Rusya Soruşturma Komitesi, Savunma Bakan yardımcısı Timur İvanov’u “büyük miktarda rüşvet almaktan” gözaltına aldı. İvanov 2016’dan beri bu görevde ve inşaatlar ve planlama, birliklerin iaşesinin, komut temini ve konut fonunun koordinasyonu, ekspertiz idaresi, askeri tabip idaresi, konut ipotek idaresinden sorumlu bakan yardımcısı. Başka deyişle, Savunma Bakanlığı’nın bütün nakit işlemleri onun masasından geçiyor.
Kanun “büyük miktarda rüşvet” tanımını 1 milyon rubleden fazla rüşvette kullanıyor ve 15 yıla kadar hapis öngörüyor. İvanov en son dün Savunma Bakanlığı kolezyumunda bulunmuş, üstelik (fotoğraflara bakılırsa) epey neşeli de görünüyor; demek ki gözaltı dün öğleden sonra yapılmış. Bakan yardımcısı derdest edilirken büyük şok yaşamış olmalı.
Benzerleri arasında bile sıradışı bir bürokrat bu. 2019’da Forbes’un “Rusya’nın en zengin silovikileri” listesine girmeyi de başarmış; buna göre yıllık aile geliri 2018’de 136,7 milyon rubleyi buluyormuş. 2018’de bakan yardımcısı ücretleri aylık 500 bin ruble kadardı; demek ki İvanov’un yıllık resmi geliri 6 milyon ruble. 130 milyon da karısının çalışkanlığı sayesinde. O yıl ortalama ücretler 42.550 ruble olarak tespit edilmişti; karı-koca bu ücreti alıyor olsa (çok düşük bir ihtimal) yıllık yaklaşık 1 milyon ruble yapar; demek ki İvanov çifti ortalama bir Rusya vatandaşının yaklaşık 140 katı kazanıyormuş.
49 yaşında. 2013-2016 arasında Savunma Bakanlığına bağlı Oboronstroy (ordu inşaatlarını yürüten devlet şirketi) genel müdürü. Bundan önceki yıl Moskova oblast hükümeti başkan yardımcısı. Bu sırada Moskova oblasti valisi Şoygu’ydu. Ondan önce Enerji Bakanlığı ve Atom Enerjisi Bakanlığında görev almış. Yani epey genç yaşta çok becerikli olduğu anlaşılıyor.
Haberleri karıştırırken gördüm, ayrıntılara bakılırsa soruşturma tarafından sızdırıldığı anlaşılıyor: sadece karısının adına üç mütevazı araç (Bentley Continental, Aston Martin, Hummer H2), bir motosiklet (Harley-Davidson), bunun dışında bir dizi başka araç daha, kadının Lüksemburg’da bir offshore şirketi, bu şirkete kayıtlı mesela bir Rolls Royce (diğerlerini saymıyorum). Karısının gösterdiği yıllık gelir 136,7 milyon ruble. Kocasından da başarılı bir iş kadınıymış anlaşılan. Üstelik tek meziyeti bu değil: aynı zamanda hem Rusya, hem İsrail hem de Fransa vatandaşı. 45’inci yaş gününü Moskova yat kulübünde kutlamış. Monaco kadar olmasa da yeterince itibarlı bir yer. Kızları Paris’te oğlu Londra’da yaşıyor.
Soruşturma Komitesi sözcüsü dün çok kısa bir açıklama yaparak duyurdu gözaltıyı; Peskov da komitenin gözaltından sonra Putin ve Şoygu’ya rapor ettiğini söyledi. Burada anahtar kelime, “sonra”: eğer böyleyse, daha önce soruşturmanın varlığından haberleri var idiyse bile (olmamaları mümkün görünmüyor) aşamaları hakkında kesin bilgi sahibi değillerdi. Demek ki en azından Putin böyle bir talepte de bulunmamıştı, çünkü böyle bir talebin geri çevrilmesi de mümkün değil.
Soruşturma Komitesi’nin İvanov’un tutuklanmasını talep edeceğini de yazdı Kommersant — böyle bir gözaltının tutuklama talebi olmaksızın yapılması mümkün değil zaten.
Akşam TASS’a düşen habere göre ise İvanov soruşturması dün başlamadı, çoktandır devam ediyordu bu. TASS’a konuşan bir “kolluk yetkilisi” şöyle demiş: “Şunu söyleyelim: operatif çalışmaya konu olmasının geçmişi ne dün, ne evvelsi gün ne de geçen ay. Belgeler tanık ifadelerine ve operatif tedbirlerin sonuçlarına dayanıyor.”
İzvestiya’ya konuşan başka bir kaynak ise İvanov’dan başkalarının da gözaltına alındığını, bunların rüşvet parasının devrinde “karmaşık bir aracılar zinciri” oluşturduğunu söylemiş. Şimdilik kaç kişinin daha gözaltına alındığıyla ilgili bir bilgi yok; ama Soruşturma Komisyonu meseleyi sadece İvanov’la kapatmamaya kararlı görünüyor.
Bakan yardımcısının ailesine ait gayrimenkullerde aramalar devam ediyor. Servete bakılırsa sayısı çok olmalı.
Savunma Bakanlığına yönelik ilk ilk düzey soruşturma değil bu. 2012’de o zaman savunma bakanı olan Anatoliy Serdyukov da benzer bir soruşturmadan geçmişti. Bazı ilgi çekici ayrıntıları aktarmaya değer. Yolsuzluktan tutuklanan bir dizi şirket yöneticisinin Serdyukov aleyhine ifade vermesi üzerine Soruşturma Komitesi bakanı sorguya almış, ama Serdyukov bu ilk girişimde “avukatının hastalandığı için gelemediğini” gerekçe göstererek ifade vermekten kaçınmış, iki hafta sonra avukatıyla birlikte gelip yazılı ifade vermiş ve suçlamaları reddetmişti. Bakanlıktaki yolsuzluklarda Serdyukov tanık sıfatıyla soruşturmaya dahil edilmiş ama aynı zamanda damadını ihya ettiği de tespit edilmişti. Yıl sonuna doğru Soruşturma Komitesi ceza davası açmış, ancak 2014 yazında dava kapatılmıştı.
Serdyukov soruşturma devam ederken Putin tarafından emekliye sevk edildi ve o zamana kadar Moskova oblasti valisi olan Şogu aynı gün savunma bakanlığına atandı.
Kimse açıkça söylemiyor, ama büyük gazetelerin yorumlarında sürekli bir Şoygu göndermesi var: İvanov’un Şoygu’nun Moskova oblast valiliğinden beri yakın çalışma ekibinde olduğu vurgulanıyor. Bunun bir ima olduğu açık. İlgili okur, geçen yılki kalkışmanın (bir “Roma’ya yürüyüş” farsı) önderi Prigojin’in de Şoygu ve Gerasimov’a yönelik rüşvet suçlamaları yaptığını hatırlayacaktır. Ben bu kanıda değilim; o zaman da yazdığım gibi, bu ithamların iftira niteliği taşıdığını düşünüyorum. Her şeyden önce, Şoygu’nun bakanlığa gelişi zaten biraz da önceki kirli defterleri kapatma amacı güdüyordu. Üstelik Savunma Bakanlığında son bir yıldır ciddi yolsuzluk operasyonları yapıldı, bunların Şoygu’nun sadece bilgisi ve onayı değil talimatı da olmadan yapılması imkansız görünüyor. Son olayda ise bu üç başlığın (bilgi, onay ve talimat) kimler tarafından ne derece paylaşıldığı soru işareti: bakanın soruşturmanın varlığından bilgisi olmaması düşünülemez, soruşturma devam ettiğine göre onay vermemiş olması da düşünülemez (veya belki de onay istenmedi?), ama talimatın ondan gelmediği, dolayısıyla Putin de dahil hiç kimseden gelmediği de aynı ölçüde açık. İzvestiya’nın kaynağının sözlerini doğru kabul etmek gerek: üst makamlar bilgilendirilmiş olsalar bile onay ve talimat beklenmemiş, inisiyatif tamamen Soruşturma Komitesi’ne ait.
Dün haberle karşılaşır karşılaşmaz bir dostuma şöyle yazmıştım: “Siloviki kimsenin gözünün yaşına bakmayacağını, rüşvet ve yolsuzluk halinde sonuna kadar gideceğini gösteriyor.” belli ki siloviki, kimsenin kendisini dokunulmaz hissetmemesi gerektiğini de en sert şekilde hatırlatıyor.
Buna şu eki de yapmalı: mesele sadece hukuki değil aynı zamanda siyasidir; Soruşturma Komitesi, Savcılık ve FSB gücünü konsolide ediyor. Bunun iktisat siyasetinde de kaçınılmaz etkileri olacaktır.
