Konu hakkında bilgi sahibi kişilerin Nikkei Asia’ya aktardığına göre, Çin, Apple ve diğer Amerikan teknoloji şirketlerinin ihracatına yönelik denetimlerini artırarak Güneydoğu Asya ve Hindistan’daki üretimlerini artırma çabalarını engelliyor.
Daha sıkı gümrük kontrolleri, Pekin’in aralık ayı başında uygulamaya koyduğu çift kullanımlı teknoloji ihracat kontrolleriyle ilgili ve Vietnam ve Hindistan’a yapılan üretim ekipmanı ve malzeme sevkiyatlarında günler hatta haftalar süren gecikmelere neden oldu.
Çift kullanım, hem askeri hem de ticari uygulamalar için kullanılabilen ürün ya da teknolojileri ifade etmektedir.
Seçilmiş Başkan Donald Trump’ın tüm Çin mallarına %10 gümrük vergisi uygulama tehdidinde bulunması HP, Dell, Microsoft ve Apple gibi şirketlerin Çin’den daha hızlı uzaklaşmasına neden oldu.
Biden’dan yeni çip kontrolleri
Teknoloji tedarik zinciri son haftalarda artan Washington-Pekin geriliminin sıcaklığını hissediyor. Pazartesi günü Biden yönetimi, Çin’in gelişmiş yapay zeka çiplerine erişimini engellemek için yeni bir kontrol turu başlattı; bu hamle, aralık ayında 140’tan fazla Çinli kuruluşu ticaret kara listesine eklemesinden bir aydan biraz fazla bir süre sonra geldi. Çin bu son hamleye ABD’ye galyum, germanyum, antimon ve diğer süper sert malzemelerin ihracatını yasaklayarak misilleme yaptı.
Bir Apple tedarikçisinin yöneticisi, “Sadece Apple değil, diğer Amerikalı müşterilerin malzeme ve ekipman ihracatı da etkileniyor,” dedi. “Gümrük kontrolleri bugünlerde çok daha sıkı, bu da Çin dışındaki genişleme programlarını gerçekten etkiliyor” diye ekledi.
Başka bir Amerikan şirketinde çalışan ve durum hakkında bilgi sahibi olan bir kişi ise “Bizi daha da rahatsız eden şey, bazı ürün ve araçların çift kullanım listesinde bile yer almamasına rağmen, sırf benzer HS kodlarına sahip oldukları için gümrüklerde daha sıkı incelemelere tabi tutuluyor olması” dedi. “Akıllı telefonlar için bazı hız test ekipmanları bile, [Çin gümrükleri] bunun askeri kullanımla ilgili olabileceğini iddia edebiliyor” diye ekledi.
Kaynaklar, tedarik zincirinin geçen yıl ağustos ayında Çin gümrüklerinin Güneydoğu Asya veya Hindistan’a giden üretim ekipmanı ihracatlarını belirli bir neden göstermeksizin günlerce beklettiği münferit vakalarla karşılaşmaya başladığını söyledi. İki kişi, Çinli gümrük yetkililerinin daha sıkı incelemelere gerekçe olarak yeni ihracat kontrollerini göstermesiyle durumun aralık ayı başından bu yana tırmandığını söyledi.
Yeni rota Hindistan ve Güneydoğu Asya
Apple, Microsoft, Google, Amazon, HP ve Dell gibi Amerikan şirketleri son beş altı yıldır Güneydoğu Asya ve Hindistan’da agresif bir şekilde üretim kapasitelerini artırıyorlar. Halihazırda belirli miktarda kapasite kaydırmış olmalarına rağmen, şirketler Çin dışındaki yeni üretim hatlarını inşa etmek için hala Çin’den ihraç edilen malzeme ve ekipmanlara güveniyor.
“Birçok malzeme Çin’den temin ediliyor ve bu ülkede üretilen daha ucuz ekipmanlara alıştık. Yeni tedarikçiler bulmak ve bunları doğrulamak zaman ve ekstra maliyet gerektiriyor,” diyor konuyla ilgili üçüncü bir kişi: “Sadece bir [parça] ekipman eksik olsa bile üretim hatlarını kuramayız”
Çin, teknoloji tedarik zincirlerinde yaygın olarak kullanılan tungsten, grafit, magnezyum ve alüminyum alaşımları gibi hammadde ve metaller de dahil olmak üzere 160 sayfadan fazla çift kullanımlı ürün ve teknoloji listeledi. Listede, 125 C’den eksi 54 C’ye kadar değişen sıcaklıklarda çalışabilen analog-dijital dönüştürücüler ve elektronik cihazların üretiminde yaygın olarak kullanılan jiroskop test araçları gibi test ve üretime yönelik bazı ekipmanlar da yer alıyor.
Galyum ve grafit, çip yapımı ve elektrikli araçlar ve güç sistemleri gibi yüksek voltajlı uygulamalar için gereklidir. Biden yönetimi 2021 tedarik zinciri incelemesinde bunları, Çin tedarikine endişe verici derecede bağımlı olan stratejik malzemeler olarak tanımladı.
Teknoloji tedarik zinciri analisti olan Chiu Shih-fang, tedarik zinciri kontrollerine göre Çinli şirketlerin bile benzer şekilde daha sıkı ihracat incelemesiyle karşı karşıya olduğunu söyledi.
Nikkei Asia’ya konuşan Chiu, “Benim gözlemlerime göre, Trump’ın gümrük vergisi savaşı tehditleri ve Çin ekonomisindeki kötüleşme, Çin gümrük kontrollerinin artmasının arkasındaki ana etkenler” dedi. “Bu, şirketlerin Çin’den uzaklaşma hızını yavaşlatmak için politikasını güçlendirmenin kapsamlı bir önlemidir. … Bu tür olaylar devam ederse şirketlerin çeşitlendirme planları üzerinde bir etkisi olacaktır” dedi.
Elon Musk liderliğindeki bir konsorsiyum pazartesi günü yaptığı açıklamada, ChatGPT’nin yaratıcısı OpenAI’ı denetleyen kâr amacı gütmeyen kuruluşu satın almak için 97,4 milyar dolar teklif ettiğini duyurdu.
Bu girişimin, Musk’ın yapay zeka girişiminin kâr amacı güden bir modele geçmesini önleme çabalarındaki son hamle olduğu düşünülüyor.
Musk’ın teklifinin, OpenAI CEO’su Sam Altman ileChatGPT üreticisinin üretken yapay zeka alanında bir lider olarak yönü konusunda devam eden gerilimi tırmandırması bekleniyor.
Musk’ın teklifine karşılık Sam Altman X’te, “Hayır teşekkür ederim ama isterseniz Twitter’ı 9,74 milyar dolara satın alırız,” şeklinde bir paylaşımda bulundu.
Musk, 2015 yılında Altman ile birlikte OpenAI’ı kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak kurdu fakat sonrasında şirketin yönetimi konusunda anlaşmazlığa düşerek ayrıldı ve 2023’te rakip bir yapay zeka girişimi olan xAI’ı başlattı.
Musk, Başkan Donald Trump’ın yakın bir müttefiki. Trump’ın seçilmesini desteklemek için 250 milyon doların üzerinde katkıda bulundu ve şu anda federal bürokrasiyi önemli ölçüde azaltmaya odaklanan yeni kurulmuş bir Beyaz Saray birimi olan Hükümet Verimliliği Departmanının (DOGE) başında bulunuyor.
Kısa bir süre önce Musk, Trump tarafından Beyaz Saray’da açıklanan 500 milyar dolarlık OpenAI liderliğindeki Stargate yapay zeka girişimini eleştirmişti.
Bu arada OpenAI kâr amacı gütmeyen bir kuruluştan kâr amacı güden bir kuruluşa geçmek için çalışıyor ve yapay zeka modellerini ilerletmek için gereken yatırımı çekmek için bu değişimin gerekli olduğunu savunuyor.
ABD Başkanı Donald Trump, Adalet Bakanlığına, Amerikalıların iş bağlamak için yabancı hükümet yetkililerine rüşvet vermesini yasaklayan ABD yolsuzlukla mücadele yasasının uygulanmasını durdurma talimatı verdi.
Başkan, pazartesi günü ABD Adalet Bakanı Pam Bondi’ye 1977 tarihli Yurtdışı Yolsuzluk Faaliyetleri Yasasının (FCPA) uygulanmasını durdurma talimatı veren kararnameyi imzaladıktan sonra Oval Ofis’te yaptığı açıklamada, “Bu Amerika için çok daha fazla iş anlamına gelecek. [Yasa] Kağıt üzerinde kulağa hoş geliyor ama [uygulamada] bu bir felaket,” dedi.
Trump, yasanın, bir Amerikalının yabancı bir ülkeye gitmesi ve orada “yasal, meşru ya da başka bir şekilde” iş yapmaya başlaması halinde, “neredeyse garantili bir soruşturma, iddianame ve bu nedenle kimsenin Amerikalılarla iş yapmak istememesi” anlamına geldiğini ileri sürdü.
Financial Times’ın (FT) aktardığına göre bir Beyaz Saray yetkilisi de ülkenin “ulusal güvenliğinin Amerika’nın ve şirketlerinin dünya çapında stratejik ticari avantajlar elde etmesine bağlı olduğunu” söyledi.
Yetkili, “Başkan Trump, Amerikan şirketlerinin rekabet gücünü azaltan aşırı ve öngörülemez FCPA uygulamalarını durduruyor,” diye ekledi.
FCPA, geçen yıl emtia ticareti yapan Trafigura’nın Brezilya’da devlet kontrolündeki petrol şirketi Petrobras ile iş yapmak için verdiği rüşvetlerle ilgili olarak şirket ile vardığı savunma anlaşması da dahil olmak üzere, Adalet Bakanlığının en yüksek profilli davalarından bazılarının temelini oluşturmuştu.
2022 yılında McKinsey’in eski üst düzey ortaklarından biri, eski Güney Afrika Devlet Başkanı Jacob Zuma’nın yönetimi sırasında geniş çaplı bir yolsuzluk skandalıyla ilgili olarak FCPA’i ihlal eden bir komploya karışmaktan suçlu bulunmuştu.
Geçtiğimiz ekim ayında ise ABD’li savunma devi RTX, silah satışını kolaylaştırmak için Katarlı bir yetkiliye rüşvet verdiği ve Pentagon’u Patriot füze sistemleri de dahil olmak üzere silahlar için fazla ödeme yapması için dolandırdığı iddiaları üzerine 950 milyon dolardan fazla ödeme yapmayı kabul etmişti.
Beyaz Saray yetkilisi, Bakan Bondi’nin “Amerikan rekabetçiliğini ve federal kanun uygulama kaynaklarının etkin kullanımını teşvik eden” yeni bir uygulama rehberi yayınlayacağını ve önceki ve mevcut FCPA eylemlerinin gözden geçirileceğini söyledi.
Yetkili, ABD şirketlerinin yasanın “aşırı uygulanmasından” zarar gördüğünü çünkü “uluslararası rakipler arasında yaygın olan uygulamalara girmelerinin yasaklandığını, bunun da eşit olmayan bir oyun alanı yarattığını” sözlerine ekledi.
Beyaz Saray, ABD ulusal güvenliğinin kritik madenler ve derin su limanları gibi çeşitli altyapı varlıklarında stratejik avantajlar gerektirdiğini söyledi. FCPA kovuşturmalarının Amerikan ekonomisine giderek artan bir maliyet yüklediğini savunan yetkili, Adalet Bakanlığı ve Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) tarafından geçen yıl yasayla ilgili açılan 26 icra davasına atıfta bulundu.
Yetkili, her yıl onlarca yaptırım davası açılmasının şirketlerin ve kolluk kuvvetlerinin kaynaklarını tükettiğini söyledi. Yetkililer, 2024 yılı sonunda otuz bir şirketin FCPA ile ilgili soruşturma altında olduğunu da sözlerine ekledi. SEC, “yüksek öncelikli bir alan” olarak tanımladığı FCPA uygulamasını güçlendirmek için 2010 yılında özel bir birim kurmuştu.
ABD Başkanı Donald Trump, bir sentlik madeni para üretiminin artan maliyetini gerekçe göstererek Hazine Bakanlığına yeni madeni para basımını durdurma talimatı verdiğini söyledi.
Trump Truth Social’da, “Amerika Birleşik Devletleri çok uzun zamandır bize 2 sentten daha pahalıya mal olan bozuk paralar basıyor. Bu çok büyük bir israf! ABD Hazine Bakanıma yeni kuruş üretimini durdurması talimatını verdim,” diye yazdı.
Trump paylaşımında, “Her seferinde bir kuruş bile olsa, büyük ulusumuzun bütçesinden israfı söküp atalım,” dedi.
Trump kampanyası sırasında peniyi ortadan kaldırma arzusundan bahsetmemişti. Fakat Elon Musk’ın başında bulunduğu Devlet Verimliliği Departmanı (DOGE), geçen ay X’te kuruşun maliyetini vurgulayan bir gönderide bu ihtimali gündeme getirmişti.
ABD Darphanesi, eylül ayında sona eren 2024 mali yılında ürettiği yaklaşık 3,2 milyar peniden 85,3 milyon dolar kaybettiğini bildirdi. Bir önceki yıl 0,031 dolar olan her bir kuruş yaklaşık 0,037 dolara mal oldu.
Darphane nikelden de para kaybediyor; 0,05 dolarlık madeni paraların her birinin üretimi yaklaşık 0,14 dolara mal oluyor.
Trump’ın bir sentlik düşük madeni parayı tek taraflı olarak ortadan kaldırma gücüne sahip olup olmadığı belli değil. Madeni paraların boyutu ve metal içeriği de dahil olmak üzere para birimi özellikleri Kongre tarafından belirleniyor.
Kongre üyeleri bakır kaplamalı çinko madeni paraları hedef alan yasaları defalarca gündeme getirdi. Kongre Araştırma Servisine göre, yıllar boyunca yapılan teklifler peninin üretimini geçici olarak durdurmayı, tedavülden kaldırmayı ya da fiyatların en yakın beş sente yuvarlanmasını zorunlu kılmayı denedi.
Madeni paranın kaldırılmasını savunanlar maliyet tasarrufu, kasalarda daha hızlı ödeme ve bazı ülkelerin bir sentlik madeni paralarını çoktan kaldırmış olmalarını gerekçe gösteriyorlar. Örneğin Kanada, 2012 yılında madeni para basımını durdurmuştu.
Bu, ABD’nin en değersiz madeni parasını ortadan kaldırdığı ilk sefer olmayacak. Yarım sentlik madeni para 1857 yılında Kongre tarafından tedavülden kaldırılmıştı.
Trump’ın yeni yönetimi keskin bir şekilde maliyetleri azaltmaya odaklandı ve bu göreve getirilen Musk, 2 trilyon dolarlık tasarruf hedefini belirlemeye çalışırken tüm kurumları ve federal işgücünün büyük bölümünü hedef alıyor.