. Yeni demiryolu projesi ise sekteye uğradı. Önce sektör bir krize girdi, ardından ABD’de İç Savaş başladı. Sonuç olarak, Gadsden’in satın aldığı topraklarda ilk transkıtasal demiryolu rayları ancak 1878’de döşenebildi.

Rus Vadileri

Yüzyılın başlarında Rusya da Amerika’da toprak satın alıyordu. Modern Kaliforniya’nın bulunduğu bölgede Ruslar, Fort Ross kalesini inşa etti ve Kızılderililer’den mücevher, giysi, balta gibi sıradan ve ucuz eşyalarla ödeme yaptı. Ancak o dönemde Kaliforniya’da Amerikan yönetimi yoktu. Bu topraklar önce İspanya’nın kontrolündeydi, ardından bağımsız Meksika’nın bir parçası oldu ve 1848’de ABD tarafından satın alındı ama bu sefer Rus yerleşimi olmadan.

Fort Ross, yarı devlet kolonyal ticaret şirketi olan Rus-Amerikan Şirketi tarafından kuruldu. Şirketin sermayesi tamamen Rusya’ya aitti ve adındaki “Amerikan” ifadesi, faaliyet gösterdiği kıtaya atıfta bulunuyordu. Şirket, Alaska’daki Rus yerleşimlerini desteklemek için Kaliforniya’da tarım yapıyor, gemi inşa ediyor ve kürk ticareti yapıyordu. Ancak yıllar geçtikçe işler kötüye gitti. 1841’de Fort Ross ve diğer varlıklar, İsviçre kökenli Meksikalı girişimci John Sutter’a satıldı. Yedi yıl sonra Kaliforniya’da ilk altın bulundu ve “altına hücum” dönemi başladı.

Fort Ross, sadece 42 bin 857 rubleye satıldı. Bu parayla o dönemde Moskova’nın merkezinde güzel bir konak alınabiliyordu. Bir iddiaya göre Sutter, ödemeyi tam yapmadı: Üçte birini nakit olarak ödedi, bir kısmını buğdayla yüksek fiyattan ödedi ve bir kısmını da hiç ödemedi. Bir başka iddiaya göre ise “altına hücum” başladıktan sonra Rusya’ya olan tüm borçlar kapatıldı. 2014’te Devlet Duması üyesi Mihail Degtyarev, Rusya Dışişleri Bakanlığı’na anlaşma şartlarının yerine getirilmemesi nedeniyle satışı iptal etme ve Amerikan topraklarını Rusya’ya geri kazandırma önerisinde bulundu.

Rus Kuzeyi

Alaska’yı, ünlü bir şarkıda iddia edildiği gibi Katerina değil, 1867’de II. Aleksandr sattı. Bunun birkaç nedeni vardı. İlk olarak, Rusya ekonomik bir krizle karşı karşıyaydı. Rothschildler’den alınan kredinin faizini ödemek için paraya ihtiyaç vardı. İkinci olarak, çar, denizaşırı toprakların yeterince korunmadığını ve bu nedenle kolayca ele geçirilebileceğini düşünüyordu. O dönemde Alaska’da altın bulunmuştu ve bölge maceraperestlerle doluydu. Rus yetkililerin onları kontrol etme imkanı yoktu.

Toprak, o dönemde dostane ilişkiler içinde olan ABD’ye 7,2 milyon dolara satıldı. Bu miktar, Rothschildler’den alınan kredinin yüzde 10’undan azdı ve hektar başına 5 sentten daha ucuzdu. Bu uygunsuz fiyata rağmen ABD, satın alma konusunda pek istekli değildi. Ruslar, Amerikalı politikacıları ikna etmek ve hatta rüşvet vermek zorunda kaldı. Rus Büyükelçisi Eduard Stoeckl, rüşvet için 144 bin dolar harcadı ve buna rağmen Alaska’nın satın alınması kararı ABD Senatosu’nda sadece bir oy farkla kabul edildi. Anlaşmaya karşı çıkanlar, yeni toprakları “Seward’ın buzdolabı” (Grönland’ı satın almak isteyen Dışişleri Bakanı Seward’ın adıyla) olarak adlandırdı ve hükümeti boşa para harcamakla suçladı. Ancak “altına hücum”, ABD’nin tüm masraflarını fazlasıyla karşıladı.

Alaska için ödenen paranın Rusya’ya hiç ulaşmadığına dair bir efsane var. Söylentiye göre para İngiltere’ye transfer edildi, altın külçeleri satın alındı ve “Orkney” adlı gemiyle St. Petersburg’a gönderildi. Fakat gemi yolda battı ve yükü sigortalayan şirket sadece kısmi tazminat ödeyerek iflas etti. Gerçekte ise Devlet Arşivi belgeleri, Amerikan parasıyla Kursk-Kiev, Ryazan-Kozlov ve Moskova-Ryazan demiryolları için ekipman satın alındığını gösteriyor.

Filipin Ormanları

1896’da Filipinler halkı, İspanyol yönetimine karşı ayaklandı. Bağımsızlık mücadelesinde bir müttefik arıyorlardı ve bu müttefik ABD olabilirdi. Amerikalılar destek sözü verdi ve iki yıl sonra İspanya’ya savaş ilan etti. Savaş, Aralık 1898’de Paris Barış Antlaşması’nın imzalanmasıyla hızlıca sona erdi. Antlaşmaya göre ABD, Porto Riko ve Guam adalarını (ABD’ye dahil olmayan ancak yönetimi altında olan bölgeler) aldı. Ayrıca Küba ve Filipinler üzerinde kontrol sahibi oldu.

Fakat Filipinler ile ilgili durum pek de hoş değildi. Savaşın bitmesine birkaç ay kala Filipinler bağımsızlığını ilan etti, ancak ABD bunu tanımadı. Bunun yerine Amerikalılar, Paris Antlaşması’na bu adaları İspanya’dan 20 milyon dolara satın aldıklarını yazdı. Adalılar, bağımsızlık yerine yeni bir sahip buldukları için öfkelendi. Filipinler Devlet Başkanı Emilio Aguinaldo, yeni bir savaştan açıkça bahsetti ve kısa süre sonra savaş başladı.

Çatışmaların fitilini, 4 Şubat 1899 gecesi bir Filipinlinin ölümü ateşledi. Muhtemelen, İngilizce bilmediği için bir ABD askeri üssüne yanlışlıkla girdi ve nöbetçi tarafından vuruldu. Amerikan ordusu, Filipinli milisleri hızla yenilgiye uğrattı, ancak ülkede gerilla savaşı başladı. Resmi olarak savaş, 1902’de esir alınan Aguinaldo’nun Amerikan yönetimini tanımasıyla sona erdi, ancak gerilla saldırıları 10 yıl daha devam etti. Savaş, ABD’ye 600 milyon dolara mal oldu, yani İspanya’ya ödenen miktarın 30 katı. Filipinliler ise 1935’te ABD’den özerklik, 1946’da ise tam bağımsızlık kazanarak mücadelelerini sonlandırdı.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English