Üç Batı Afrika ülkesi, yaptırımlara ve seçim sürecine müdahalelere tepki olarak, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu’ndan (ECOWAS) ayrılacaklarını açıkladı. Ancak topluluğun iç tüzüğüne göre bu kararın uygulanması için bir yıl beklemek gerekiyor.
Burkina Faso, Mali ve Nijer yaptıkları ortak açıklamada derhal geçerli olmak üzere ECOWAS’tan ayrıldıklarını belirterek şimdiye kadar bloğu oluşturan 15 devlet arasındaki ilişkilerin önemli ölçüde kötüleştiğine işaret ettiler.
Bildiride, “yabancı güçlerin etkisinde kalmak” ve “ilkelerine ihanet etmekle” suçlanan ECOWAS’ın bu 3 ülke için “tehdit” oluşturduğu belirtildi.
ECOWAS’ın, bu 3 ülkenin terörle mücadelesine yardım etmediği ifade edilen bildiride, söz konusu ülkeler bu konuda adım atmak istediğinde ise “akıl almaz” ve “yasa dışı” yaptırımlara maruz kaldığı vurgulandı.
Yaptırımlar ve müdahale tehdidi ilişkileri kopardı
Devlet Başkanı Mohamed Bazoum’un temmuz ayında askeri müdahaleyle görevinden uzaklaştırılmasının ardından grup Nijer’e yaptırımlar uygulamış, tüm hava ve kara sınırlarının kapatılması, devlet varlıklarının dondurulması ve bloktaki diğer kurumlarla mali işlemlerin engellenmesini içeren tedbirler almıştı. Hatta ECOWAS Nijer’e askeri operasyon düzenleme kararı almıştı.
Yaptırımlar Nijer’in gıda ve diğer temel ihtiyaç maddelerinin çoğunu ithal ettiği iki ülkeyle (Benin ve Nijerya) bağlantısını keserek dünyanın en yoksul ülkelerinden birinde gıda fiyatlarının hızla yükselmesine yol açtı.
Mali, 2020 ve 2021’deki müdahalelerden bu yana mevcut askeri cuntanın yönetimi altındayken, Burkina Faso’da Ekim 2022’den bu yana ordu komutanı İbrahim Traoré liderliğindeki bir askeri yönetim iktidarda.
Üç ülke ECOWAS yaptırımlarının “insanlık dışı ve sorumsuzca” olduğunu ve bloğun kendi kurallarının “ihlali” olduğunu söyledi.
Bir ECOWAS sözcüsü pazar günü yaptığı açıklamada üç ülkenin bloktan çıktıklarına dair “doğrudan resmi bir bildirim” almadıklarını söyledi.
Fransa ve ABD ülkelerdeki askeri hareketleri kınamış, üç ülkeden de askerlerini çekmek zorunda kalan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron eylül ayında bölge için “çok endişeli” olduğunu söylemişti.
Nijer, Burkina Faso ve Mali, Bazoum’un görevden alınmasından bu yana ilişkilerini derinleştirdi. Bazum, Sahel’de Batı’nın son “güvenilir” müttefikiydi.
Üç ülke Eylül 2023’te, “Sahel Devletleri İttifakını (AES)” kurarak terör saldırıları ya da dış baskılar karşısında karşılıklı koruma sağlamayı amaçladılar. Bölge, 2015’ten bu yana El Kaide ve IŞİD bağlantılı terörist grupların saldırısına uğruyor. İttifak kısmen ECOWAS’ın geçen yıl, halen tutuklu bulunan Bazoum’un cumhurbaşkanlığı görevine iade edilmemesi halinde Nijer’e karşı askeri harekat tehdidine misilleme olarak kuruldu.
İç tüzük ve ayrılma süreci
Üç ülke en kısa sürede ECOWAS’tan ayrılacaklarını duyursalar da topluluktan resmen ayrılmak için bir yıl beklemeleri gerekiyor.
ECOWAS iç tüzüğüne göre, topluluktan çekilmek isteyen herhangi bir üye devlet bu kararını yazılı olarak İcra Kuruluna bildirecek ve üye devletleri bilgilendirecek.
Bildirim tarihinden bir yıl sonra talepte bulunan devletin ECOWAS üyeliği sona erse de bu bir yıl boyunca ECOWAS anlaşmasının gerekliliklerini yerine getirmekle yükümlü olacak.
Dolayısıyla 3 ülkenin ECOWAS’tan çekilmesi için en az bir yıl gerekiyor.
Öte yandan, 3 ülkenin topluluktan çekilmesi, bu ülke vatandaşlarının hayatında da bazı değişikliklere neden olacak. ECOWAS üyesi ülke vatandaşları, üye ülkeler arasında vizesiz seyahat kolaylığı sağlayan ortak bir pasaport kullanıyor.
Mali, Nijer ve Burkina Faso, topluluktan çekilirse hem ortak pasaport hakkını kaybedecek hem de üye ülkeler arasındaki gümrüksüz ticaret için kurulan serbest ticaret bölgesinin dışında kalacak.
En son Moritanya ayrılmıştı
Denize kıyısı olmayan Mali, Nijer ve Burkina Faso topluluktan ayrılırsa, ECOWAS’ın tüm üyeleri, denize kıyısı bulunan devletlerden oluşacak.
