ABD, Avustralya ve Birleşik Krallık arasındaki güvenlik paktı AUKUS’a yeni üyeler kazandırmak üzere görüşmeler başlarken, Washington da Japonya’nın Çin’e karşı caydırıcı olması hedeflenen güvenlik paktına dâhil olması için bastırıyor.
Financial Times’ın (FT) konuyla ilgili bilgi sahibi kişilerden aktardığına göre, AUKUS savunma bakanları pazartesi günü ittifakın denizaltı yetenekleri ve hipersonik silahlar gibi teknolojilerde işbirliğini içeren ‘Sütun II’ ile ilgili görüşmelere başlayacaklarını açıklayacaklar. Avustralya’nın nükleer güçle çalışan denizaltı tedarikine odaklanan ‘Sütun I’ genişletmeyi ise düşünmüyorlar.
Açıklama, ABD Başkanı Joe Biden’ın çarşamba günü Beyaz Saray’da Japonya Başbakanı Fumio Kishida’yı ağırlayacağı zirve ve perşembe günü yapılacak ABD-Japonya-Filipinler üçlü toplantısından hemen önce yapılacak. ABD ve Japonya Çarşamba günü 1960 yılından bu yana güvenlik ittifaklarında en büyük güncellemeyi planladıklarını açıklayacaklar.
AUKUS’un genişleme konusunda istişarelere başlama taahhüdü, bazı ABD’li yetkililerin Japonya’nın AUKUS’a resmen üye olarak katılması için baskı yapmasının ardından müttefikler arasında varılan bir uzlaşma olarak görülüyor.
ABD’nin Tokyo elçisinin açıklamaları tepki çekti
AUKUS 2021’de başlatıldığında, diğerlerinin de bir noktada Sütun II’ye katılması konuşuluyordu. Her üye için Asya’daki kritik müttefik olan Japonya, ‘JAUKUS’ olarak adlandırılacak oluşum için doğal adaydı.
FT’ye göre Japonya savunma harcamalarını artırdıkça hipersonik silahlar geliştirmek için daha fazla yatırım yapıyor. Diğer ortakların da devreye girmesi teknolojilerin geliştirilmesindeki maliyetlerin yayılmasına yardımcı olacak.
Özellikle ABD’nin Tokyo Büyükelçisi Rahm Emanuel’in bu hafta Japonya’nın ‘ilk ek Sütun II ortağı olmak üzere olduğunu’ söylemesinin ardından Tokyo’dan Sütun II üzerinde çalışmasının isteneceğine dair spekülasyonlar artmıştı.
ABD hükümeti içerisinde bazıları, Japonya’nın AUKUS’a dahil edilmesine ivme kazandıracağını umarak Emanuel’in müdahalesini özel olarak memnuniyetle karşıladı. Fakat FT’ye göre Emanuel’in yorumları Beyaz Saray’dan Londra’ya, Canberra’dan Tokyo’ya kadar pek çok kesimi kızdırdı çünkü ortada bir anlaşma yoktu.
Avustralya ve Britanya aylardır Japonya’nın bu noktada davet edilmesi fikrine karşı çıkıyorlardı çünkü kısmen üçlü işbirliklerindeki mevcut pürüzleri gidermeye odaklanmak istiyorlardı.
Avustralya öncelikle Sütun I’in tamamlanmasından yana
ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Japonya’nın AUKUS’a katılımını savunan Kurt Campbell bu hafta yaptığı açıklamada ABD’nin hem Britanya hem de Avustralya ile ayrı ayrı geliştirme ve ortak yapım çalışmaları yürüttüğünü fakat ‘bunların bir kısmını zaman içinde nasıl üç taraflı hale getireceğimizin zor olduğunu’ söyledi.
Britanya ve Avustralya da Washington’daki pek çok kişi gibi Japonya’nın hâlâ son derece hassas bilgileri korumak için gerekli güvenlik sistemlerinden yoksun olduğu konusunda endişeli. Campbell, Tokyo’nun yapması gereken daha çok iş olduğunu kabul eder göründü ve ABD’nin Japonya’yı önlemler almaya çağırdığını söyledi.
Washington’daki bir düşünce kuruluşu olan CNAS’ta düzenlenen AUKUS etkinliğinde konuşan Campbell, “Japonya bu adımlardan bazılarını attı ama hepsini değil,” demişti.
Canberra, Sütun II’ye ülkeler ekleyerek AUKUS’u genişletmeden önce denizaltı programına odaklanılması gerektiğini düşünüyor. AUKUS müttefikleri arasındaki görüşmelere aşina olan bir kişi, “Üçü de hâlâ Sütun I’in tamamlanmasının öncelikli olduğu konusunda hemfikir,” dedi.
Müttefikler hâlâ tartışıyor
Konu müttefikler arasında ve ABD yönetimi içinde büyük tartışmalara yol açtı. Bir noktada Biden, Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ve Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak’ın daha fazla etki yaratmak için ortak bir açıklama yapmaları fikri ortaya atıldı fakat nihayetinde savunma bakanlarının hamleyi duyurması tercih edildi.
AUKUS’un açıklaması potansiyel olarak Biden ve Kishida’nın zirve sonrasında yayınlayacakları ortak bildiride Japonya’nın gelecekteki katılımına ilişkin umut verici bir atıfta bulunmalarının önünü açacak.
Japonya kararını vermiş değil
Konu üzerine Japonya’da da tartışmalar yaşandı. Tokyo AUKUS’un güçlü bir destekçisi olsa da, bazı yetkililer pakt ülkeleri arasındaki bölünmeler göz önüne alındığında dahil olmak için çok fazla zorlama konusunda temkinli davrandılar.
Cuma günü Financial Times ve diğer medya kuruluşlarına verdiği mülakatta Kishida, Japonya’nın gelecekte AUKUS ile nasıl işbirliği yapacağına dair resmi bir karar alınmadığını söyledi.
Japon lider, “Özgür ve açık bir Hint-Pasifik’e ulaşmak için, güvenlik ve savunma alanında önemli ortaklar olan ABD, Avustralya ve Britanya ile işbirliğimizi güçlendirmeye yönelik çeşitli çabaları sürdürmek istiyoruz,” dedi.
