Şimdi bu soruların cevapları üzerinde durabiliriz.
1) 7 Ekim saldırısının siyasi hedefi nedir?
Hamas tarafından saldırının hemen ertesi günü yapılan açıklamaya göre esasen iki siyasi amaç güdülmüştür: (a) Filistin güçlerinin İsrail’in içine kadar sızabileceğini göstererek İsrail’in askeri (dolayısıyla siyasi) güçsüzlüğünü ortaya çıkarmak. Bu, çok bilinen maocu deyişle, İsrail devletinin “kâğıttan kaplan” olduğunu göstererek ulusal ve uluslararası propaganda şeklinde yorumlanmalı. Ve (b) rehineler yoluyla (bir miktar? çok miktar? ne kadar olursa?) İsrail devletini takasa zorlamak ve böylece İsrail hapishanelerinde tutulan Filistinli tutuklu ve hükümlülerin, yani esas itibariyle tutsakların serbest bırakılmasını sağlamak.
Birincisi 7 Ekim’in ertesindeki ilk günlerde başarılı oldu. İsrail hem siyasi hem askeri dumura uğradı. Ancak bu dumur halini hızla aşmayı başardı; İsrail hükümeti ağır kayıplar verme pahasına irade savaşına girişti ve dahası, bu durum, İsrail kamuoyunda faşist Netanyahu hükümetine karşı tepkileri nötralize etti.
İkincisi ise daha yakından incelemeyi hak ediyor. Aralarında kadın ve çocukların da olduğu sivillerin rehin alınması dünyanın her yerinde başlı başına askercil psikolojiye (salt askeri bakış açısına) işaret eder ve siyasi olarak yıkıcıdır. Bu kör rehine siyasetine eğer bilinçli girişildiyse tehlike, bilinçsiz girişildiyse daha büyük tehlikedir. Bu rehinelerin üstelik de İran’ın çağrısına rağmen türlü gerekçelerle derhal serbest bırakılmamış olması, eğer bilinçli değilse, siyasi hesapsızlığın ve dirayetsizliğin boyutunu gösterir. Rehin alınan subay ve askerlere veya en genelde devlet görevlilerine karşılık İsrail hapishanelerindeki Filistinli tutuklu ve hükümlülerin pazarlığının yapılması, sadece bir güvenlik devleti olarak İsrail’e vereceği siyasi zarar yüzünden değil, aynı zamanda bu kişilerin siyasi ve askeri sorumlulukları yüzünden meşru sayılabilir; ancak aralarında kadın ve çocukların olduğu sivil rehinelerle İsrail’in rehin tuttuğu Filistinli kadın ve çocuklar için pazarlık yapılması siyasi bir eylem değildir. Bir İsrailli çocuğun hayatı üç Filistinli çocukla ölçülemez.
Yahya Sinvar bunlara ek olarak iki hedeften daha söz etmişti: “Mescid-i Aksa oldubittilerine son vermek” ve “Gazze ablukasını hafifletmek”. Birincisi belirsiz, bütünüyle propagandiftir; bu talebin karşılanmasının veya karşılanmamasının hiçbir önemi yoktur. İsrail hükümeti pekâlâ Mescid-i Aksa provokasyonlarına son verileceğini söyleyebilir; ama bu bir taviz anlamına gelmez. İkinci hedef ise eğer gerçekten güdüldüyse siyasi hedefin tamamen yanlış olduğunu göstermekten başka anlam taşımaz, zira sonuç ortadadır.
Siyasi hedefin kesin sınırlar içinde konulduğunu kabul etsek bile bunlara erişilmesi için uygun bir siyasi dirayet yoktur. Her iki hedefe de (İsrail devletinin güçsüzlüğünü göstermek ve “mümkün olduğunca” çok rehine takası) neticede erişilememiştir, zira rejimin kısa bir dumur halinin ardından içeride rıza mekanizmalarını işletmeye girişmesine engel olunamamış, rehine hesabı da siyasi bir eylem değil pazarlığa dönüşmüştür.
İhvancı Hamas’ın siyasi yönetiminin Suriye iç savaşının sadece başında değil ilerleyen aşamalarında bile bu emperyalist saldırganlığın peşine düştüğünü biliyoruz. Bu siyasi yönetimin Gazze’deki militanlarının Suriye halkı ölüyor diye lokum dağıttığını da hatırlıyorum. Aynı yönetimin Yemen’de Suud kuklası işbirlikçi hükümeti desteklediğini de biliyoruz. Bu dipsiz pragmatizmde, omurgasızlıkta, yani ihvancılıkta şaşılacak bir şey yok; şaşırtıcı olan, ihvancı siyasi yönetimin karşısına kararlı bir askeri liderlik çıktığını savunarak ideolojik çizginin işlevselliğini kaybettiğini ileri sürmektir. Bu iddia bütün savaşların temel niteliğine aykırıdır; savaş, siyasetin başka araçlarla (şiddet araçlarıyla) devamıdır. Siyasi yönetimi olmayan bir savaş olamaz; dahası, siyasi yönetimi reddeden bir savaş yenilgiye mahkûmdur.
Üstelik vahamet sadece bu altı boş önermeden ibaret değil; onun sonucu olarak askercil psikolojinin (salt askeri bakış açısının) hâkim hale gelmesidir.
Hamas’ın ihvancı gerici, omurgasız siyasi liderliği karşısına ondan bağımsız kararlı bir askeri liderlik konulması, ilk bakışta bu kişiliksiz siyasi liderlikten kurtuluş gibi görünebilir; ancak siyasi liderliğe tabi olmayan bir askeri liderlik daha korkunç sonuçlar doğurur. Daha 1929’da Çin’de halk savaşının örgütlenmesinin ilk aşamasında Mao bunun üzerinde durmuş ve askercil psikolojinin (“salt askeri bakış açısı” diye çevrilmişti Türkçeye) tehlikelerine dikkat çekmişti. Ona göre bu psikolojinin doğmasının dört nedeni vardı: 1) “Düşük siyasi seviye.” 2) “Paralı asker zihniyeti.” 3) İlk ikisinden doğan “askeri kuvvetlere ifrata varan inanç ve halk kitlelerinin kuvvetlerine inançsızlık.” 4) Partinin askeri çalışmasındaki ihmalkârlığı. (Mao s. 176.) Filistin’de bunların ilkini herhalde tartışmaya bile gerek yok. İkincisi, apartheid şartlarında sefalet içinde yaşayan bir toplumda militanlığın aynı zamanda geçim kapısı haline gelişinde temayüz ediyor. Üçüncüsü ise doğal sonuçtur.
Şu, bazı yerlerde (Fransa’nın üçüncü cumhuriyet dönemi başbakanlarından) Georges Clémenceau’ya, bazı yerlerde de burjuva pragmatizminin şahı Charles Maurice de Talleyrand-Périgord’a izafe edilen, çok bilinen bir sözdür: “Savaş, askerlere emanet edilemeyecek çok ciddi bir iştir.” Doğrudur bu; savaşın siyasi idaresi ancak siyasi önderlik tarafından yürütülebilir. Bu durumda bile savaşın bozgunla bitmesi mümkündür, ancak siyasi önderlik olmadığında bozgun kaçınılmazdır.
Çin’de askercil psikoloji partinin siyasi önderliğine rağmen doğuyordu; Filistin’de ise ihvancı siyasi önderliğe güvensizlikten doğuyor.
3) İçerideki siyasi mücadeleler.
Benim için hiç değilse bugün cevapsız olan bu sorunun üzerinde durmak gerekecek. Eğer savaş siyasi yapıya kopmaz bir şekilde bağlıysa içerideki siyasi mücadeleler, yani en genelde sınıf mücadelesi de muharebelerin kararından tarihine ve yürütülüş biçimine kadar etkilidir. Bu durumda 7 Ekim saldırısının neden başka bir tarihte değil ama 7 Ekim’de yapıldığı, meşru bir sorudur. Bu sadece askeri mülahazaların mı sonucudur, yoksa Hamas ve diğer siyasi güçler arasındaki mücadelenin de etkisi var mıdır? Rusya Bilimler Akademisi’nden Aleksandr Dınkin de 15 Kasım’da Komsomolskaya Pravda’ya verdiği mülakatta bunun üzerinde durmuştu. Dınkin, Filistinliler arasında yazın yapılan bir ankete göre popülaritesi en yüksek liderler sıralamasında Marvan Barguti’nin birinci sırada, Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye’nin ise ikinci sırada olduğunu söyleyip şöyle demişti: “Barguti ve Abbas’ın oylarını toplarsanız, Filistinliler arasında Haniye’nin etkisini çok geride bırakıyorlar. Dolayısıyla belki Hamas’ın bu konuda da acelesi vardı.”
Ama bu yaklaşımın doğruluğu tartışmalı. Filistin’e yakın pek çok kaynak Hamas’ın askeri kanadının 7 Ekim saldırısını sadece Hizbullah ve İran yönetimi gibi ideolojik-siyasi müttefiklerinden değil kendi siyasi yönetiminden de bağımsız, habersiz örgütlediğini öne sürüyor. Bu nedenle, içerideki siyasi çatışmanın 7 Ekim’in zamanlaması üzerinde doğrudan etkisinin ne olabileceği sorusu benim için şimdilik cevapsız bir sorudur.
En genelde sosyal dokunun savaşın biçimine ve gidişatına aşağıda döneceğim.
4) Siyasi strateji.
Dört başlığın arasında en belirgin olanıdır: İsrail’in dışarıdan müdahaleyle yok edilmesi.
Faşist Netanyahu hükümetinin irkiltici bir insanlıkdışılıkla malul sinik ve ölçüsüz vahşeti en sıradan insanın bile ruhunu öyle hiddet, kin ve nefretle dolduruyor ki bu siyasi stratejinin gerçekleştirilebilirliği tartışılmıyor.
Bu meselenin hukuki çerçevesi üzerinde çok kısa duracağım: hükümet, iktidar, rejim ve devlet farklı şeylerdir; belli bir devletin yok edilmesinin savunulması, herhangi bir başka devletin de yok edilmesi için hukuki meşruiyet zemini yaratır. Çünkü uluslararası hukuk devletler hukukudur, yani devlet bu hukukun temel halkasıdır.
Bu neticede hukuki bir tartışma ve hukuk, güçlü olununca ihlal edilen bir şeydir; bu yüzden genellikle güçsüzler sahip çıkar. Ancak başka bir şey, bir olgusal durum daha büyük önem taşıyor: İsrail nükleer silahlara sahip bir güçtür. Bir nükleer güç dışarıdan müdahaleyle yok edilemez. Bununla ilgili tonlarca teorik çalışma vardır, daha 1945’ten, hiç değilse SSCB’nin ilk atom bombasını test ettiği 1949’dan bu yana. Ama hiçbirisine gerek yok; bunu kavramak için sağduyu yeter. Nükleer bir güç ancak kendi iç dinamikleriyle, içerideki sınıf mücadelesinin sonucu olarak son bulabilir. Aksi takdirde bu gücü dışarıdan yok etmeye (sınırlı askeri zaferler kazanmaya değil) yönelik her türlü girişim küresel bir felaketle sonuçlanır. Bu durumda zaferi mümkün gören bir siyasi strateji, mücadelesini (ve savaşını) (1) ya bu rejimin içeride sınıf mücadelesi sonucu yıkılması hedefine yöneltmelidir; bu durumda ülke içindeki muhalefet gruplarıyla ilişkiler kurmak kaçınılmazdır. Ya da, (2) zaferini, kendi mücadelesinin ivmesinin o ülkenin içindeki belirsiz bir muhalefetle çakışacağı noktaya, yani tamamen tesadüfe bağlıyor demektir.
