Mevcut ve eski ABD’li yetkililer İsrail’in Suriye’deki İran elçilik yerleşkesine düzenlediği hava saldırısının bölgedeki çatışmaları tırmandırmasından ve İsrail ile müttefiki ABD’ye karşı misilleme saldırılarına yol açmasından korktuklarını ifade ettiler.
İran Devrim Muhafızları’nın Suriye ve Lübnan’daki Kudüs Gücü’nün komutanı Muhammed Rıza Zahedi’nin İsrail’in hava saldırısında öldürülmesi İran-İsrail gerilimini yeni bir boyuta taşıdı. İran’ın Şam’daki konsolosluk binasına yapılan saldırı ile gerçekleşen suikast, Gazze’de savaşın neredeyse altı ay önce başlamasından bu yana yaşanan savaşın bölgeye yayılma riskini artırdı.
Orta Doğu’da görev yapmış eski bir üst düzey CIA yetkilisi olan Ralph Goff, New York Times’a yaptığı açıklamada İsrail’in saldırısını “inanılmaz derecede pervasızca” olarak nitelendirdi. Goff, “Bu sadece İran ve vekillerinin gerilimi tırmandırmasına yol açacak ki bu da Tahran’ın vekillerinin misilleme saldırılarına hedef olabilecek bölgedeki Amerikan birlikleri için çok tehlikeli” dedi.
Goff, Suriye’deki saldırının İsrail’in İran Devrim Muhafızları Ordusu ve Kudüs Gücü birimini “küçük düşürmeye” ve “dünyanın dört bir yanındaki İsrailli Yahudileri öldürmeye ya da kaçırmaya yönelik devam eden planları nedeniyle cezalandırmaya” yönelik “uzun vadeli stratejisine” uygun olduğunu söyledi.
“Taraflar istemese bile savaşa sürüklenebilir”
Haaretz’den Amos Harel ise Tahran’ın İsrail’e yanıt vermekte zorlandığı ileri sürdüğü bugünkü yazısında İran’ın benzer suikastlara yanıt verme girişimlerinin başarısız olduğunu hatırlattı. Harel şöyle devam etti: “İsrail intikam saldırısı endişesiyle dünyanın dört bir yanındaki temsilciliklerinde alarm ve güvenlik seviyesini yükseltti. Aynı zamanda Lübnan ve Suriye sınırları boyunca bir karşılık verilmesi ve İsrail topraklarının derinliklerinde bir saldırı düzenlenmesi de mümkün. İsrail bugüne kadar Gazze’de Hamas’a karşı yürütülen savaşa odaklanmaya ve kuzeyde topyekûn bir savaştan kaçınmaya çalıştı. Amerikan yönetimi de Gazze’de ateşkes sağlandığı takdirde Lübnan’da bir çözüme ulaşılması amacıyla başkanlık elçisi Amos Hochstein’ı yeni bir müzakere turu için gönderme sözü verdi. Bu son adım, İranlıları şoke etmek ve kuzeydeki topluluklara ateş açmaya devam etmenin Kudüs için tahammül edilemez olduğunu anlamalarını sağlamak amacıyla atılmış gibi görünen önemli bir gerilimi yansıtıyor. Ancak Ortadoğu’daki mesaj ve tehdit oyununda bu eylemin tam tersi bir sonuç doğurması ve İranlıları, tarafları savaşın eşiğine getirecek bir tırmanışa itmesi de muhtemel. Taraflar bunu gerçekten istemese bile bu kesinlikle gerçekleşebilir.”
“Süleymani suikastının İsrail versiyonu”
Bir zamanlar Pentagon’un Orta Doğu politikasından sorumlu en üst düzey yetkilisi olan ve şu anda Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü’nde görev yapan Dana Stroul, NYT’ye verdiği demeçte “Dünkü saldırı önemli bir tırmanış ve zaten istikrarsız olan bölgeyi tam ölçekli bir savaşa sürükleme riski taşıyor” dedi. Stroul, 2020’de Bağdat havaalanı yakınlarında bir Amerikan insansız hava aracı saldırısıyla öldürülen Kudüs Gücü komutanına atıfta bulunarak, “Bu, ABD’nin Kasım Süleymani’yi vurmasının İsrail versiyonu” dedi. Stroul, Süleymani sonrası dönemi değerlendirmenin öğretici olduğunu çünkü Kudüs Gücü’nün komuta ve kontrolünün zayıfladığını ileri sürdü. İsrail’in saldırısının da Kudüs Gücü’nün faaliyetleri üzerinde bir etkisi olacağını savundu.
“Yanıt için baskı var”
Financial Times’a konuşan İranlı bir yetkili Tahran’ın “İsrail ya da ABD ile doğrudan bir çatışma” istemediğini yineledi. Ancak saldırının niteliği göz önüne alındığında karşılık vermek için “büyük bir baskı” olacağını ve Şam’daki saldırının “İsrail’in İran’ı bir çatışmaya sürüklemek istemesinden başka bir anlama gelemeyeceğini” de sözlerine ekledi.
Kudüs Strateji ve Güvenlik Enstitüsü’nden İran uzmanı Alexander Grinberg, FT’ye verdiği demeçte “İsrail’deki anlayış, İran rejiminin vekilleri aracılığıyla yürüttüğü oyunların bedelini ağır bir şekilde ödemediği sürece hiçbir şeyin değişmeyeceği yönünde” dedi.
“İran’ın seçenekleri sınırlı”
Orta Doğu’daki Amerikan askeri operasyonlarını denetleyen Pentagon Merkez Komutanlığı’nın eski lideri emekli general Kenneth F. McKenzie Jr. da NYT’ye yaptığı açıklamada İsrail saldırısının Kudüs Gücü için “bir darbe” olduğunu söyledi, “Onların uzun vadeli, dikkatle geliştirilmiş ilişkileri kaybolacak” dedi. General McKenzie İran’ın bir şekilde misilleme yapmasını beklediğini söyledi, ancak ekledi: “İran’ın İsrail’i vurma seçenekleri çok çok sınırlı. İsrailliler de geri adım atmayacaktır.”
Eski bir IDF istihbarat subayı olan Michael Milshtein de FT’ya yaptığı açıklamada “Şu anda Hizbullah’ın ve kuzeydeki İranlı milislerin Hayfa’ya roket fırlatmak gibi çılgın operasyonlar düzenleyeceğini düşünmüyorum” dedi: “Ancak İranlıların başka alanlarda da karşılık vermeye çalışacaklarını düşünüyorum, örneğin Avrupa, Güney Amerika ya da başka yerlerdeki İsrail ya da Yahudi hedeflerine zarar vermek gibi.”
