Dünyaca ünlü ekonomi dergisi The Economist, ABD Başkanı Joe Biden döneminde yükselen iktisadi korumacılığı yazdı.
2016 yılında, ABD Ticaret Temsilcisi Michael Froman’ın, ABD’nin rekabetçiliğini artırmak için devlet teşvikine başlamak yerine devlet teşviki veren ülkelerin tavrını değiştirmeyi istediklerini söylediğini hatırlatan The Economist, şimdi bu durumun tersine döndüğün aktarıyor.
Dergi, Biden yönetiminin, küresel çapta devlet teşviklerini ortadan kaldırmak yerine kendi teşvik mimarisini oluşturduğunu belirtiyor.
Önümüzdeki 10 yılda yarı iletkenler, yenilenebilir enerji ve yeşil teknolojilerin de arasında bulunduğu sektörlere 1 trilyon dolarlık yatırım, bu teşviklerin en büyüğü.
Devlet teşvikleri ‘partiler üstü’ bir mesele
Dergi, Washington’daki Cumhuriyetçiler ve Demokratlar için bu yaklaşımın ‘sağduyu’ olduğuna dikkat çekiyor: “Onlar inanıyor ki, bu, Amerika’nın sanayi temelini korumak, yükselen Çin’den gelen meydan okumayı savuşturmak ve ekonomiyi daha yeşil bir büyümeye doğru yeniden yönlendirmek için yegane yol.”
Bu durumun ABD’nin Asya ve Avrupa’daki müttefikleri için zor bir dönemeç anlamına geldiğini savunan The Economist, şimdi bu müttefiklerin kendi teşviklerini oluşturup oluşturmamaya karar vereceklerini yazıyor.
Dergiye göre, kararın küresel bir devlet teşvikleri yarışı olması halinde, uluslararası ticaret sisteminin parçalanması, tüketiciler için daha yüksek maliyetler, inovasyonun önünde daha fazla engel ve siyasi işbirliğine yeni tehditler mümkün olabilir.
‘Serbest ticaret öldü’
ABD’nin serbest ticarete bağlılığında ilk çatlak Donald Trump döneminde gelse de Biden’ın korumacılığı daha çok acıtıyor.
Dergiye konuşan Washington’daki üst düzey bir Asyalı diplomat, “Serbest ticaret öldü. Bu temel oyun teorisi. Bir taraf kuralları delerse, ötekiler de yakında delecektir. Eğer hareket etmezseniz, en çok siz kaybedersiniz,” diyor.
Devlet teşvikleri, uzun süredir ABD ekonomisinin bir parçası olsa da son teşvikler ölçek ve ‘Önce Amerika’ stratejisi bağlamında farklılaşıyor.
Eğer önümüzdeki 10 yılda her yıl 100 milyar dolar teşvik verilirse, bu ABD’nin pandemi öncesi 10 yılda verdiği toplam devlet teşviklerinin iki katı olduğu anlamına gelecek.
‘Yerli malı’na devlet desteği
Yeni teşviklerde, yerel üretim oranına da bakılacak. Bu, serbest ticaret yanlılarının en çok karşı çıktığı şeylerden.
Enflasyonu Düşürme Yasası (IRA), tüketicilere 7.500 dolarlık vergi indirimini, Kuzey Amerika’da üretilen elektrikli araçlar için yapacak.
Dahası, bu elektrikli araçların batarya bileşenlerinin en az yüzde 50’si de Kuzey Amerika’da üretilmeli.
Rüzgar, güneş ve jeotermal projeler de Amerikan demir ve çeliğinin kullanılması durumunda devlet teşviklerinden faydalanabilecek. Bunların da imal edilmiş bileşenlerinin yüzde 50’ye yakını Amerika’da üretilmek zorunda.
COVID, orta sınıf, iklim değişikliği
The Economist’e göre ABD, uzun yıllar boyunca Çin’in sanayi politikalarını kontrol altında tutabileceğine inanmıştı. Bu umutlar boşa çıkınca ve Çin’in yükselişi önlenemez hale gelince, Washington’ın kendi sanayi politikalarına ihtiyaç duyduğu kabul edilmeye başlandı.
Rakip teknolojilere bağımlılığı azaltmak ve tedarik zincirlerini kontrol altına almak, özellikle COVID-19 pandemisi ile birlikte ABD için daha zaruri hale geldi.
ABD’nin ‘sanayisizleşmesi’ ile birlikte kaybolan ‘orta sınıf istihdam’ı yeniden canlandırmak da bu yola girişin nedenleri arasında.
Son olarak, iklim değişikliği ve yeşil enerji yatırımları, ABD’nin karbon emisyonlarını azaltmak için gerekiyor.
ABD’nin müttefikleri ne yapacak?
Dergiye göre, ABD’nin devlet teşviklerinin Çin üzerindeki etkisi açık. Çin’deki yatırımları geri çekmeyi amaçlayan devlet teşviklerine Pekin’in cevabı kendi kendine yeterliliği daha da ön plana çıkarmak ve sanayi için kendi büyük devlet teşviklerini vermek olacak.
ABD’nin müttefikleri açısından ise işler biraz daha karmaşık. Avrupa’nın ABD’ye sert tepki göstermesinin onun zayıflığı ile ilgili olduğunu savunan The Economist, özellikle Ukrayna savaşından sonra yükselen enerji fiyatlarını hatırlattı.
ABD’nin düşük enerji fiyatları nedeniyle avantaj sahibi olduğu açıkken, Avrupa’nın şimdiden yatırım kaybettiği de belirtiliyor.
Tayvan’ın dünyaca ünlü yarı iletken devi TSMC’nin kurucusu Morris Chang de ABD’ye taşınacak yatırımların maliyetinin yüzde 55 daha fazla olacağını söylemişti. Gelişmiş çip üreticileri, kendi uzmanlık zincirlerini kırıp ABD’ye taşımak konusunda fazlasıyla dertliler.
Sonuçsuz çözümler
ABD’nin devlet teşviklerine karşı yapılacak hamlelerden biri, bu ülkeyi Dünya Ticaret Örgütüne (DTÖ) şikayet etmek.
DTÖ’nün yerel içerik oranlı devlet teşviklerini yasaklamaya yönelik hükümler açık. Teoride ABD, DTÖ nezdindeki şikayette suçlu bulunsa bile bu sonuca itiraz edecektir ve bu dosyanın sonu anlamına gelecektir. Çünkü DTÖ’nün, ABD’nin daha önceki müdahalesiyle, işe yarar bir temyiz organı bulunmuyor.
Diğer bir seçenek, Amerikan mallarına, adil olmayan devlet teşviklerini gerekçe göstererek, gümrük tarifesi getirmek olabilir. Yine de bu işleri çok daha zorlaştırır çünkü bu durumda, otomobillerden güneş panellerine, hidrojenden yarı iletkenlere birçok önemli mal bu oyuna dahil edilir.
Sessizlik de bir çözüm olabilir
Öte yandan kenarda durup sessiz kalmanın da bir iktisadi mantığı olduğu düşünülüyor.
ABD’nin bu teknolojilere büyük paralar harcaması ile birlikte zaman içinde daha ucuza mal olması beklenir. Ama ABD bu şirketlere para döktükçe, tüm ürünlerde karşılaştırmalı bir üstünlük elde edemez.
Bir Japon yetkili, Asya ve Avrupa’nın kendini zaptederek beklemesi gerektiğini savunuyor: “Bu şekilde, Amerikalı olmayan herkes, birbiriyle eşit bir oyun alanına sahip olabilir.”
Bununla birlikte devlet desteği çağrıları daha çok yankı buluyor. Güney Kore, yerli otomobil şirketlerine yerli üretim teşviki vereceğini duyurdu. Japonya da yarı iletkenler alanında kendi şirketlerine teşvik hazırlığında. Yeni kurulan Rapidus isimli yarı iletkenler şirketine hükümet 500 milyon dolarlık fon vereceğini açıkladı.
Avrupa Birliği de devlet teşvikleri kurallarını değiştirip daha esnek hale getirmek için harekete geçiyor.
