Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mısır Cumhurbaşkanı Sisi ile Katar’da el sıkıştı. İki ülke arasında 9 yıl sonraki en üst düzey bu görüşmenin, Libya’daki anlaşmazlık nedeniyle duran normalleşme sürecini ivmelendirmesi bekleniyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2022 FIFA Dünya Kupası’nın açılış töreni vesilesiyle bulunduğu Katar’da liderler için verilen resepsiyona katıldı. Erdoğan, burada Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ile görüştü. Mısır Haber kanalı Al-Qahera News’in haberine göre, iki lider el sıkışmakla kalmadı bir toplantı da düzenlendi. Servis edilen fotoğraf da işte bu toplantı öncesi çekildi. İki liderin görüşmesi Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri’nin, Mısır ile Türkiye arasındaki ilişkileri normalleştirmek için yürütülen diyaloğun sona erdiğini açıklamasından 20 gün sonra geldi.
Kahire ve Ankara, ilişkilerini düzeltmek amacıyla geçen yıl, Mısır ve Türkiye dışişleri bakan yardımcılarının başkanlığında iki tur görüşme yaptılar. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kopuşu, Ak Parti hükümetinin desteklediği Mısır’ın İhvancı (Müslüman Kardeşler) Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin 2013’te devrilmesine dayanıyor. Bu tarihten sonra, iki ülke arasındaki anlaşmazlık Libya’da farklılaşan pozisyonlarla daha da gerildi. Ancak, son dönemde hem bölge hem de dünya siyasetinde yaşanan gelişmeler, iki ülkenin birbirlerine karşı pozisyonlarını yeniden gözden geçirmesine ve bu kapsamda 2020’nin sonu ile 2021’in başlarında yakınlaşma sinyalleri vermesine yol açtı.
Normalleşmenin dinamiği
Mısır, Ankara’nın 2019’un sonuna doğru Libya’da ağırlık kazanan rolüyle paralel Libya siyasetinde önemli değişiklikler yaptı. Halife Hafter kuvvetlerini ve onun yasal destekçisi Temsilciler Meclisi’ni (TM) destekleyen Kahire, bu tarihten sonra Trablus’la diyalog kurmaya ve Trablus-Bingazi görüşmelerine aracılık etmeye başladı. Hafter kuvvetlerinin Trablus’a girişini engelleyen ve ibreyi Trablus’taki hükümet lehine çeviren Ankara da Bingazi ile diyaloğa kapı araladı.
İki ülkenin pozisyon değişikliğinde Doğu Akdeniz’deki gelişmeler de etkili oldu. Yunanistan’ın başını çektiği ve Mısır’ın da içinde yer aldığı Doğu Akdeniz Forumu’nun Türkiye’yi köşeye sıkıştırmayı amaçlayan girişimlerine karşı Ankara, Libya ile deniz yetki sınırlandırma anlaşması imzalayarak kendine manevra alanı yarattı. Türkiye’nin Mısır’a önerdiği hakkaniyete dayalı MEB sınırları Mısır kamuoyunda Yunanistan’ın Mısır’ın hakkını gasp eden MEB yaklaşımı ile birlikte ele tartışma konusu oldu. Kahire’yi Ankara’ya “kaptırmak” istemeyen Yunanistan, Mısır’la kendi “adaların kıta sahanlığı” tezini çürüten temelde bir MEB anlaşması imzalamak zorunda kaldı.
Her ne kadar Ankara tanımadığını ilan etse de bu anlaşmada Mısır, Ankara tarafından deklare edilen kıta sahanlığı koordinatlarına riayet ettiğini belirterek, Doğu Akdeniz’de olası birtakım düzenlemeler için Türkiye’ye kapı araladı. Ankara da Kahire’nin “mesajını” aldı ve iki ülke arasında ortak çıkara dayalı iş birliğinin önemini vurguladı.
Libya anlaşmazlığı
Kahire ile Ankara arasındaki ilk resmi yakınlaşma ise Mayıs 2021’de başladı. Dışişleri bakan yardımcılarının liderliğindeki heyetler geçen yıl mayıs ayında Kahire’de ve eylülde Ankara’da masaya oturdu. İlişkilerin bir üst seviyeye taşınması beklenirken Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri geçen ay, görüşmelerin “Türkiye’nin Libya politikasında bir değişiklik olmadığı” gerekçesiyle askıya alındığını duyurdu. Şükri’nin açıklamasından kısa bir süre önce Türkiye, Libya ile 2019’da imzaladığı deniz yetki sınırlandırma anlaşmasının tamamlayıcısı niteliğindeki Libya’nın kıta sahanlığında ortak sondaj yapılması için mutabakat muhtırası imzalamıştı. Mısır, söz konusu mutabakatın içeriğine ilişkin herhangi bir yorum yapmadı ancak imzanın Trablus hükümeti ile atılmasına itiraz etti. Kahire’ye göre 2021 Aralık ayında yapılamayan seçimlerden sonra Trablus hükümeti meşruiyetini yitirdi ve TM’nin atadığı Fethi Başağa’nın hükümeti Libya’nın gerçek temsilcisi.
İki ülkenin birbirine ihtiyacı var
Görünürde Libya merkezli anlaşmazlık nedeniyle sekteye uğrayan görüşmelerin, en üst düzeyde verilen fotoğraftan sonra yeniden ivme kazanması bekleniyor. Güvenlik açısından ele alındığında Mısır’ın uzun bir sınıra sahip olduğu Libya’da Türkiye’ye, Türkiye’nin ise uzun bir sınırı paylaştığı Suriye’de Mısır’a ihtiyacı var. İki ülkenin Doğu Akdeniz’de olası bir deniz yetki sınırlandırma anlaşması ise hem iki ülkenin çıkarına hem de tüm bölge için dengeleri değiştirme potansiyeli taşıyor. Tüm gerginliğine rağmen hiçbir zaman kopma noktasına gelmeyen ticari ilişkilerin hem çeşitlenmesi hem de hacminin artması da mali krizlerle boğuşan iki ülkenin de çıkarına.
