Çin’in Orta Doğu’ya yaklaşımı İsrail ve Hamas arasındaki son çatışmalarla test edilirken, analistler Çin’in yaklaşımını değiştirmeyeceğini ve bir Filistin devletinin kurulmasını desteklemeye devam edeceğini söyledi.
İsrail’in Hamas saldırısının ardından “savaş hali” ilan etmesinden bir gün sonra Çin; Rusya, Türkiye ve bazı Arap devletlerine katılarak, sükunet ve itidal çağrısında bulundu.
Batı’daki ve hatta Asya’daki çoğu ülkenin aksine Çin Hamas’ı kınamadı ya da İsrail’e destek vermedi.
Pazar günü Birleşmiş Milletler’de yapılan acil bir oturumda Çin Büyükelçisi Zhang Jun Çin’in “sivillere yönelik tüm şiddet ve saldırıları kınadığını” ve “tüm tarafların sivillere ve sivil tesislere yönelik saldırılardan ve tahribattan kaçınması gerektiğini” söyledi.
Pekin’in tepkisi, uzun zamandır sürdürdüğü yabancı çatışmalardan uzak durma politikasıyla tutarlıydı.
Şanghay Uluslararası Çalışmalar Üniversitesi Orta Doğu Çalışmaları Enstitüsü profesörlerinden Fan Hongda, İsrail devletinin yanı sıra bağımsız bir Filistin devletini öngören iki devletli çözümün uluslararası toplum tarafından çatışmayı sona erdirmenin bir yolu olarak genel kabul gördüğünü söyledi.
Ancak Çin’in son saldırılara verdiği tepki, İsrail tarafından eleştirildi:
“Şu ana kadar Çin’in BM’de Dışişleri Bakanlığı ve Zhang aracılığıyla verdiği yanıt, Filistinli teröristlerin İsraillilere karşı bilinen tüm insani ve uluslararası hukuku ihlal eden insanlık dışı barbarlıklarının kristal berraklığındaki kanıtları karşısında ahlaksızca olmuştur.”
Gazze Şeridi’ni kontrol eden Filistinli direniş örgütü Hamas’ın hafta sonu gerçekleştirdiği saldırılar, 50 yıl önceki Yom Kippur savaşından bu yana İsrail’e yönelik en kapsamlı saldırı oldu.
Prof. Fan, “Çin’in tutumu özellikle dikkat çekti çünkü Gazze’de yaşananlar önceki çatışmalardan farklıydı ve tepkiler ülkeler arasında farklılık gösterdi” dedi ve ekledi: “Gazze’deki savaş öncekilerden çok farklı ve Çin’in Orta Doğu diplomasisini test ediyor.”
Çin’in Northwest Üniversitesi Orta Doğu Çalışmaları Enstitüsü Müdür Yardımcısı Yan Wei ise şunları söyledi, “Çin, Filistin’in bağımsız bir ülke olarak kendini kurma hakkını vurgulamış ve bu tür çağrıları desteklemiştir çünkü uzun vadede Filistin meselesi Orta Doğu meselesinin özünü oluşturmaktadır ve oluşturacaktır.”
“Filistin meselesi çözülmeden Ortadoğu’da gerçek bir barışın sağlanması çok zor olacaktır” diyen Yan Wei, “Bu Çin’in tutarlı bir pozisyonudur” diye ekledi.
Pekin’in arabuluculuk çabalarını baltalayabilir
Öte yandan uzmanlara göre bu çatışma, İran ve Suudi Arabistan arasındaki diplomatik ilişkileri yeniden tesis etmek üzere Çin’in arabuluculuğunda varılan anlaşma da dâhil olmak üzere bölgedeki diğer barış girişimlerini baltalama tehdidi yaratıyor.
O zamandan bu yana Pekin bölgesel çatışmalarda arabuluculuk yapma konusunda daha istekli olduğunu gösterdi ve hatta Çin Devlet Başkanı Xi Jinping haziran ayında Filistin yönetimi lideri Mahmud Abbas’ı Pekin’de ağırladığında barış görüşmelerini kolaylaştırmayı teklif etti.
Devam eden savaş Netanyahu’nun bu ayın sonlarına doğru gerçekleştirmeyi planladığı Çin gezisine de gölge düşürüyor.
Çin ile bağları güçlendirmek ve Suudi Arabistan ile ilişkilerini normalleştirmek için Pekin’den yardım istemek Netanyahu’nun gündeminin üst sıralarında yer alıyordu.
Pekin’deki İsrail misyonunun başkan yardımcısı Yuval Waks pazar günü yaptığı açıklamada “Bu şartlar altında [ziyaretin] gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini bilmiyorum” dedi.
Şanghay Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü’nde araştırmacı olan Li Weijian, arabuluculuk çabalarının uzun bir süreç olacağını ve Çin’in sorunu tek başına çözemeyeceğini söyledi.
Li, Filistinliler ve İsrailliler arasındaki anlaşmazlığın, “kendi gelişimlerine daha fazla odaklanırken bazı anlaşmazlıklarını bir kenara bırakmaya” istekli olan Suudi Arabistan ve İran arasındaki anlaşmazlıktan farklı olduğunu söyledi.
Li sözlerini şöyle sürdürdü: “Filistin’in toprakları ve başkenti olan bağımsız bir devlet kurmak gibi somut talepleri var ve özel bir bölge olarak varlığını sürdürmesi çok zor. Bu nedenle Çin’in Filistin meselesinin çözümü için bastırması gerekiyor ki marjinalleşmesin ve yeniden uluslararası ilgi odağı haline gelsin.”
