Stephan Ossenkopp, araştırmacı, Schiller Enstitüsü
Rusya’nın Kazan kentinde düzenlenen 16. BRICS Zirvesi, tarihi bir dönüm noktası olarak karşımıza çıkıyor. Zirve öncesinde gerçekleştirilen 200’den fazla etkinlikle ev sahibi olarak Rusya, BRICS’in yeni liderlerinin çok kutuplu ve adil bir dünya düzeni oluşturma sürecini hızlandırması için zemin hazırladı.
İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Etiyopya gibi dört yeni üye, Asya, Arap Yarımadası ve Afrika arasında stratejik bir kara köprüsünde yer alıyor. Suudi Arabistan da katılacak.
Bu ülkelerin tamamı, enerji ve diğer kaynaklar açısından önemli bir potansiyele sahip. Ekonomik büyüme giderek daha fazla BRICS ülkelerine yönelmiş durumda.
Geçtiğimiz günlerde BRICS maliye bakanlarının katıldığı bir toplantıda, Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov, BRICS ülkelerinin yıllık ekonomik büyüme oranının yüzde 4,4 olduğunu, bu oranın dünya ortalaması olan yüzde 3,2’nin çok üzerinde olduğunu, G7 ülkelerinin ise yüzde 1,7 ile geride kaldığını belirtmişti.
En az 30 diğer ülkenin de BRICS etkinliklerine bir şekilde katılması ve üye olmak için başvurması bekleniyor. Belarus, Küba, Malezya, Azerbaycan gibi ülkeler üyelik için şimdiden başvuruda bulundu.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da zirveye katılacak, üstelik Türkiye bir NATO üyesi olmasına ve Avrupa Birliği ile yakın ticari ilişkileri bulunmasına rağmen.
Bu yüksek ilginin pek çok nedeni var. ABD ve giderek daha fazla AB, dünya genelinde ekonomik, mali ve siyasi sistemlerinin başarısız olduğu bir ülke olarak görülüyor. Wall Street’in spekülatif aşırılıklarıyla baş edemiyor ve kendi kamu borcunu dahi kontrol edemiyor. Ayrıca, nükleer güç olan Rusya ile doğrudan bir çatışma riski taşıyor ve Orta Doğu’da İsrail’in acımasız eylemlerine destek veriyor.
Bu sebeple, dünya toplumunun büyük bir kısmı BRICS’i yükselen yeni dünya düzeninin yıldızı olarak görürken, Batı’nın bazı kesimleri ise bunu engellemek için ellerindeki tüm araçları kullanmaya çalışıyor.
Bu araçlar arasında yaptırımlar, ticaret savaşları ve ekonomik ayrışma (decoupling) yer alıyor. Zirvede BRICS, bu alanda bir dizi çözüm paketi tartışacak ve nihai hedef, yeni bir finansal sistemin kurulması olacak.
BRICS uzman grubu, maliye bakanları ve merkez bankası başkanları, şimdiden çeşitli öneriler sundu. İlk hedef, doların devre dışı bırakıldığı, Batı’nın hakimiyetindeki SWIFT sisteminden daha hızlı ve daha ucuz bir sınır ötesi ödeme sistemi oluşturmak.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, böyle bir ödeme sisteminin oluşturulmasını en öncelikli konulardan biri haline getirdi. Ekonomistler Jeffrey Sachs, Paulo Batista ve Sergey Glazyev ise bir adım daha ileri giderek, BRICS içi ticaret için dijital bir takas para birimi oluşturulması çağrısında bulunuyorlar.
Bu sistem, BRICS ülkelerinin ulusal para birimlerini kullanmaya devam ederken uluslararası hesaplarını kapatma imkânı tanıyacak. Uzmanlar, Batı’nın finansal sisteminin artık reform edilemez olduğuna inanıyor.
Doların rezerv para birimi olarak itibarı giderek zayıflıyor. Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi kurumlar, Amerikan hegemonyasını sürdürmeye yarayan araçlar haline gelmiş durumda.
Bu nedenle BRICS ekonomistleri, BRICS’e ait bir rezerv para birimi oluşturulmasını savunuyor. Ev sahibi olan Devlet Başkanı Putin, bu konuda daha temkinli ve kademeli ilerlemek istese de yaptırımlar ve Batı’nın neo-kolonyal yöntemlerinden etkilenen gelişmekte olan ülkelerin beklentileri oldukça yüksek. Bu ülkeler, BRICS’in yeni, adil ve merkeziyetsiz bir finansal sistem yaratacağına inanıyor.
Aynı zamanda, Rusya Devlet Başkanı, BRICS’e ait Yeni Kalkınma Bankası’nın (New Development Bank-NDB) yeni, çok taraflı bir kurum olarak genişletileceğini duyurdu.
Yerel para birimlerinin payı artacak ve dolar giderek daha az kullanılacak. Ayrıca, küresel güneydeki büyük teknoloji ve altyapı projeleri için daha fazla kredi ve özel yatırımın mobilize edilmesi planlanıyor.
Bu yılki BRICS Zirvesi, küresel çoğunluğun sesini duyurabilmeli ve bu konuda harekete geçmeli. Dünya öylesine büyük tektonik değişimlerden geçiyor ki, ABD’nin ve son beş yüzyılın Avrupa kolonyal güçlerinin rolü, kendi kibirleri nedeniyle giderek zayıflıyor.
Bu hegemonların, hem güney yarımküre ülkelerine hem de Rusya, Çin, İran, Ortadoğu gibi bölgelere karşı uyguladığı politikalar, tahammül edilemez bir hale geldi.
Dünyanın büyük çoğunluğu, soğuk ya da sıcak bir savaşın dar kalıbına tekrar hapsedilmek istemiyor; bu savaşların bir kez daha kurbanı olup büyük zararları üstlenmek istemiyorlar.
Eğer uzun zamandır beklenen BRICS zirvesi, tüm bu ülkelerin kapısını açmanın, onları dahil edip entegre etmenin bir yolunu bulabilirse, Atlantik ötesinden Asya-Pasifik bölgesine ve tarafsız küresel güneyin yükselişine doğru olan bu kayma tamamlanmış olacak.
Bugün yaşanan değişimler, tarihi ölçekte. Bunun yanında, ABD seçimleri bile sınırlı bir öneme sahip. Pek çok insan, Demokrat ya da Cumhuriyetçi hiçbir partinin küresel toplumun ihtiyaçlarına ve zorunluluklarına cevap verecek çözümleri sunamadığını kabul ediyor.
Asıl büyük soru şu: ABD ve NATO müttefikleri, sonuçları tüm gezegen için ölümcül olabilecek bir savaşı başlatacak mı? Ancak bu kaçınılmaz değil; eğer BRICS’in dinamizmi zamanla Atlantik ötesindeki devletler tarafından da kabul edilirse, bu savaş engellenebilir.
Şu gerçeğin anlaşılması gerekir: BRICS, düşmanca bir askeri ittifak değil, kalkınma ve ilerlemeye dayalı, ortak bir kader anlayışına sahip çok kutuplu bir topluluktur.
Rusya Devlet Başkanı’nın BRICS medya gruplarına söylediği gibi: “Kimseyi dışlamıyoruz; kapımız herkese açık.”
