Cezayir, ülkesindeki yasadışı göçmenleri yıllardır Nijer’e sınır dışı ediyor. Sınır dışı edilen göçmenler, Cezayir sınırından sonraki ilk Nijer yerleşim bölgesi olan Assamaka’ya ulaşabilmek için Sahra Çölü’nde 15 kilometrelik bir yolu yürüyerek geçmek zorunda kalıyor. Cezayir hükümetinin ve güvenlik güçlerinin bu uygulamaları sınır dışı edilen göçmenlerin hayatlarını riske atıyor.
Cezayir’in bu uygulaması, daha önce iki ülke arasında gerilime neden olmuştu. Ancak Cezayir’in Nijer’e sınır dışı ettiği yasadışı göçmen yasasında bu yıl yaşanan artış iki ülke arasındaki gerilimi alevlendi.
Aşağıda çevirisini okuyacağınız haber son dönemde iki ülke arasında göç nedeniyle yaşanan gerilime ışık tutuyor:
***
Nijer ve Cezayir yasadışı göçmenler konusundaki anlaşmazlıkları ortaya koyuyor
Nijer, Cezayir’i AB’ye giden Nijeryalıları çöle geri göndererek kötü muamelede bulunmakla suçluyor. Cezayir ise Nijer’i yasadışı göçün önünü açmakla itham ediyor. Her iki taraf da geri adım atmıyor.
RABIA KHREIS
Cezayir ile güney komşusu Nijer arasındaki ilişkiler, Temmuz 2023’teki Nijer askeri darbesinden önce oldukça iyiydi. O zamandan bu yana ilişkiler bozuldu.
Bu ayın başlarında ilişkiler daha da kötüleşerek kamuoyuna açık bir atışmaya dönüştü ve öfkeli açıklamalar yapıldı.
3 Nisan’da Nijer’in başkenti Niamey’deki askeri yönetim, Cezayir’in binlerce yasadışı göçmeni Cezayir’den çıkarıp Nijer sınırlarındaki çöle taşıma ve bırakma uygulamasına ateş püskürdü.
Açıklamada, “Nijer, son zamanlarda Tamanrasset’te (Güney Cezayir) ikamet eden ve aralarında çok sayıda Nijerlinin de bulunduğu Sahra Altı Afrikalıları hedef alan, onların fiziksel bütünlüklerini ve mal güvenliğini hiçe sayan geniş çaplı polis baskınlarını kınamaktadır” denildi.
Göç ve geri dönüşler
Rakamlar geri dönüşlerin arttığını gösteriyor. Örneğin 2023 yılının ilk üç ayında Cezayir, çoğu sınıra yakın bir kasaba olan Assamaka’ya olmak üzere 7.000’den fazla yasadışı göçmeni geri gönderdi.
Ancak 2024 yılının ilk üç ayında 17.000’den fazla göçmen sınır dışı edildi. 2023’ün tamamında 26.000 geri dönüş olmuştu. Mevcut oranla bu sayının gölgede kalması bekleniyor.
Nijer’in yaklaşık 25 milyonluk bir nüfusu var. Dünya Bankası’na göre, son iki yıldaki artan enflasyon nedeniyle bunların 14.1 milyonu artık “aşırı yoksulluk” içinde yaşıyor ve nüfusun %17’si insani yardıma ihtiyaç duyuyor.
Bu durum karşısında pek çok kişi, Nijer ve Cezayir arasındaki 620 millik çöl sınırını geçerek kuzeye yöneliyor. Amaçları Akdeniz kıyısına ulaşmak ve oradan da bir tekneyle Avrupa’ya geçmek.
Her yıl on binlerce Nijerli Cezayir’e geçiyor. Bu durum Cezayir için büyük bir güvenlik sorunu teşkil ediyor.
Birçok Cezayirli, devletin cihatçı bir isyanla mücadele ettiği ‘Kara On Yıl’ı (1991-99) hala dehşetle hatırlıyor. Milisler ve katliamlar yıllarca günlük bir gerçeklik haline geldi. Ülke iç savaşa sürüklenirken tahminen 150.000 kişi öldürüldü. Bunun tekrarlanmamasına karşı önlem en önemli öncelik olarak görülüyor.
Darbeye karşı
Cezayir hükümeti Niamey’deki darbe liderleriyle zaten anlaşmazlık içindeydi ve şimdi onların, insanları sınırdan geçmeye teşvik ettiğinden şüpheleniyor.
25 Kasım 2023’te Nijerli General Abdurrahman Tchani göçmen kaçakçılığını suç sayan 2015 tarihli bir yasayı yürürlükten kaldırdı.
Aynı zamanda, Avrupa Birliği’nin talebiyle yürürlüğe konan bu yasa kapsamında mahkûm olan herkesi tahliye etti.
Altı ay boyunca komşular arasında kaynayan bir gerilim olan bu durum, karşılıklı suçlamalar ve eleştirilerle kamuoyunda büyük bir tartışmaya dönüştü.
Nijer, sınır dışı etme uygulamasını protesto için Cezayir Büyükelçisini çağırdı. Sadece iki gün sonra Cezayir de aynı şekilde karşılık verdi.
Nijer, Sahel’de yakın zamanda askeri bir darbe ile hükümeti devrilen tek ülke değil. Burkina Faso ve Mali de benzer bir durumda. Analistler, bu yeni askeri yönetimlerin Washington ve Paris’i terk edip Moskova, Pekin ve belki de Tahran’a yöneleceğini söyledi.
Cezayir’in motivasyonları
Cezayir’deki Jijel Üniversitesi’nde siyaset dersleri veren Abdul Raouf Kachout, Cezayir’in yıllardır Sahel’den gelen göçmenleri geri gönderdiğine dikkat çekti.
“Cezayir makamları daha önce de göçmenleri geri göndermek için aynı prosedürleri uygulamış ancak Niamey makamları buna itiraz etmemişti. Yasadışı göçmenlerin ülkelerine geri gönderilmesi de BM yönetmeliklerine tabi egemen bir eylem” dedi.
Kachout, Cezayir’in bunu yapmak için “kendi nedenleri ve motivasyonları” olduğunu ve “yasadışı göçün şu anda Cezayirlilerin istikrarını ve iç barışını önemli ölçüde etkilediğini çünkü ülkenin benzeri görülmemiş yasadışı göçmen akışına tanık olduğunu” sözlerine ekledi.
Cezayir İçişleri Bakanlığı’nın göçmenlik departmanında eski bir yetkili olan Hassan Qasmi, geçen günlerde devlet radyosuna verdiği demeçte Nijer’in “Güney Cezayir’i göçmenlerle doldurma planını” kınadı.
Gerilimi tırmandıracak bir dille bunu “Cezayir’e düşman çevreler ve ülkeler tarafından karanlık odalarda hazırlanan kurnaz bir plan” olarak niteledi.
Qasmi, amacın “güneydeki sınır şehirlerinin demografisini değiştirmek olduğunu” söyledi ve “yabancı kuruluşların 8 milyon göçmeni yeniden yerleştirme çabalarına” atıfta bulundu.
Tüm bunların yılda yaklaşık 1 milyar dolar değerindeki karlı kaçakçılık işiyle bağlantılı olduğunu öne sürdü.
O ve diğerleri askeri yönetim ile kaçakçılar arasında işbirliği bağlantıları olabileceğini düşünüyor ve Kasım 2023’te Nijer’in kaçakçılıkla mücadele yasasını iptal etme kararına işaret ediyor, ancak bu suçlamalar doğrulanmış değil.
Yeni strateji gerekli
Cezayirliler için artık Nijer ve Mali sınırlarındaki izleme merkezlerinin ve kontrol noktalarının sayısının artırılması ve ordu, polis ve sınır muhafızları arasındaki işbirliği ve koordinasyonun geliştirilmesi gerekiyor.
Cezayir’de diplomatlar ve dış politika analistleri son aylarda Sahel planlarını gözden geçiriyorlar. Ne Nijer’deki askeri yönetimi kabullenmek ne de Nijer’in devrik demokratik liderliğini geri getirmek için savaşa girmek istiyor.
Son yıllarda Cezayir, Nijerya’dan Cezayir’in Akdeniz kıyılarına uzanacak Trans-Sahra Doğalgaz Boru Hattı inşa etmek amacıyla Nijer ile daha güçlü bağlar kurmaya çalışmıştı.
Cezayir’in batı komşusu Fas’la da ilişkiler gergin durumda. 1963’te toprak yüzünden savaşa giren ikilinin bugünlerde diplomatik teması sınırlı.
Yıllar boyunca Fas, Cezayir’i İslamcı saldırılardan Cezayir ise Fas’ı uyuşturucu akışından sorumlu tuttu.
İki ülke ayrıca ihtilaflı Batı Sahra bölgesinde de karşı karşıya geldi. Fas bu konuda hak iddia ederken, Cezayir de hak iddia eden yerli grupların temsilcilerini destekliyor.
Nijer’le yaşananlar talihsizlik ama Cezayir’in liderleri askeri yönetim ile yaşamayı öğrenmek zorunda kalacaklarını biliyor. Göçmenlerle yaşamayı öğrenmek daha zor olabilir.
