İsrail’in Haaretz gazetesi yazarı Levy: Netanyahu gidecek, Benny Gantz gelecek

İsrailli gazeteci ve yazar Gideon Levy, Harici’ye konuştu. ‘Netanyahu artık bir sihir yapmadıkça sağ seçmenleri kazanamaz ve kazanamayacak’ diyen Levy, Benny Gantz’ın liderliğinde merkez-sağ bir hükümetin kurulacağı öngörüsünde bulundu.

İsrail’in 7 Ekim’de Hamas’ın saldırılarına karşılık verme gerekçesiyle Gazze Şeridi’ne başlattığı saldırılarda en az 7 bin 700’ü çocuk, 5 bin 150’si kadın olmak üzere 18 bini aşkın Filistinli öldürüldü.

Filistinli sivillere yönelik şiddetli ve kanlı saldırıları sonrası İsrail yönetimi uluslararası kamuoyunda desteğini kaybetmeye başladı. Ancak Netanyahu yönetimi sadece dışarıda değil, ülke içinde de güven kaybı ile karşı karşıya. Muhalefet lideri Yair Lapid, önceki gün yaptığı konuşmada Netanyahu’nun “halkın çoğunluğunun, güvenlik ve ekonomik sistemin güvenini kaybetmiş, dünyanın güvenini yitirmiş bir başbakan” olduğunu söyledi. Ülkede son yapılan kamuoyu araştırmalarına göre, insanların sadece yüzde 27’si Netanyahu’nun başbakanlık makamına uygun olduğunu düşünüyor.

İsrail’in Haaretz gazetesi yazarı ve gazetenin editörler kurulu üyesi Gideon Levy, Netanyahu’nun Gazze planları, İsrail seçimleri ve çatışma çözümü üzerine gazeteci Esra Karahindiba’nın sorularını yanıtladı.

‘Gazze yeniden işgal edilecek’

*Biden yönetimi, savaştan sonra yeniden canlanan Filistin Yönetimi’nin Gazze’yi yönetmesini istiyor ancak Netanyahu bunu kabul etmeyeceklerini söyledi. “Savaştan sonra Gazze İsrail’in sorumluluğu altında askerden arındırılmalıdır” dedi. Bunun anlamı ne? Netanyahu hükümetinin Gazze için gerçekçi bir planı var mı? ABD ile bu anlaşmazlık hesaplaşmaya dönüşür mü?

Her ikisinin cevabı da çok açık. Netanyahu’nun İsrail Savunma Kuvvetleri’ni (IDF) -Allah bilir ne zamana kadar- orada tutmak dışında Gazze’de bir planı yok. Ve Amerikalılar bu konuda hiçbir şey yapmayacak. Şimdi seçim yılına gidiyoruz. Biden, Netanyahu’yu zorlamak konusunda fazla ileri gitmeyecek ve korkarım ki IDF uzun bir süre Gazze’de kalacak, bu da eğitim ve diğer kurumları yürütmek için herhangi bir Filistinli kukla atansa bile Gazze’yi yine işgal altında tutmak anlamına geliyor ve bu yüzden nihai durumda, Gazze yeniden işgal edilecek.

‘Netanyahu sağ seçmeni kazanamayacak’

*Netanyahu’nun siyasi hayatının bittiğine inanıyor musunuz? Savunma Bakanı Yoav Galant, Netanyahu’dan sonra başbakan olabilecek isimlerden biri olarak öne çıkıyor. İsrail siyasetinin sağa kayma ivmesinin devam edeceğini mi düşünüyorsunuz yoksa bambaşka bir sürpriz mi bekliyorsunuz?

Kamuoyunda ivme sağa doğru kayıyor. Ama sıra seçimlere geldiğinde Netanyahu artık bir sihir yapmadıkça sağ seçmenleri kazanamaz ve kazanamayacak. Çünkü ona yönelik hayal kırıklığı ve öfke çok geniş. Yani, ağırlıklı olarak Benny Gantz’ın liderliğinde merkez-sağ bir hükümetin kurulacağını tahmin ediyorum. Galant, Netanyahu’nun yerini alamayacak çünkü onun siyasi temeli yok. Bu savaşın biteceği an, Galant’ın kariyerinin de biteceği an olacaktır. Çünkü onun hiçbir siyasi arka planı yok. Dolayısıyla görünürde daha iyi görülecek çünkü merkezi bir hükümet olacak ama kamuoyu daha aşırı sağa yakın. Bu gerçekten korkutucu.

‘İsrail’de aşırı sağdan dönüş yok’

 *1990’lı yıllarda İsrail ile Filistin arasında barış anlaşmasının zemininin oluştuğunu biliyoruz. Ancak bugün İsrail siyaseti çok fazla sağa kaydı. Bu değişimi nasıl açıklıyorsunuz? Bunun geri dönüşü yok mu?

Şu anda buna geri dönüş yok çünkü sol asla bunun için ciddi bir program önermiyor. Hiçbir zaman planlanmamıştı. Sol da, sağ gibi devam eden işgali destekliyor. Ama bunu daha yumuşak bir şekilde yapmak istiyorlar. Bu bir plan değil, bir gündem değil, bir alternatif değil. Sağcı hükümetin alternatifi yoktu. Ve hâlâ alternatif yok. Ve o günler bir daha asla geri gelmeyecek. Hayır. Ayrıca İzak Rabin’in 1990’larda barış için ne kadar çaba gösterdiğine dair de şüphelerim var. Barış için bir şeyler yaptı ama yeterince değil. Şimon Peres de aynıydı. Kendisiyle 4 yıl boyunca çalıştım.

‘İsrail sınırları uzun zaman önce aştı’

*İsrail’in 7 Ekim’e tepki olarak Gazze’de devam eden saldırılarını İsrail’in “meşru müdafaa hakkı” ile açıklamak mümkün mü? İsrail kamuoyu, ordunun Gazze’deki saldırılarını destekliyor mu? Ölenlerin sayısı 17 bine yaklaştı. Kamuoyu araştırmaları ne diyor?

Maalesef kamuoyu bunu tamamen destekliyor. Kamuoyu Gazze’de olup bitenlerden haberdar değil. Televizyonlar, gazeteler Gazze’de olup bitenlere dair hiçbir şey göstermiyor. Ve İsrailliler bunu daha az umursayamazdı. Dolayısıyla bu hükümet bu korkunç savaşı sürdürebilir. Evet, Hamas’ın 7 Ekim’deki korkunç saldırısına İsrail’in tepki verme meşru hakkı vardı. Ancak bu kendini savunma hakkının da sınırları olmalı. İsrail bu sınırları uzun zaman önce aştı. 7 bini çocuk olmak üzere yaklaşık 20 bin Filistinlinin öldürülmesi, her türlü adil tepkinin sınırlarını aştı.

*İsrail’in propaganda amacıyla bazı görüntüler hazırladığı yönündeki iddiaları doğrulayabilir misiniz?

Hayır. Kesinlikle değil.

*BBC, CNN ve TRT World bazı görüntülerin sahte olduğunu iddia etti. Mesela Netanyahu Elon Musk’a çevreyi gösterirken bir beşikte kurşunlar vardı. Ancak aynı beşiğin daha önceki görüntülerinde kurşun yoktu. İsrail propaganda biriminin bunu yapabileceğini düşünüyor musunuz?

Bunu yapabilirler. Belki bazı detayları kurguluyorlardır. Katliamdan iki gün sonra bütün bu yerlerdeydim. Her şeyi gözümle gördüm. Olanlar hakkında şüphe uyandırmaya başlamak, Filistinlilere yardım etmeye yönelik herhangi bir çaba için bile gerçekten yıkıcı olur. Çünkü Hamas’ın korkunç, barbarca bir saldırısı gerçekleştirdiğine şüphe yok. Bazı detaylar propaganda amacıyla veya Elon Musk için uydurulmuş olsa da temelde barbarca bir saldırıydı. Cesetleri gördüm. Yanan evleri gördüm. Her şeyi gördüm. Gerçekten çok berbattı.

‘İsrailliler gerçeği görmek istemiyor’

*Gazze’de olup bitenlerin medyada gösterilmediğini söylediniz. İsrail yaptıklarını saklıyor mu?

Saklamıyorlar. İsrailliler bunu görmek istemiyor. Kimse saklamıyor. İnsanlar bunlarla uğraşmak istemiyor. Yıllardır İsrailliler, işgalin suçlarına maruz kalmıyor çünkü İsrailliler aynada kendilerini görmek istemiyor. Televizyon kanalları ve gazetelerin hepsi ticari. Yani insanları memnun etmek istiyorlar. Bu sadece otosansürdür. Bizim gazetelerimiz elinden geldiğince fazlasını gösterebilir. İnsanlar görmek istemediği için göstermiyorlar. İşte sorun bu.

‘İki devletli çözüm gerçekçi değil’

*Netanyahu gibi Galant’ın da iki devletli çözüm konusunda olumlu bir açıklaması yok. İsrail’in iç dinamikleri dikkate alındığında iki devletli çözümü gerçekçi buluyor musunuz?

Ne yazık ki değil. Batı Şeria’da 700 bin Yahudi yerleşimci varken Filistin devletine yer yok. Bunun farkına varıp nehir ile deniz arasında tek demokratik devletten bahsetmeye başlasak iyi olur. Uzun vadeli demokrasi ve eşitlik için tek çözüm budur. Filistinliler ve İsrailliler bunu unutuyor. Ben iki devletli çözüme yer görmüyorum çünkü 700 bin Yahudi yerleşimci var.

*Beyaz Saray Sözcüsü John Kirby, “Gazze halkının acısını dindirmek için ABD kadar çaba gösteren başka bir ülke söyleyebilir misiniz?” dedi. Bu demeci yorumlayabilir misiniz? 

Amerikalılar? Hayır. Amerikalılar Filistinlilere sadece sözde hizmet ediyor. Sadece konuşuyorlar.

‘Türkiye’nin İsrail üzerinde bir nüfuzu yok’

*Türkiye’nin barış için garantörlük önerisini nasıl değerlendiriyorsunuz? 7 Ekim öncesi atılan ‘normalleşme’ adımları dikkate alındığında İsrail-Türkiye ilişkileri Mavi Marmara ve ‘bir dakika’ olayından sonraki döneme mi dönüyor?

Bakın Türkiye, Katar, Mısır gibi devletler ve diğerleri çok verimli olabilir. Ancak İsrail’e karşı bir nüfuzları yok. Bunu gerçekten yapabilecek tek devlet Amerika Birleşik Devletleri ve beraberinde Avrupa Birliği’dir. Ve gerekeni yapmayacaklar. İsrail’e baskı yapmaları gerekiyor; gerçeği değiştirmek için bir şeyler yapmak için sadece sözlerle değil eylemlerle de baskı yapmaları gerekiyor. Ve ne yazık ki Mavi Marmara sonrası tarihlere döneceğimizden çok korkuyorum. Ama o günlerden de çıkacağımızı düşünüyorum çünkü İsrail ile Türkiye arasındaki ilişkiler temelde kesişiyor. Pek çok ortak nokta var. Her ikisi de Orta Doğu’da Arap olmayan devletler. Her ikisi de demokrasi. Her ikisi de Orta Doğu’daki tek demokrasi. Ortadoğu’da başka gerçek demokrasi yok. Türkiye’nin oynayacağı çok önemli bir rol var ama hiçbir zaman ana oyuncu olamaz çünkü İsrail üzerinde nüfuzu yok. Yalnızca ABD gerçekten bir şeyler yapabilir ama hiçbir şey yapmazlar.

 *Türk halkının belli bir kesimi İsrail’i boykot ediyor ama makro ticaret devam ediyor. Erdoğan’ın sert açıklamaları İsrail’de nasıl yankı buluyor?

 Haberlerde çıkıyor. Onu yine İsrail’den nefret eden, Hamas’ın suçlarından bahsetmeyen biri olarak etiketliyorlar. Erdoğan’ın çok samimi olduğuna inanıyorum. Kendisini TRT World Forum’da konuşurken duydum. Söylediklerine inandığını görüyorum. Sorun şu ki, Hamas’ın eylemleri hakkında tek kelime bile söylemiyor. Çünkü Hamas Gazze’deki halkına yönelik hiçbir hazırlık yapmadı. Barınakları yok, hastaneleri yok, hiçbir şeyleri yok. Hiçbir hazırlık yapılmadan böyle bir savaşa girmek suçtur.

*Hamas’ın saldırısının durup dururken gerçekleşmediğini söyleyen Guterres’in açıklamasına ne diyorsunuz?

Tabii ki durup dururken gerçekleşmedi. Ne demek istiyorsunuz? Bunu yalnızca İsrail propagandası inkâr edebilir. Elbette bu, kuşatılmış işgalin çok güçlü olduğu bir bağlamda gerçekleşti. Guterres’in söylediklerini tamamen destekliyorum.

‘Hamas’ın suçlarını da konuşmalıyız’

*O halde birileri Hamas’ı suçlamıyorsa, bunun nedeni aynı zamanda İsrail’in suçlarının da olması olabilir mi?

İsraillilerin suçlarını konuşmalıyız. Bütün dünya İsrail’in suçlarını konuşuyor zaten. Ama onların o kibbutzlara* gelip insanları, çocukları, yaşlıları katlettiklerini, yüzlerce insanı kaçırdıklarını, yüzlerce sivili katlettiklerini, ayrıca tecavüz ettiklerini inkâr edemezsiniz, anladığım kadarıyla Hamas bunu inkar ediyor. Korkunç şeyler yaptılar. Bunlar konuşulmalı. Bu, İsrail’in şu anda yaptığını yapmaya hakkı var anlamına gelmiyor.

*Tecavüz iddialarıyla ilgili somut bir kanıt var mı?

Evet, giderek daha fazla kanıt oluşuyor. Tanıklıklar var. Bakın Ruanda’da katliam olduğunda kimse kanıt istemedi. Bunu gören kadınların ifadeleri var. Bildiğim kadarıyla videoları da var. Gazze’de tamamen kanlar içinde çıplak bir kadının çekildiği en az bir video var. Kanıt var ve daha fazla kanıt olacak. Eminim.

*Hamas’ın yayınladığı görüntüler, kadın rehinelerin Hamas militanlarına karşı çok dostane davrandığını ve militanların da onlara aynı şekilde yaklaştığını gösteriyor. Sizce bu insanlar neden “çak” yapmak veya onlara sarılmak gibi kameralara bu kadar olumlu bir görüntü veriyorlardı?

Bilmiyorum. Zor zamanlar geçirdiklerini söylediklerini biliyorum. Ve iyi durumda serbest bırakılmaları tesadüf değil. Rehinelerin geri kalanı hakkında hiçbir fikrim yok. Belki Hamas rehineleri tutma konusunda çok insanidir. Ama 7 Ekim Cumartesi günü korkunç şeyler yaptılar.

* Kibbutz: Sözcük Modern İbranice “toplanma” anlamına gelen qibbus’tan gelir. Modern İsrail’de aile üyelerinin sahip olduğu kolektif bir çiftlik veya yerleşim yeri; Çocuklar kolektif olarak yetiştirilir.