Endonezya’nın Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne (OECD) üye olabilmek için İsrail ile diplomatik ilişkiler kurmayı düşündüğüne dair haberler, dünyanın en büyük Müslüman çoğunluğuna sahip ülkesindeki gözlemciler tarafından kesin bir dille reddedildi ve böyle bir hamle “siyasi intihar” olarak nitelendirildi.
Endonezya’nın 38 üyeli Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne katılımı için yapılacak oylama öncesinde Cakarta’nın İsrail’i resmen tanıması ve ilişkilerini normalleştirmesi için varıldığı iddia edilen anlaşma geçen hafta İsrail haber sitesi Ynet tarafından haberleştirilmişti.
Ancak Endonezya Orta Doğu Araştırmaları Merkezi’nin kurucusu Dina Süleyman’a göre, Endonezyalı bir siyasetçinin Yahudi çoğunluklu bir devletle ilişkileri normalleştirme konusunda konuşması “siyasi intihar olur”. This Week in Asia’ya konuşan Süleyman, “Endonezya halkının çoğunluğu hala Filistin yanlısı” dedi.
OECD’ye katılmak için adayların İsrail de dahil olmak üzere mevcut tüm üye ülkelerin onayını alması gerekiyor. Örgütün üyeliğe giden yol haritasına göre başarılı adaylar “… örgüt ve üyeleriyle ilişkilerinde söylem ve eylemlerinde benzer düşüncelere sahip olduklarını gösterirler”.
Ynet’in perşembe günü yayınlanan haberinde, OECD Genel Sekreteri Mathias Cormann’ın geçen ay İsrail Dışişleri Bakanı Israel Katz’a gönderdiği ve örgütün ana karar alma organının “Endonezya’nın OECD’ye kabul edilmesi yönünde herhangi bir karar alınmadan önce tüm OECD üyesi ülkelerle diplomatik ilişkiler kurması gerektiği yönündeki açık ve net erken koşulları resmi olarak kabul ettiğini” belirten bir mektuba yer verildi.
Haberde ayrıca Katz’ın geçen hafta çarşamba günü Cormann’a gönderdiği ve Endonezya’nın İsrail’e yönelik “düşmanca politikasında” “olumlu bir değişiklik beklediğini” ve böylece iki ülkenin ilişki kurabileceğini söylediği bir mektuptan alıntı yapıldı. Haberde Endonezya’nın OECD’ye katılımının üç yıl kadar süreceği ve Cakarta’nın ilişkileri normalleştirememesi halinde İsrail’in veto yetkisine sahip olacağı iddia edildi.
Endonezya iddiaları yalanlarken, dışişleri bakanlığı sözcüsü Lalu Muhammad Iqbal perşembe günü yaptığı açıklamada “İsrail ile diplomatik ilişki kurma planımız yok, özellikle de İsrail’in Gazze’deki vahşetinin ardından.”
“Endonezya’nın pozisyonu değişmedi ve iki devletli bir çözüm çerçevesinde Filistin’in bağımsızlığını desteklemeye devam ediyoruz. Endonezya her zaman tutarlı olacak ve Filistin halkının haklarını savunmada ön saflarda yer alacaktır.”
Lalu, Endonezya’nın OECD’ye katılmasının “oldukça uzun bir zaman” alacağını söyledi, ancak Cakarta’nın örgütün üyelik yol haritasını önümüzdeki aya kadar kabul etmeyi planladığını kaydetti.
Ocak ayında OECD büyükelçilerinin katıldığı bir toplantıda İsrail’in, iki ülke arasında diplomatik bağların bulunmaması nedeniyle Endonezya’nın örgüte katılmasına itiraz ettiği bildirildi.
Ynet’in haberi bu yıl Endonezya’nın İsrail’i resmen tanımaya hazırlandığını iddia eden ilk haber değildi. ABD merkezli medya kuruluşu Jewish Insider şubat ayı sonunda, Hamas’ın Gazze’de devam eden savaşı ateşleyen ölümcül saldırısını başlatmasından hemen önce, iki ülkenin ekim ayında bir anlaşma ilan etmeye hazırlandığını bildirmişti.
Görevden ayrılan Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo’nun personel koordinatörü Ari Dwipayana, o dönemde ülkenin Antara haber ajansına verdiği demeçte haberi yalanladı: “bilgi tamamen yanlıştır” dedi.
Daha önce de İsrail’de yayımlanan Jerusalem Post gazetesi, Güneydoğu Asya ülkesinin seçilmiş devlet başkanı olan Endonezya Savunma Bakanı Prabowo Subianto’nun tarım alanında işbirliği çabalarına öncülük ettiğini yazmış, bunun üzerine Prabowo böyle bir ortaklığı yalanlayan bir açıklama yapmıştı.
İsrail-Gazze savaşının etkileri
Haberlerin doğruluğu ne olursa olsun, 33,000’den fazla Filistinlinin öldüğü bildirilen kanlı Gazze savaşının ortasında kamuoyunun duyarlılığı göz önüne alındığında, Cakarta’nın İsrail ile ilişkileri normalleştirmesinin şu an için imkansız olduğu düşünülebilir.
Endonezya Orta Doğu Çalışmaları Merkezi’nden Süleyman, “Özellikle son birkaç aydır, insanlar Gazze’de olup bitenlerden endişe duydukları için kamuoyu Filistin yanlısı bir tutum sergiliyor,” dedi. “İsrail ile normalleşmenin yakın gelecekte gerçekleşmeyeceğinden eminim” diye ekledi.
Singapur’daki ISEAS-Yusof Ishak Enstitüsü tarafından bu ayın başlarında yapılan bir anket, Endonezyalı katılımcıların yüzde 74,7’sinin İsrail-Gazze savaşını en önemli jeopolitik endişe kaynağı olarak gördüğünü ve katılımcıların yaklaşık yüzde 80’inin Gazze’ye yönelik saldırının çok ileri gittiğinden endişe ettiğini gösterdi.
Yogyakarta’daki Gadjah Mada Üniversitesi’nde Orta Doğu yönetimi ve siyaseti üzerine ders veren Siti Mutiah Setiawati, İsrail’in 2020’den itibaren Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve diğer Arap ülkeleriyle ABD arabuluculuğunda vardığı İbrahim Anlaşmaları’nın üzerine inşa etmek için Endonezya ile diplomatik normalleşme peşinde olduğunu söyledi.
Setiawati, Endonezya ile resmi ilişkilerin İsrail’in Malezya, Pakistan ve Bangladeş dahil olmak üzere Asya’daki diğer Müslüman çoğunluklu ülkelere diplomatik erişimini genişletmesinin önünü açabileceğini söyledi.
Siti, İsrail ve Endonezya’nın yıllardır gayrı resmi savunma anlaşmaları yaptığını belirterek, Endonezya Hava Kuvvetleri’nin 1979-82 yılları arasında İsrailli mevkidaşından 30 Skyhawk savaş uçağı satın aldığını ve aynı dönemde Endonezyalı pilotların İsrail’deki bir hava üssünde eğitildiğini hatırlattı.
Ancak Endonezya OECD üyesi olmayı hedefliyor diye bu tür gayrı resmi bağların tam bir diplomatik ilişkiye dönüşmesi pek olası değil.
Siti, “Bu tür bağlar kurulursa toplum içinde kargaşa ve muhalefet dalgaları olacaktır” dedi.
“Endonezya’nın en tutarlı dış politikası Filistin meselesidir. Endonezya’nın bağımsızlık lideri] Sukarno’dan Jokowi’ye [Widodo olarak biliniyor] kadar hiçbir başkan İsrail ile diplomatik ilişkiler kurulmasını önermedi” ifadelerini kullandı.
