Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Devlet Başkanları Birinci Zirvesi, Türkmenistan’ın Avaza bölgesinde yapıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, zirve kapsamında Avaza’da Türkmenistan ve Azerbaycanlı mevkidaşlarıyla bir araya geldi. Ayrıca heyetler arası görüşmeler de gerçekleştirildi.
İkili görüşmelerin ardından, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ile liderler toplantısında bir araya geldi. Üç lider, heyetler arası görüşmelere başkanlık etti.
Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Devlet Başkanları Birinci Zirvesi’nin ana gündemi ise Türkmen gazının dünya pazarına taşınması. Bu çerçevede liderler, Türkmen doğal gazının Azerbaycan ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya transferi konusunu ve yol haritasını ele alıyor.
‘Yeni imkanları değerlendiriyoruz’
Zirve kapsamında açıklamalarda bulunan Erdoğan, “Hedefimiz küresel ve bölgesel dinamiklerle birlikte gelişen yeni imkanları, bölgemizin refahı doğrultusunda değerlendirmektir. Beraber hareket ettiğimiz her konuda başarıya ulaşacağız” dedi.
Türkmenistan ve Azerbaycan’dan Türkiye’ye elektrik nakli konusunda çalışmaya hazır olduklarını belirten Erdoğan, Türk Devletleri Teşkilatı’na (TDT) gözlemci üye olarak katılan Türkmenistan’ın tam üyelik sürecinin de en kısa sürede tamamlanmasının önemine işaret etti.
Avaza Zirvesi’nin ağırlıklı olarak doğal gaz konusundaki projelere yönelik olduğu ile getirilirken, Erdoğan daha önce yaptığı açıklamadan Türkmen gazının Hazar üzerinden Türkiye’ye getirilmesini temenni ettiklerini söylemişti.
Üç ülke arasında 5 anlaşma imzalandı
Zirvesi kapsamında, Türkiye, Türkmenistan ve Azerbaycan arasında 5 anlaşma imzalandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in katılımıyla, Avaza Kongre Merkezi’nde gerçekleşen törende, ticaret, bilim, eğitim, kültür, gümrük, enerji ve ulaştırma alanlarındaki anlaşmalara imza atıldı.
Bu kapsamda, 3 ülke arasında, “Ticari ve Ekonomik İşbirliğine Dair Anlaşma”, “2023-2025 Yıllarına Yönelik Bilim, Eğitim ve Kültür Alanlarında İşbirliği Çerçeve Programı”, “Gümrük Geçiş Noktalarında Gümrük Prosedürlerine İlişkin Bilgi Değişimine Yönelik Ortak İstişare Komisyonu Kurulmasına Dair Mutabakat Zaptı”, “Ulaştırma Alanında İşbirliğinin Daha Fazla Geliştirilmesine İlişkin Mutabakat Zaptı” ve “Enerji Alanında İşbirliğinin Geliştirilmesine Dair Mutabakat Zaptı” imzalandı.
Türkmen gazının önemi
Orta Asya ile İran arasında yer alan stratejik konumu ile İran’ın Orta Asya’ya açılan kapısı olma niteliğini taşıyan Türkmenistan için ayrıca, Özbekistan, Tacikistan ve Afganistan’ın da Hazar Denizi’ne açılan penceresi benzetmesi yapılmaktadır. Dolayısıyla Türkmenistan’ın hem kuzey-güney istikametinde hem de doğu-batı yönünde gelişen ticaret yollarının merkezinde bulunan oldukça önemli bir stratejik konuma sahip olduğu söylenebilir.
Türkmenistan ayrıca, 24,5 trilyon metre küp doğal gaz rezervi ile dünyada en büyük doğal gaz rezervine sahip ülkeler arasında Rusya, İran ve Katar’dan sonra 4. sırada yer almaktadır.
Türkmen doğal gazının Hazar üzerinden Avrupa’ya ulaştırılmasının önündeki en önemli engel olarak değerlendirilen denizin hukuki statüsü sorununda tarafların uzlaşıya vararak 12 Ağustos 2018 tarihinde Aktau Anlaşması’nı imzalamaları ile çözülmesi ise Türkmenistan’ın önemini artırmaktadır.
Halihazırda Çin de bu kaynakların çıkartılması ve nakledilmesi için Türkmen gaz sahalarının geliştirilmesi üzerine yatırım yapmaktadır. 2009’da Çin ile Türkmenistan arasında açılan doğal gaz boru hattı üzerinden geçen gaz, 2016 yılında Çin’in toplam ithalatının yaklaşık %77’sini oluşturmuştur.
Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştırılabilir
Ukrayna savaşı ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlar sonrası kuzey koridorunun riskle hale gelmesiyle Türkiye’nin enerji merkezi olması gündemde.
Orta koridorun daha cazip hale geldiğini belirten uzmanlar, Türkmen doğal gazının Türkiye üzerinden uluslararası piyasalara açılabileceği ve Avrupa’nın enerji ihtiyacına çözüm olabileceği görüşünü paylaşıyor. Hatta Türkmen gazının ardından İran ve Irak Kerkük gazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya sevki ihtimali tartışılıyor.
Türkmen gazının Türkiye üzerinden Avrupa pazarına taşınması projesi ilk olarak temmuzda Aşkabat’ta toplanan hükümetler arası karma komisyonda ele alınmıştı.
Türkmen gazını Türkiye’ye ulaştırmak için 3 alternatif konuşuluyordu: Hazar üzerinden TANAP hattının kullanılması, SWAP anlaşması veya gemiler ve gemilerden sonra da boru hattı kullanımı.
Türkiye ile Türkmenistan arasında halihazırda 2 milyar dolar olan ticari ilişkinin yıl sonuna kadar 3 milyar ve sonrasında 5 milyar dolar seviyesine çıkarılması hedefleniyor.
