Son zamanlarda Hint uyrukluların sahte işler için Tayland üzerinden yasadışı yollarla sınırdan Laos’a getirilip mağdur bırakıldığına dair bazı olaylar Hindistan-Laos ilişkilerine yön veriyor. Yalnızca bu yıl başından bu yana 30’dan fazla Hint’in Laos İnsan Ticaretiyle Mücadele Ofisi’ne başvurduğu bildiriliyor. Hindistan Dışişleri Bakanlığı kısa süre içinde Hindistan vatandaşlarına bu tür dolandırıcılık planları konusunda uyarılarda bulunan çok sayıda uyarı yayınladı. Hindistan’ın Laos Büyükelçiliği de yakın zaman önce internet sitesinde Hint gençlere Laos’tan gelen sahte iş tekliflerine karşı dikkatli olmaları yönünde bir uyarı yayınladı.
Laos’taki Altın Üçgen Özel Ekonomik Bölgesi’nde çağrı merkezi dolandırıcılığı ve kripto para dolandırıcılığına karışan şüpheli şirketler tarafından dijital satış ve pazarlama yöneticisi veya müşteri destek hizmetleri gibi pozisyonlar üzerine açılan sahte iş ilanlarıyla Hindistan uyrukluların Tayland veya Laos’ta istihdam edileceğine yönelik kandırıldığını bildiriliyor. Dubai, Bangkok, Singapur ve Hindistan gibi yerlerdeki bu firmalara bağlı acentelerin, basit mülakatlar ve testler uygulayarak Hintleri işe aldığı, başvuranların Tayland’a ulaştıktan sonra pasaport ve telefonlarının alındığı ve mağdurların Tayland’dan yasadışı yollarla sınırdan Laos’a getirilip, suç merkezi Altın Üçgen Bölgesi’nde sert ve kısıtlayıcı koşullar altında çalıştırılmak üzere esir tutulduğu, hatta bazen yasadışı faaliyetlerde bulunan suç örgütleri tarafından rehin alınıp sürekli fiziksel ve ruhsal işkence altında ağır koşullarda çalışmaya zorlandıkları belirtiliyor. Siber suça zorlanan mağdurlara müşterileri kripto para birimine yatırım yapmaya kandırmak amacıyla Batı ülkelerindeki insanları hedef almak için sahte sosyal medya hesapları oluşturmaları talimatı verildiği; koşullara itiraz etme girişimi dayak ve daha fazla korkutmayla sonuçlandığı söyleniyor.
Son birkaç aydır bölgenin medyasına yansıyan son haberlere göre, çok sayıda Hint genç, Tayland’da yüksek maaşlı işler vaat eden bir dolandırıcılığın kurbanı oldu ve kendilerini Laos’ta yasadışı çalışmaya zorlanmış halde buldular. Bir suç örgütü tarafından tuzağa düşürüldüler ve Avrupa, Amerika ve Kanada genelinde bireyleri dolandıran bir çağrı merkezinde çalışmaya zorlandılar. Üstelik bu, Hint gençleri hedef alan bu tür aldatmacaların ilk örnekleri değil; Ekim 2022’de benzer bir olayda, Tayland’da istihdam fırsatları vaat eden ancak bunun yerine Myanmar, Laos ve Kamboçya’da Batı ülkelerini hedef alan siber suç faaliyetlerine zorlanan sahte bir iş planının kurbanı olan toplam 130 Hint yetkililer tarafından kurtarıldı.
Mayıs sonlarında yaptığı açıklamada Laos’taki Hindistan Büyükelçiliği şimdiye kadar başarılı operasyonlar aracılığıyla Çin yönetimindeki Altın Üçgen Özel Ekonomik Bölgesi’nden dolandırıcılık amaçlı iş tekliflerinin kurbanı olan 500’e yakın Hint’i kurtardığını belirtti. Laos’un Bokeo eyaletinin kuzeybatısındaki Mekong Nehri kıyısında yer alan Altın Üçgen Özel Ekonomik Bölgesi, Çinli turistlere yönelik bir kumar ve turizm merkezi olup, de-facto Çin kolonisi olarak tanımlanıyor. Siber dolandırıcılık, fuhuş, kara para aklama, uyuşturucu kaçakçılığı, organize suç şebekeleri tarafından yapılan insan ve yaban hayatı kaçakçılığı gibi faaliyetlerin cenneti olarak biliniyor.
Laos çok az dikkat çekiyor, peki nasıl bir ülke Laos?
Laos, Güneydoğu Asya’nın denize kıyısı olmayan tek ülkesidir; yaklaşık dörtte üçü, üzerinde yaşanamayacak kadar dik olan dağlar ve ormanlık tepelerle kaplıdır. Kuzey komşusu Çin ile karayla çevrilidir, Vietnam ülkenin kuzeydoğusunda ve doğusunda yer alır. Laos’un güneyinde Kamboçya, batısında Tayland ve kuzeybatısında Myanmar yer alır.
Altın, bakır ve kömür gibi önemli mineral yataklarına ve ormanlar ve su kaynakları gibi bol miktarda doğal kaynaklara sahip kaynak açısından zengin bir ülke. Dahası, Güneydoğu Asya’yı Çin’e bağlayan önemli bir ticaret yolu sağlayan Mekong Nehri boyunca stratejik bir konumda.
Başkenti Vientiane (yerel ismi Viangchan) Mekong Nehri kıyısında, iki ülkeyi birbirine bağlayan dört köprüden birinde bulunan Laos, kalan birkaç komünist devletten biridir. Resmi ismi Lao Demokratik Halk Cumhuriyeti olan Laos, 1953’te Fransa’dan bağımsızlığını kazandıktan kısa bir süre sonra kargaşaya düştü; 1975’te komünist Pathet Lao grubu, Kuzey Vietnam’ın yardımıyla ülkeyi ele geçirdi.
Laos küçük bir ülke. Nüfusu 7,8 milyon ve yüzde 2,4’lük doğurganlık oranıyla özellikle 100 bin doğumda 185 olan nispeten yüksek bebek ölüm oranı göz önüne alınırsa, mütevazı bir büyümeye sahip. Nüfusun %38’i şehirli. Çoğunluğu nehir yakınlarındaki küçük kırsal topluluklarda yaşayan Lao halkının yiyecek dışında pek bir şeyi olmasa da Budist inançları onların basit bir yaşamla mutluluğu bulmalarına yardımcı olur.
Dünya’nın en fakir ülkelerinden biri; kişi başına düşen GSYİH’nın hala 2.800 doların altında olduğu çok fakir bir ülke olmaya devam ediyor. 18 milyar dolarlık ekonomi hala pandemiden kurtulamadı. Başbakan Sonexay Siphandone, salgının sektörü yok etmesinin ardından turizmin geri dönmesine ve Çin’den gelen yüksek hızlı demir yolunun açılmasına karşın ekonomiyi büyütemedi. Enflasyon yüzde 25, savaştan zarar görmüş Myanmar’ın ardından ASEAN’daki en yüksek ikinci oran. Lao kipi 2023’te değerinin yüzde 30’unu kaybetti ve hala kaybediyor.
Özellikle madencilik ve hidroelektrik enerji alanlarında sermaye yoğun sektörlere yapılan büyük ölçekli yatırımlar çok sayıda istihdam yaratmayı başaramadı ve muazzam bir çevresel hasara yol açtı. Daha da önemlisi, bu yatırımlar ülkeyi boyundan büyük borç yükü altına soktu: Dünya Bankası, elektrik sektöründeki kamu yatırımlarının çoğunlukla ticari şartlarda dış borçla finanse edildiğini ve bu durumun makroekonomik istikrarı giderek tehlikeye attığını söylüyor. Borç GSYİH’nın yüzde 112’sidir; böylesine fakir bir ülke için inanılmaz derecede yüksek. Ve bunun yarısından fazlası Çin’e ait; Tayland yaklaşık yüzde 6’sına sahipken Dünya Bankası ve Asya Kalkınma Bankası sırasıyla yüzde 7 ve yüzde 8’ine sahip. Kip değerindeki keskin düşüş, Laos’un 14 milyar dolarlık borcunun ödenmesini zorlaştırıyor.
Ne yazık ki ekonominin reel büyüme gösteren tek sektörü, özellikle Çin’e ait özel ekonomik bölgelerde, siber dolandırıcılık merkezlerinin, kumarhanelerin ve insan kaçakçılığının yaygınlaşması. Yukarıda anlattığımız Hindistan uyrukluların durumu olayın yalnızca mercek tuttuğumuz kısmı: Laos ayrıca son dönemde dolandırıcılık merkezlerinde çalışan binden fazla Çin vatandaşının da geri dönmesine yardımcı oldu ancak bu da buzdağının yalnızca görünen kısmı. Laos, Myanmar’ın Shan eyaletinden akan onlarca milyar dolar değerindeki yasadışı uyuşturucu için giderek daha fazla bir geçiş merkezi haline geliyor. Suç çeteleri, yetersiz kaynaklara sahip kolluk kuvvetleriyle çatışmaya giriyor; yetersiz bütçe yetersiz güvenlik getiriyor.
Ekonomisi devlet tarafından aşırı kontrol edilen ve bağımsız bir medyası olmayan, hesap vermeyen tek partili bir sistem olarak Laos, yolsuzlukla boğuşuyor; yükselen enflasyon, değer kaybeden bir kip ve yetersiz maaşlar, bürokratlar arasında yolsuzluğu teşvik etmekten başka bir işe yaramıyor. Lao siyaseti elitist ve opaktır; iktidardaki Lao Devrimci Halk Partisi’nin 13 üyeli Politbürosu ve 81 üyeli Merkez Komitesi küçük, kayırmacı ve hesap vermeyen bir yapıda.
Lao liderliğinin Vietnam yanlısı mı yoksa Çin yanlısı mı olduğu sık sık tartışma konusu oluyor: Birincisi için, güçlü tarihi bağlara ve Vietnam’ın Lao liderliğinin çoğunu eğitmeye devam ettiği gerçeğine işaret edilirken ikincisi için, Çin’in 1998’de kipi kurtarmasına, ülke üzerindeki ekonomik hakimiyetine ve son çare olarak borç veren rolüne atıfta bulunuluyor. Ancak Komünist Pathet Lao’nun 1975’te ülkeyi ele geçirmesinin ardından tecrit edilmiş yeniden ıslah kamplarında ölen Kraliyet Ailesi’nin tasfiyesi, Tayland kraliyet ailesinin vekil olarak hizmet etmesi anlamına geldi.
Hindistan-Laos ilişkilerinin ana sütunları
Hindistan’ın Laos’la ilişkileri çoğunlukla ASEAN üzerinden ilerliyor. Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN), Güneydoğu Asya’daki Brunei Sultanlığı, Burma, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Filipinler, Singapur, Tayland ve Vietnam’dan oluşan 10 devletin siyasi ve ekonomik bir birliğidir. Laos 2024 yılında ASEAN bloğunun başkanlığını üstleniyor. Temmuz başlarında Hindistan’ın Lao Büyükelçisi Prashant Agrawal’ın yaptığı açıklamada Hindistan’ın, Laos’un 2024 yılındaki ASEAN başkanlığındaki tema olan bağlantıyı ve dayanıklılığı artırmaya yüksek öncelik verdiğini; bağlantıyı çeşitli boyutlarda teşvik etmek için ASEAN ile sıkı çalıştığını ifade etti.
Bu noktada Hindistan bir yandan bölgedeki bağlantıyı iyileştirmek için Hindistan-Myanmar-Tayland Üçlü Otoyolunun erken tamamlanması ve genişletilmesi için baskı yaparken bir yandan da Hindistan Başbakanı Narendra Modi ayrıca otoyolun Kamboçya, Laos ve Vietnam’a genişletilmesi gerektiğini ve güzergahın mevcut 1.400 km’den 3.200 km’ye çıkarılması gerektiğini öne sürüyor. Üçlü Otoyolun tamamlayıcısı, Hindistan’ın kuzeydoğudaki Mizoram devletini Myanmar’daki -2021’de operasyona hazır hale getirilen- Sittwe limanına bağlayan Kaladan Çok-Modlu Ulaşım projesidir. Hindistan, karayla çevrili Mizoram’a malların taşınması için maliyetleri azaltmayı amaçlayan derin su limanını inşa etti: Örneğin, Kolkata’dan gelen mallar deniz yoluyla Sittwe’ye taşınabilir ve daha sonra Myanmar’ın Chin eyaletindeki Paletwa Kaladan nehri boyunca aktarılır; buradan mallar karayoluyla Mizoram’a taşınır.
Kamboçya, Laos ve Vietnam’a bağlantı, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ne karşı bir karşıtlık olarak da görülüyor ancak otoyoldaki çalışmalar çoğunlukla nitelikli insan kaynakları, teknoloji, fon ve danışmanlık hizmetlerinin eksikliğinden kaynaklanan çeşitli kısıtlamalar nedeniyle yavaş ilerliyor. Üçlü Otoyol’un getirdiği artan bağlantı, Hindistan’ın Kuzey Doğu Bölgesi’nin ticaret ve alışveriş fırsatlarını, özellikle doğal kaynakların ASEAN’a ihracatı için genişletebilir. Hindistan’ın Meghalaya, Mizoram, Nagaland, Tripura, Assam, Manipur ve Sikkim devletlerinden oluşan Kuzey Doğu Bölgesi, önemli doğal gaz, hidroelektrik ve petrol kaynaklarına sahip; bu bölge Hindistan’ın hidroelektrik potansiyelinin yaklaşık yüzde 40’ını veya yaklaşık 58.356 MW’ını oluşturuyor; ayrıca buradaki tarımsal iklim koşulları, kauçuk ve çay gibi Hindistan’ın en iyi tarımsal ormancılık ürünlerinden bazılarını üretir.
Ticaret
Hindistan’ın güçlü bir ekonomiye sahip olması ve Laos malları için önemli bir pazar sağlayabilmesi göz önüne alınırsa, daha çok Laos ile Hindistan arasındaki ticarette gelişme ve yatırım üzerine çalışmalara ağırlık veriliyor. Laos-Hindistan İş Forumu, iş ve yatırımı teşvik ederek Hindistan-ASEAN işbirliğini derinleştirmeyi amaçlıyor. Bu yılın başlarında Laos-Hindistan İş Forumu’nda konuşan Laos Sanayi ve Ticaret Bakanı Malaythong Kommasith’in ifadelerinden hareketle Laos ile Hindistan arasındaki ticaretin değeri 2023 yılında 108 milyon doları aştı ve 2022’ye kıyasla yüzde 15,57 düşüş yaşandı; Laos, Hindistan’dan 25,5 milyon dolar değerinde mal ithal etti ve Hindistan’a 82 milyon dolar değerinde mal sattı; 2008-2022 yılları arasında Hint şirketler yaklaşık 314 milyon dolar tutarında yatırım sermayesi kaydetti ve Laos’ta 311 işletme kurdu. Burada ironik olan, ticaret dengesi büyük ölçüde Laos lehine…
Hindistan, iletim hattı, hidroelektrik santrali, dizel yakıtlı pompa setlerinin elektrikle çalışan pompa setlerine dönüştürülmesi ve sulama projeleri alanlarındaki altyapı projeleri için kredi olanakları sunarak Laos’un kalkınmasını destekliyor. Bu arada Laos, önemli bir hidroelektrik kapasitesine sahip ve kendisini bölge içinde büyük bir elektrik ihracatçısı olarak konumlandırıyor. Hindistan, Laos’un zengin doğal kaynaklarından ve Mekong Nehri kıyısındaki konumundan, iki ülke arasındaki bağlantıyı ve ticareti iyileştirmek amacıyla yollar, limanlar ve demiryolları gibi altyapı projelerine yatırım yaparak yararlanmayı amaçlıyor. Laos’un zayıf yol ağları ve sınırlı elektrik tedariki gibi karşılaştığı lojistik ve altyapı zorluklarının bazılarının üstesinden gelmesine de yardımcı olmaya çalışarak, özellikle enerji, ulaşım ve iletişim olmak üzere altyapı geliştirmeye yatırım yapmayı ve Laos’un büyüme potansiyelinden yararlanmayı amaçlıyor.
Turizm
Hindistan’ın küresel turizm pazarındaki önemli varlığını kabul eden Laos Turizm ve Kültür Bakanlığı Genel Müdürü Khom Douang Chanta’nın temmuz başında yaptığı açıklamada Hindistan’ın yalnızca küresel olarak değil, aynı zamanda ASEAN içinde de önemli bir pazar olduğunu ve 2023’te yaklaşık 14 bin Hint ziyaretçiyi ağırladıklarını, yalnızca 2024’ün ilk çeyreğinde 4 binden fazla Hint’in Laos’u ziyaret ettiğini söyledi.
Kültürel
Kutsal alanların korunması Hindistan’ın Laos’a yönelik (ayrıca Myanmar, Kamboçya, Vietnam’a yönelik) diplomasisinin önemli bir yönüdür. Geç Orta Çağ’da Güneydoğu Asya’nın çoğu Güney Asya devletleriyle çok aktif ilişkilere sahipti ve gelişen ticaretten güçlü dini bağlantılara bu süreç birçok yönü içeriyordu: Budizm ve Hinduizm, rahipler ve keşişler tarafından Hindistan’dan bölgeye aktı, seçkin ve popüler kültürün önemli bir parçası haline geldi, yerel geleneklerle birleşti ve tapınaklar, stupalar, pagodalar gibi birçok dini yapının inşasına yol açtı.
Yumuşak güç, Hindistan’ın diplomasisinin önemli bir parçasıdır. Tarihi Hindu ve Budist alanların korunması, Hindistan Arkeoloji Araştırması tarafından yürütülüyor ve Yeni Delhi hükümeti tarafından finanse ediliyor. Laos’ta UNESCO Dünya Mirası Alanı Hindu Shiva tapınağı olan Vat Phou Tapınak Kompleksi’nin restorasyonu, 2007’de imzalanan bir muhtıradan sonra 2009’da başladı; 2017’de birinci aşama tamamlandı ancak ikinci aşama şu anda devam ediyor.
Savunma
1994 yılından bu yana, Hindistan Teknik ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması kapsamında, iki üyeli bir Hindistan Ordusu Eğitim Ekibi, Laos savunma personeline İngilizce, Bilgisayar ve Temel Taktikler konularında eğitim veriyor.
Hindistan Takımı, Vietnam ve Çin takımlarının dışında Laos’ta eğitim veren tek yabancı takım.
Stratejik
Laos’un geleneksel olarak Vietnam ile yakın ilişkileri bulunuyor ve bu durum Hindistan’ın Çin ile jeopolitik çekişmesinde önemli bir potansiyel ortak olan Vietnam ile ilişkilerini derinleştirme çabalarında da avantaj sağlayabilir. Laos ile beraber nispeten istikrarlı ve tarafsız Vietnam, Kamboçya ve Tayland devletleri, çatışma risklerini azaltan bir siyasi tampon sağlar. Paylaşılan hayati bir nehir havzası, Çin’in müdahale, saldırı veya sabotaj girişimleri riskini daha da azaltır. Laos geleneksel olarak tarafsız bir dış politika izliyor ve bu da onu Hindistan için bölgedeki Çin ve Amerika gibi diğer ülkelerle ilişkilerini dengeleme arayışında değerli bir ortak haline getiriyor.
Bölgenin geri kalanından nispeten izole olması, engebeli arazisi ve küçük nüfusu nedeniyle Güneydoğu Asya ülkeleri arasında benzersiz bir niteliğe sahip Laos aynı zamanda belirgin bir kültürel kimliğe sahiptir; tarihsel olarak tarafsız ve uluslararası ilişkilerinde nispeten hareketsiz olmuştur ve bu da daha büyük bölgesel güçler arasındaki çatışmalardan kaçınmasını sağlıyor. Ancak küçük bir ülke olmasına karşın özellikle ASEAN üyesi olması nedeniyle bölgesel diplomaside aktif rol oynamıştır.
Vietnam, Tayland ve Kamboçya da Hindistan için Güneydoğu Asya’da önemli ortaklar olsa da Laos’un bu ülkelere göre birkaç avantajı var: Birincisi, Laos bölgenin kalbinde yer alır ve Hindistan’a varlığını genişletme arayışında Güneydoğu Asya’da stratejik bir dayanak noktası sağlar. İkincisi, Laos tarihi boyunca neredeyse her zaman tarafsız bir dış politika izlemiş ve bugüne kadar dış etkilerden nispeten yalıtılmış bir durumda kalmıştır; bu da onun Hindistan ile hızlı bir şekilde uyumlu bir yaklaşım içine girebilmesini sağlar. Ve üçüncüsü, Laos’un Hindistan’a ekonomik olarak önemli ölçüde fayda sağlayabilecek mineraller ve su kaynakları da dahil bol miktarda doğal kaynağı var; Laos artan enflasyon ve yavaşlayan büyümeyle mücadele ederken Hindistan yatırımları ülkenin kapalı ekonomisini canlandırmak için kullanılabilir.
Son sözler
Geçen yıl sonunda Lao Demokratik Halk Cumhuriyeti Yatırım ve Planlama Bakanı Khamjane Vongphosy, ülkesinin BRICS’e katılmak istediğini ve üye olmak için gereken şartları inceleyeceğini söyledi. Hindistan ile Laos’un ikili ilişkileri belki kendisine bu noktada da bir çalışma alanı bulabilir.
