Gearoid Reidy / The Japan Times
Japonya’da Amerikalı denizcinin tutuklanması ve hapsedilmesi, karmaşık güvenlik ittifakındaki çatlakları ortaya çıkardı.
Dışarıdan bakıldığında ABD-Japonya güvenlik ittifakı güllük gülistanlık görünebilir: giderek yakınlaşan savunma bağları, daha derin işbirliği ve Hint-Pasifik bölgesi için ortak bir vizyon.
Ancak ölümcül bir araba kazasına neden olmaktan hüküm giyen Amerikalı bir subayın kahraman gibi karşılanması Japon halkına ilişkilerin ne kadar dengesiz olabileceğini hatırlattı.
Donanma Teğmeni Ridge Alkonis’in davası, hem ABD hem de Japon hükümetlerinin sessiz kalmaya çalıştığı bölücü bir dava. Kimsenin itiraz etmediği gerçekler: 2021 yılında, Fuji Dağı’ndan ailesiyle birlikte eve dönerken Alkonis bilincini kaybetti. Arabası bir restoranın dışında park halindeki araçlara çarparak 85 yaşındaki bir kadının ve 54 yaşındaki damadının ölümüne neden oldu. Alkonis ihmalkâr araç kullanma suçlamasını kabul etti. Tartışmalı olan ise ne kadar suçlu olması gerektiği: Savcılar direksiyon başında uyukladığını ve uykulu hissettiğinde dakikalar önce durarak kazayı önleyebileceğini söyledi. Savunma ise kazadan birkaç hafta sonra teşhis edilen bir rahatsızlık olan akut dağ hastalığından muzdarip olduğunu söyledi.
Mahkeme, trajedinin sadece yaklaşık 300 metre yükseklikte meydana geldiğini göz önünde bulundurarak buna inanmadı. Alkonis üç yıl hapis cezası aldı. Aralık ayında bir mahkum nakil programı kapsamında ABD’ye nakledildi ve cezasının yarısından azını çektikten sonra bu ay şartlı tahliye edildi.
Alkonis’in eşi Brittany ve müttefikleri başarılı bir baskı kampanyası yürüttüler ve milletvekilleri ABD Başkanı Joe Biden’dan af talebinde bulundular. Denizcinin bir an önce serbest bırakılması çağrısında bulunanlar arasında Wall Street Journal’ın yayın kurulu da vardı ve ABD’nin Suudi Arabistan’da tutuklu bulunan bir kadın askerine benzer bir muameleyi kabul edip etmeyeceğini sordu.
Ancak burası Suudi Arabistan değil. Japonya Economist Demokrasi Endeksi’nde 16. sırada yer alıyor – sadece Suudi Krallığı’ndan (“otoriter bir devlet” olarak kabul ediliyor, 150. sırada) değil, aynı zamanda 30. sırada yer alan ABD’nin kendisinden de (“kusurlu bir demokrasi”) oldukça yüksek.
Bu karşılaştırma bile ABD’li seçkinlerin Japonya’ya yönelik tutumları hakkında çok şey söylüyor. Alkonis’in belki de en sadık destekçisi olan Utah Cumhuriyetçi Senatörü Mike Lee’nin sözleri bu durumu daha iyi özetliyor. “Japonya’nın bu davayı ele alış biçimi affedilemez. Bunun sonuçları olmalı,” diye yazdı Lee X hesabı üzerinden ve ekledi: “Japonya’nın aileye – ve ABD’ye – bir özür borcu var.”
Serbest bırakılmadan önce Lee, Başbakan Fumio Kishida’yı da etiketleyerek Japonya’ya yönelik bir dizi sert açıklama yaptı. Japon yetkililerin Alkonis’i “ibret olsun diye yargıladıklarını” söyleyerek davanın adilliğine saldırdı, Japonya’nın mahkumiyet oranını kınadı ve yabancı olduğu için hedef alındığını iddia etti. Kongre’de yaptığı konuşmada, “gomenasai” geleneği olarak adlandırdığı tazminat ödeme geleneğinin, Alkonis’in “seçkin hizmet” siciliyle birlikte, serbest bırakılmasını sağlaması gerektiğini söyledi. (Japonya’da tazminat anlamında yaygın olarak kullanılan böyle bir geleneksel terim bulunmamakla birlikte, mağdurlara isharyo olarak adlandırılan para ödemeleri alışılmadık bir durum değildir).
Bir siyasetçinin askerlere desteğini ifade etmesi başka bir şeydi. CNN sunucusu Jake Tapper’ın tepkisini anlamak ise daha zordu. “Harika ve son dakika haberi!”, “Alkonis ailesi yeniden bir araya geldi!!!” şeklinde bir tweet attı Tapper. Geçen sezon Japonya’da oynayan eski bir Beyzbol Büyükler Ligi atıcısı, Instagram’da yaptığı bir yorumda Alkonis’e “evine hoş geldin” dedikten sonra tepki çekince hemen özür diledi.
Cezalandırma bir yana, kimse teğmenin ölümlerden nihai olarak sorumlu olduğunu inkar etmiyor. Japonlar onu bir arabanın içinde, gülümseyen ailesiyle birlikte resmederken gördüklerinde yaşadıkları şok anlaşılabilir. Serbest bırakılmasıyla ilgili ABD medyasında çıkan haberlerin çoğu onu daha çok Kuzey Kore gulagından salıverilen bir muzaffer gibi ele alıyor. Bir Japon gazetesinin manşeti “Kutlamalar neden?” diye soruyordu.
Tartışma, ilişkilerin dengesizliğinden duyulan derin hoşnutsuzluktan kaynaklanıyor. ABD’nin Japonya Büyükelçisi Rahm Emanuel iki ülke arasındaki bağların bir ittifaktan çok daha “derin” olduğunu söyledi. “Bu dostluktur. Gerçek bir dost iyi günde de kötü günde de yanındadır” diye belirtti.
Ancak çok az Japon bunu eşdeğer bir yoldaşlık olarak görüyor. NHK’nın 2020’de yaptığı bir ankete göre Japonların %92’si ABD’nin baskın konumda olduğunu düşünürken sadece %6’sı iki ülkeyi eşit görüyor. ABD ordusu Mart 2011 depremi ve tsunamisinden sonra Tomodachi Operasyonu afet yardım programı sırasında iyi niyet yaratmak için çok şey yaptı. Kısa süre önce Noto Yarımadası’nı vuran Yeni Yıl Günü depreminden sonra da yardım etmekte gecikmedi. Ancak ABD üslerine ev sahipliği yapan ya da başlarına talihsizlikler gelen toplumlar için faydalar daha az net.
İttifak sarsıntılı dönemler geçirmeye devam ediyor. Kasım ayında bir Osprey uçağının karıştığı ölümcül bir kaza, ABD’nin filoyu karaya çekme talebini ilk başta reddetmesinin ardından diplomatik bir kargaşaya dönüşme tehlikesi yarattı. Okinawa’da, ABD Deniz Piyadeleri üssünün yerinin değiştirilmesi konusunda on yıllardır süren anlaşmazlık devam ediyor. Muhtemelen hiçbir zaman, 1995’te üç ABD askerinin 12 yaşındaki bir kız öğrenciye tecavüz ettiği ve kitlesel protestolara yol açarak liderlerin acil bir zirvede bir araya gelmesini gerektiren olay kadar öfkeye dönüşmemiştir.
Alkonis’in durumunun çok farklı olduğu açık. Ancak Mike Lee, “Japonya’da ya da başka bir yerde görev yapan ABD personelinin… arkalarında olduğumuzu bilmeleri gerekir” derken, bunun iki yönlü bir yol olduğunu kabul etmelidir. ABD, faaliyet gösterdiği ülkelerde hukukun üstünlüğüne saygı göstermelidir.
Alkonis’e yapılan muamele istisnai görünmüyor. Polis memurunun destekçileri, ihmalkâr araç kullanma davalarının genellikle ertelenmiş cezalarla sonuçlandığını, ancak bu tür istatistiklerin genellikle birden fazla ölümle sonuçlanmadığını göz ardı ettiğini savundu. Japon halkı kayırmacılık gibi görünen durumlara kötü tepki veriyor; 2019 yılında 87 yaşındayken geçirdiği trafik kazasında iki kişinin ölümüne neden olan eski üst düzey bürokrat Kozo Iizuka’ya yönelik tepkilere bakın. Dava, Iizuka’nın yaşından ziyade elit geçmişi nedeniyle başlangıçta tutuklanmadığına dair şüpheler nedeniyle dikkat çekti; mekanik arızayı suçlamasına rağmen, Iizuka daha sonra beş yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Northamptonshire’da, Amerikan istihbarat servislerinde de çalışan Amerikalı bir diplomatın eşinin kullandığı araç tarafından öldürülen İngiliz genç Harry Dunn vakasının da yankıları var. Kadın İngiltere’den ayrıldığında diplomatik bir olay yaşanmış ve ABD iade talebini reddetmişti.
Bu, ABD’nin ve “özel ilişki” iddiasında bulunduğu müttefikinin, kamuoyunun öfkesini reelpolitik kaygılarla dengelemek gibi zor bir duruma düştüğü bir başka vakadır. Nihayetinde, biraz nezaketle daha geniş çaplı bir olay önlenebilirdi. Ailesi yeniden bir araya geldikleri için şüphesiz rahatlamış olsa da, mesele büyük ölçüde optik bir meseledir: Alkonis’ten gelecek yeni bir pişmanlık ifadesi, cezanın kısaltılmasıyla ortaya çıkan öfkenin çoğunun üstesinden gelebilirdi.
Japonya’dan özür bekleyenler hayal kırıklığına uğrayacaktır.
