Ortadoğu
İran’dan NPT hamlesi

İsrail’in ABD onaylı saldırıları üzerine İran’dan NPT hamlesi geldi. ABD ile nükleer müzakereleri askıya alan Tahran, NPT’den çekilme hazırlığında olduğunu duyurdu.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, İran Meclisi’nin Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’ndan (NPT) çekilmeye yönelik bir yasa tasarısı hazırlığında olduğunu açıkladı.
El Cezire’de yer alan habere göre Bekayi, İran’ın kitle imha silahlarına karşı olduğunu yineleyerek, bu adımın siyasi bir mesaj taşıdığını ima etti.
Ancak Bekayi, Tahran’ın kitle imha silahları geliştirmeye karşı olduğunu da ekledi.
1968 yılında imzalanıp 1970’te yürürlüğe giren ve 190 üyesi bulunan NPT, ABD, Rusya, Çin, Birleşik Krallık ve Fransa dışındaki imzacı ülkelere nükleer silah edinme yasağı getiriyor, buna karşılık, elektrik üretimi amacıyla barışçıl nükleer programlar yürütmelerine Birleşmiş Milletler (BM) denetiminde izin veriliyor.
Açıklama, İran ile İsrail arasında son bir haftada artan askeri gerilim ve nükleer tehditlerin gölgesinde geldi.
NPT hamlesi böyle tetiklendi
İran’ın bu çıkışı, İsrail’in 13 Haziran’da başlattığı kapsamlı hava saldırılarının hemen ardından geldi. “Yükselen Aslan” adı verilen operasyonda, İran’ın nükleer altyapısı, askeri komuta kademesi ve üst düzey bilim insanları hedef alındı.
Saldırılarda İran Genelkurmay Başkanı, Devrim Muhafızları Komutanı ve 9 nükleer bilim insanı hayatını kaybetti. İran makamlarına göre toplamda 224 sivil öldü.
İran, bu saldırılara karşılık olarak İsrail’e 100’den fazla balistik füze ve insansız hava aracıyla karşılık verdi. Misillemelerde Tel Aviv, Hayfa ve birçok kent vurulurken en az 24 kişi hayatını kaybetti, 400’den fazla kişi yaralandı.
ABD-İran nükleer görüşmeleri durdu
Yaşanan gelişmeler, diplomasi trafiğini de doğrudan etkiledi. İran, ABD ile yürütülen nükleer görüşmeleri süresiz olarak askıya aldığını duyurdu.
İsrail’in saldırılarından saatler önce Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), İran’ın NPT yükümlülüklerine uymadığına ilişkin bir rapor yayınladı. Raporun hemen ardından Tahran, üçüncü bir uranyum zenginleştirme tesisini devreye soktuğunu ilan etti.
NPT nedir?
NPT (Nuclear Non-Proliferation Treaty), 1968 yılında imzalanan ve 1970’te yürürlüğe giren uluslararası bir anlaşma. Nükleer silahların yayılmasını önlemeyi, mevcut silahların azaltılmasını ve barışçıl nükleer enerji kullanımını teşvik etmeyi amaçlıyor. İran, 1970’ten bu yana anlaşmanın tarafı.
Ancak İran, 2018’de ABD Başkanı Donald Trump’ın İran nükleer anlaşmasından çekilmesinin ardından, anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerinden kademeli olarak geri adım atmaya başladı. Trump yönetimi, İran’a ağır yaptırımları yeniden uygulamaya koyarak ülke ekonomisine ciddi zarar verdi.